جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر آیه 238 سوره بقره، یکی از بحث برانگیزترین تفسیرها بوده و یافتن مصداق «صلاه وسطی» که عبارتی از آیه مذکور است، استدلال های بسیاری را برانگیخته است. در مقاله حاضر، با انگیزه یافتن مصداق «صلاه وسطی» با پرداختن به ده قول عمده عرضه شده، و نیز بیان استدلال هر یک و نقد و بررسی آنها نشان داده می شود که هیچ کدام توانایی اثبات خود را ندارد و باب تفسیر این آیه، همچنان گشوده و بحث در باره آن ناتمام است.

در این نوشتار به بررسی روش‌شناسی شرح فی ظلال نهج البلاغه پرداخته شده که در آغاز نگاهی به زندگی نامه‌ی فردی، علمی - پژوهشی و اجتماعی مولف می‌شود و سپس روش شناسی این شرح در دو بخش ساختاری (صوری) و محتوایی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ که عناصری چون بیان معانی لغات، تبیین اعراب کلمات مختلف، آوردن مقدمه‌ای توضیحی در ابتدای هر بخش و ارائه‌ی خلاصه‌ای از مطلب در انتهای آن، بیان مورد صدور حدیث و مواردی نظایر این‌ها از مختصات ساختاری فی ظلال نهج البلاغه محسوب شده و مواردی همچون استناد به منابع و مآخذ مختلف مانند قرآن، تفاسیر، جوامع روایی و استناد به نتایج علوم مختلف همچون اخترشناسی و زیست شناسی، فلسفه و کلام، منطق، بیان، اخلاق، تعلیم و تربیت و تاریخ در حوزه‌ی روش محتوایی ارائه شده است. در ضمن یکی از ویژگی‌های روش‌شناختی مغنیه در شرحش، تطبیق سخنان امام بر مصادیق امروزی آن است که خصوصا در حوزه‌ی مباحث سیاسی - اجتماعی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ و همچنین از امتیازات و نوآوری‌های فی ظلال نهج البلاغه، تطبیق معارف نهج البلاغه بر مسائل سیاسی اجتماعی روز، بررسی تطبیقی مباحث فقهی و کلامی، تحکیم مبانی وحدت و ترویج اتحاد در مقابل استعمار گران، بهره گیری از منابع جدید و به روز و همچنین ارائه‌ی بخشی به نام للمنبر برای استفاده‌ی اهل منبر از مهمترین موارد نوآوری‌های این شرح دانسته شده است.

چکیدهدستیابی به مفاد استعمالی آیات و کشف مراد الهی نیازمند رعایت کردن قواعد و ضوابط خاص تفسیر است و هر کدام از مفسران با توجه به عصر خود و روش و گرایش تفسیری شان همواره تلاش هایی در این زمینه داشته اند. یکی از این مفسران محمد جواد مغنیه است که در تفسیر الکاشف اگرچه به انواع قواعد تفسیری تصریح نکرده ولی در مجموع روش ایشان در رعایت قواعد تفسیر پسندیده است. بنابراین تحقیق حاضر که پژوهشی تحلیلی-توصیفی است، ضمن بررسی مفهوم واژگان «تفسیر» و «قاعده»، به معرفی مفسر گرانقدر محمد جواد مغنیه و ویژگی های تفسیرش پرداخته و همچنین قواعد تفسیری و میزان رعایت آن در تفسیر ایشان را مورد پژوهش قرار می دهد. و از مهم ترین نتایج پژوهش حاضر این است که تفسیر الکاشف تفسیری با روش اجتهادی است که با تأثیر پذیری از وقایع اجتماعی در صدد است که مخاطبان خود را قانع کند که دین با تمام اصول و فروع و تعالیمش، کرامت و سعادت انسان را طالب است. و از ویژگی های تفسیر الکاشف این است که از بیان اسرائیلیات پرهیز کرده و مباحث تخصصی آیات را به دیگر تألیفاتش ارجاع می دهد و در تفسیر قرآن از آیات و روایات استفاده زیادی کرده است. همچنین مغنیه در تفسیر الکاشف بر اساس قرائت موجود در مصحف کنونی به تفسیر می پردازد و توجهی به قرائت های دیگر ندارد. و با به کارگیری اصول مربوط به دستیابی به معنای واژگان و با توجه به منابع شناخت کلمات به تفسیر آیات می پردازد و معمولاً در تبیین معنای لغوی واژگان از شعر استفاده ای نکرده است و در اعراب آیات، به بیان نقش نحوی کلمات و جملات می پردازد و مباحث بلاغی آیات را به تفاسیر دیگر واگذار می کند و در اعتبار قواعد عربی، قرآن را اصل قرار می دهد. و ایشان به انواع قرائن به ویژه قرین? سیاق، آیات و روایات توجه کافی داشته است ولی به قرین? مقام و لحن سخن در برخی از آیات اجمالاً اشاره کرده است. و غالباً به روایات اسباب النزول اعتمادی ندارد و برای اعتبار بخشی به تفسیرش، از آیات دیگر و روایات متواتر بیشترین استفاده را در تفسیر آیات نموده و خبر واحد را در تفسیر، حجت نمی داند ولی گاهی از آن ها برای موید کلام استفاده نموده است، همچنین از آرای مفسران، اخبار تاریخی، روایات آحاد معتبر و آرای لغت دانان به عنوان موید تفسیری استفاده نموده است و غالباً در تبیین معنای لغوی آیات به هیچ کتاب لغتی استناد نمی کند. و در بحث دلالت ها؛ در برخی موارد از دلالت های غیر مطابقی آیات غفلت نموده است و در بسیاری از موارد به دلالت های موجود در آیات بدون تصریح کردن به نوع آن، توجه کافی داشته است و همچنین معتقد است که تفسیر باطنی قرآن کریم حرام است.کلید واژه ها: تفسیر، روش تفسیر، قاعده، قواعد تفسیری، الکاشف، مغنیه، مفسر

در این مقاله فهرستی از موضوعات " عدالت در تفاسیر مهم جهان اسلام " به همراه آیات مورد نظر آمده است. منبع اصلی این بخش کتاب سه جلدی " فهرست موضوعی تفاسیر" (مرکز فرهنگ و معارف قرآن) بوده است.

از جمله مباحث فقهی سؤال برانگیز در احکام متفاوت بین زن و مرد، مسئله گواهی است. طرح ناقص قضیه شهادت و گواهی در استراتژی فقه ژورنالیستی باعث به وجود آمدن این جنجال شده است. این مسئله تا بدان جا پیش رفته که بسیاری رویکرد غالب قرآن و فقه اسلامی را مردانه می‎انگارند تا زنانه و این خود باعث برخی کژفهمی‎ها، دگراندیشی‎های افراطی و نواندیشی‎های مخالف متون شریعت می‎گردد. مهم‎ترین دلیل برای اثبات نابرابری شهادت زنان و مردان در قرآن، آیه 282 سوره‌ بقره است که موضوع آن قرض و دَین بوده و علت و فلسفه‌ اختلاف را به ضلالت در ناحیه زن‎ها تعلیل کرده است. مفسران در بیان علت این ضلالت، مواردی چون کاستی عقل و حافظه، عاطفی بودن، عدم اشتغال زنان به امور تجاری و ... را بیان نموده‎اند که بیشتر بر حدس و گمان مبتنی است. آنچه در این نوشتار دنبال می‎شود، ارائه و تحلیل نظرات مفسران و صاحبنظران اسلامی در خصوص علت و فلسفه تفاوت گواهی زن و مرد است.

از نظر مسلمانان، پیامبر اسلام (ص) معصوم بوده و این عقیده برآمده از تعلیمات قرآنی است. با وجود این، آیاتی در این کتاب آسمانی وجود دارد که در ظاهر این باور را به تردید می اندازد. از جمله این آیات، آیه 43 سوره توبه می باشد. در این آیه در مورد عفو خدای متعال نسبت به پیامبر (ص)، دیدگاه های متفاوتی بین مفسران وجود دارد که مجموع این دیدگاه ها در مقاله حاضر، در پنج دیدگاه ارائه و بررسی شده است. سپس با ارائه تحلیلی ادبی اجتماعی از آیه شریفه مبتنی بر فضای نزول، ضمن رد هر پنج دیدگاه، اثبات شده که توبیخ و عفو خداوند در این آیه شریفه ابداً در ارتباط با رسول خدا (ص) نبوده است و در عین حال ناظر به منافقان نیز نمی باشد، بلکه متوجه گروه هایی از مسلمانان ضعیف الایمان بوده است که اجازه پیامبر به منافقان مدینه مبنی بر عدم شرکت در جنگ تبوک را بهانه ای برای استیذان خود برای تخلف از شرکت در جنگ قرار داده بودند. همچنین اثبات شده است که اجازه رسول خدا (ص) به منافقان مدینه برای تخلف از جنگ، اقدامی کاملاً بایسته و از روی مصلحت بوده و مورد تأیید خدای تعالی بوده است. این برداشت از آیه شریفه کاملاً منطبق بر روایت منقول از امام رضا (ع) است که آیه مورد بحث را از باب «ایاک اعنی واسمعی یا جاره» می داند، البته با تحلیلی متفاوت از این روایت.