جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
...جستجوی هوشمند
مرور > مرور اعلام
>
ابن سینا, حسین بن عبدالله (Ibn Sina؛ Avicenna؛ شیخ الرئیس، فیلسوف مشهور مشائی، شیعه و ایرانی), ۳۷۰ق/359ش./981م. (افشنه بخارا) ۴۲۸ق/416ش./1038م. (همدان)
جستجو در برای عبارت
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
  • تعداد رکورد ها : 3102
هدف آفرینش و نحوه فاعلیت حق تعالی از منظر ابن سینا با محوریت کتاب الاشارات و التنبیهات
نویسنده:
امید رنجبری
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF چکیده
کلیدواژه‌های اصلی :
فلسفه بوعلی
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن سینا: ابوعلی سینا
چکیده :
چکیده: ابن سینا معتقد است که واجب الوجود در آفرینش عالَم هستی به دنبال غرضی نیست. وی در کتاب اشارات که جزو آخرین تألیفات فلسفی او به شمار می آید بر این مطلب پافشاری می کند که نباید در کارهای واجب الوجود هیچ حُسن یا اولویتی مدنظر باشد؛ زیرا هر فاعلی که برای به دست آوردن حُسن یا اولویتی، فعلی را انجام دهد، ازنظر ذات و صفات کامل نیست، بلکه چنین موجودی ناقص بوده، به دلیل همین نقصان نمی تواند واجب الوجود باشد. ابن سینا بر آن است که مَلِک و شاهِ حقیقی هیچ نیازی در وجودش نیست، اما همگان به او محتاج اند و فعل او «جودِ» به معنای حقیقی است و در آن هیچ غرض و غایتی نیست؛ زیرا آنجایی که غرض درکار باشد، مسلّماً اولویتی برای فاعلِ آن لحاظ شده است، به بیان دیگر، از آنجا که واجب الوجود غنی بالذّات است، بر اثر غنای ذاتی او هیچ چیزی نمی تواند هدف و غرضِ ذات حق باشد؛ زیرا داشتنِ غرض با غنا و بی نیازی واجب در تضاد است؛ ازاین رو، حتی کارهای نیک جهان را نیز نمی توان به مثابة غرض برای واجب الوجود برشمرد، بلکه منشأ صدورِ عالَمِ هستی عنایتِ الهی است؛ یعنی ظهور نظام کلی جهان آفرینش با همة جزئیات و با اوقات و نظام شایستۀ آن، در علم أَزَلی واجب الوجود، سببِ افاضۀ این نظام با همان ترتیب و تفصیلِ معقولِ خود ازسوی ذاتِ حضرت حق می شود، پس با اینکه واجب الوجود فاعلِ مختار است، فاعلیتِ او از نوع فاعلِ بالعنایة می باشد.
صفحات :
از صفحه 147 تا 162
مشخصات اثر
توحید افعالی از نگاه ابن سینا
نویسنده:
ابراهیم نامداری، قاسم امجدیان
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF چکیده
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن سینا: ابوعلی سینا
چکیده :
شیخالرئیس ابنسینا، قسم چهارم از اقسام اصلی علم الهی -فلسفه اولی یعنی خالقیت خداوند را با اشاره به اینکه خداوند - را نباید فاعل، بلکه باید خالق هر موجود ممکنی دانست، آغاز کرده و بیان میدارد که علت خلقِ ماسویالله، پیدایی و ظهور خداوند بر اساس حکمت و اختیار اوست و با تبیینی عالمانه از حدوث و قدم بیان می دارد که مخلوق خدای ازلی، قدیم زمانی است. شیخالرئیس بعد از اثبات خالقیت حقتعالی، به تبیین قاعدة الواحد پرداخته و ضمن بیان اینکه از واحد حقیقی جز واحد صادر نمیشود، با اشارهای به سلسله مراتب موجودات، کیفیت صدور کثیر از واحد را بدور از هر تناقضی با قاعدة الواحد، تبیین میکند و در نهایت بعد از اینکه با برهانی قاطع در مقابل متکلمین به اثبات رسانید که ملاک نیازمندی معلول به علت امکان است و موجودات در بقاء نیز محتاج خداوند هستندب یان میدارد، ممکن نیست موجودی که در وجود و بقائش استقلالی از خود ندارد در فعلش مستقل باشد و حق این است که گفته شود فعل ممکنات در طول فعل خداوند و مؤثر حقیقی تنها خدا است و این یعنی توحید افعالی خداوند.
صفحات :
از صفحه 119 تا 129
مشخصات اثر
نوآوریهای ابن‌سینا در تفسیر فلسفی سوره توحید و نقد محقّق دوانی
نویسنده:
جمال سروش، محمّدمهدی ضیغمیان
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF چکیده
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن سینا: ابوعلی سینا
چکیده :
سوره توحید، دومین سوره کوتاه قرآن است که عمیق¬ترین مباحث شناخت خداوند را در دل خود جای داده، به طوری‌که طبق احادیث، با یک سوم قرآن برابری میکند. در حدیثی بیان شده که این سوره برای مردم عمیقی که در آینده خواهند آمد، نازل شده است. این شاید بدین معنا باشد که مردم آینده به اعماق و مفاهیم سوره توحید دست می‌یابند. از آنجا که مبحث الهیات یکی از اصلی‌ترین مباحث در فلسفه است، و با توجه به اینکه این سوره، بحث الهیات بالمعنی‌الأَخصّ را در خود جای داده، همواره مورد توجّه مفسّرین و برخی از فلاسفه قرار گرفته است. ابن‌سینا، اوّلین شخصی است که به صورت فلسفی، سوره توحید را به روش تفسیر اجتهادی عقلی تفسیر کرده و از این جهت دارای نوآوریهایی در عرصه تفسیر قرآن است. دوانی نیز اولین شخصی است که بر تفسیر ابن سینا به شیوهای فلسفی نقد نوشته است. هدف از این پژوهش که نخستین نگاشته در این زمینه است، بررسی نوآوری‌های ابن سینا و دوانی در زمینه تفسیر سوره توحید است.
صفحات :
از صفحه 107 تا 129
مشخصات اثر
استیفای عوامل مهجوریت ایده «ترادف مفهومی» در باب صفات الهی (با تأکید بر آثار ابن سینا و شیخ احسائی)
نویسنده:
محمود هدایت‌افزا
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF چکیده
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن سینا: ابوعلی سینا
چکیده :
ایدۀ سینوی در باب ترادف مفهومی صفات ذاتی ایزد متعال شاذترین نگاه در باب اوصاف ذات احدی محسوب می‌شود. طبعاً این رخداد معلول برخی دلایل علمی و عوامل غیرمعرفتی است، که پژوهش پیشِ رو عهده‌دار گردآوری و تبیین آنهاست. عدم ارائۀ استدلال قیاسی به سود این مدعا در آثار مشهور سینوی، عدم طرح نظریه در اشارات و تنبیهات، بی‌توجهی شارحان آراء بوعلی به اصل نظریه، گزارش‌های ناقص اندک ناقدان ایدۀ «ترادف»، خوانش کلامی از کلمات شیخ، و تقلیل نظریۀ وی به اتحاد مصداقی صفات، همگی عوامل مستند مهجوریت ایدۀ سینوی در باب مفاهیم اوصاف الهی به شمار می‌آیند. اما نقدهای پررنگ صاحب أسفار بر ایدۀ «ترادف» بستر مناسبی برای اطلاع اجمالی متأخران، از آن نظریه، فارغ از شناخت قائل آن فراهم ساخت. در این میان، احمد احسائی از ایدۀ «ترادف» استقبال کرد و با تمهیدات بیشتری به تبیین دقیق‌تر آن نظریه و دفع انتقادات صدرایی همت گمارد. احسائی همچنین در جهت تطبیق ایدۀ «ترادف» با آموزه‌های شیعی تلاش شایانی نمود، اما به دلیل مهجوریت مکتب فکری وی در محافل علمیِ رسمی و نیز برخی نقود تخریبی اندیشمندان متأخر بر آراء او، به فاصلۀ اندکی، مجدداً ایدۀ مزبور به دست فراموشی سپرده شد.
صفحات :
از صفحه 233 تا 256
مشخصات اثر
نوآوری فلسفی ابن‌سينا در زمينه تأثيرگذاری نفس بر بدن
نویسنده:
سمانه جوادی
نوع منبع :
نمایه مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن سینا: ابوعلی سینا
چکیده :
از مهم‌ترين مسائل در مورد شناخت انسان، آگاهي از جنبه‌هاي پنهاني وجودي همچون نفس است که هميشه براي بررسي دلكش بوده است و از آنجا که يکي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي فلسفه ابن‌سينا، تلاش ستودني او در نفس‌شناسي است، وي مي‌كوشد مسئله ارتباط نفس و بدن را چنان تبيين کند تا با مشکلات ناشي از آراي ارسطو در باب رابطه ماده و صورت نفس و بدن که همان تناقضات مربوط به تبيين حيات پس از مرگ است، روبه‌رو نشود. ابن‌سينا علم‌النفس را از علوم طبيعي دانسته و آثار گوناگوني در زمينه نفس دارد. نوآوري‌هاي او در تعريف نفس، اثبات نفس، تعامل نفس و بدن، رابطه عقل نفساني با عقل فعال و... و ارائه معاني ساده با واژگاني اندک ولي پرمعنا، باعث شاخص‌شدن ديدگاه‌هاي وي شده است. شيخ‌الرئيس برخلاف پيشينيان خود که مهم‌ترين آنها ارسطو، واضع علم‌النفس است، نفس را کمال جسم طبيعي، مدبّر بدن و مجرّد و روحاني در حدوث و بقا دانسته و معتقد است نفس و بدن جنبه‌هاي دوگانه وجود انسان هستند كه در يكديگر تأثير دوسويه دارند؛ به گونه‌اي كه نفس مصدر حيات، مدبّر و تنظيم‌كننده افعال بدن است و بدن و آمادگي آن نيز شرط وجود و مبدأ وحدت و استقلال نفس است. برخلاف ارسطو که معتقد است با از بين رفتن بدن، نفس هم نابود مي‌شود، شيخ‌الرئيس بر آن است كه نفس تا ابد فناناپذير است و فعل و انفعالات بدن ناشي از فعل و انفعالات نفس است. ابن‌سينا با معرفي و تبيين ماهيت جديدي از نفس و تجرد آن از ماده، نوآوري‌هاي مهمي را همراه با رويکردهاي تازه در اين موضوع ايجاد مي‌کند.
مشخصات اثر
تبيين و ارزيابی ديدگاه شيخ الرئيس در باب ماهيت شهود عرفانی
نویسنده:
مسعود اسماعيلی
نوع منبع :
نمایه مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن سینا: ابوعلی سینا
چکیده :
ابن‌سينا شهود عرفاني را بر دو نوع مي‌داند: 1. دريافت و ارتسام صور معقول در عقل، بدون واسطه، از سوي عقل فعال؛ 2. دريافت و ارتسام صور کليات و جزئيات در عقل، بدون واسطه، از سوي عقل فعال و سپس ارتسام آنها به نحو جزئي در خيال که گاه از طريق محاکات، صور جزئي ديگري جايگزين صور جزئي اوليه مي‌شود. بعد از اين مرحله، صورت خيالي، وارد حس مشترک گرديده، در سطح حسي ادراک مي‌شود. وي رخداد هر دو نوع معرفت عرفاني را نيازمند مجاهده عملي و علمي (قطع تعلقات و عطف توجه به ماوراي عالم ماده) دانسته‌ و آنها را ويژه عارفان حقيقي و ارواح قدسي شمرده‌ است. در مورد اتحاد و فنا، ابن‌سينا به تصريح، اتحاد دو ذات را محال شمرده و فنا را نيز در راستاي همين اتصال (نه اتحاد) به عقل فعال و مشاهده تحليل کرده است. بدين‌ترتيب مي‌توان گفت ماهيت معرفت عرفاني در نزد شيخ‌الرئيس، عبارت است از: «دريافت و ارتسام صور علمي بدون واسطه در عقل از عقل فعال (يا از سوي خداوند) و يا دريافت و ارتسام مزبور به ضميمه ارتسام آن صور در خيال به نحو جزئي و سپس ادراک حسي آن در حس مشترک».
مشخصات اثر
معاد جسمانی در اضحويّه ابن‌سينا
نویسنده:
حسينعلی شيدان‌شيد
نوع منبع :
نمایه مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن سینا: ابوعلی سینا
چکیده :
باور پرآوازه ابن‌سينا درباره معاد آن است که معاد هم روحاني است و هم جسماني امّا او در رساله اَضحويّه، آشکارا معاد جسماني را نادرست شمرده و در ردّ آن به استدلال پرداخته است. در اين مقاله که به گزارش، تحليل و نقد سخنان ابن‌سينا در بيان اين ديدگاه و نيز ربط و نسبت آن با ديدگاه رايج او اختصاص دارد، روشن شده است که دلايل ابن‌سينا براي انکار معاد جسماني ناتمام بوده و امکان اين معاد را ردّ نمي‌کند. از اين‌رو، با توجّه به نصوص فراوانِ تأويل‌ناپذير قرآن و روايات، از پذيرش معاد جسماني گزيري نيست. البته داوري درباره ارتباط اين ديدگاه با ديدگاه رايج او و اينکه ديدگاه نهايي او چيست، آسان نيست امّا مي‌توان گفت که وي در آثار بعدي خود از شدّت مخالفت با معاد جسماني کاسته و حتي در پاره‌اي از آنها، به پذيرفتني بودن آن اعتراف کرده است.
مشخصات اثر
مقايسه ديدگاه ابن سينا و ملاصدرا پيرامون ارتباط عقل فعال با نفوس بعد از مرگ بدن
نویسنده:
فروغ سادات رحیم پور، فاطمه زارع
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF چکیده
کلیدواژه‌های اصلی :
فلسفه بوعلی
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , ابن سینا: ابوعلی سینا
چکیده :
از نظر ابن سينا و ملاصدرا،‏ نفوس بعد از مفارقت از ابدان به دو گروه: نفوس ناقص و نفوس کامل تقسيم مي¬شوند. به گفته ايشان،‏ نفوس کامل،‏ نفوسي هستند که به مرحله عقل بالفعل رسيده¬اند و نفوس ناقص،‏ نفوسي هستند که هنوز به اين مرحله نرسيده¬اند. وجه اشتراک ابن سينا و ملاصدرا در اين است که نفوس کامل،‏ باقي به بقاي عقل فعال¬اند و عقل فعال در ارتباط مستقيم با اين نفوس است؛ اما رأي دو فيلسوف در نحوه¬ي بقاي نفوس ناقص و ارتباط آن¬ها با عقل فعال متفاوت به نظر مي¬رسد. ابن سينا معتقد است نفوس ناقص به دليل اين¬که هنوز به تکامل نرسيده¬اند و چون تکامل آن¬ها از طريق جسم به ظهور مي¬رسد؛ لذا هنوز احتياج به جسم دارند؛ چون پس از مرگ،‏ فاقد بدن دنيوي¬اند،‏ بايد به جسم ديگري تعلق بگيرند و آن،‏ جسم فلکي است که به مثابه جسم اين نفوس قرار مي¬گيرد تا به واسطه¬ي آن مراحلي از کمال را طي کنند. نظر ابن سينا مورد پذيرش ملاصدرا نيست. صدرالمتألهين،‏ دليل اختلاف آراي فلاسفه در باب بقاي اين نفوس را عدم باور آن¬ها به عالم خيال مي¬داند و متذکر مي¬شود که معاد نفوس ناقص در عالم خيال منفصل يا عالم برزخ است و عقل فعال در بقاي اين نفوس،‏ نقش غير مستقيم و با واسطه دارد.
مشخصات اثر
عقلانیت در روش کلامی ابن میثم و شواهد آن
نویسنده:
احمد بهشتی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF
وضعیت نشر :
تهران: انجمن علوم قرآن و حديث ايران,
چکیده :
این نوشتار، نخست نگاهی گذرا دارد بر روش های کلامی اشعری، معتزلی و شیعی. آنگاه با توجه به این که ابن میثم یکی از چهره های درخشان و ماندگار در حوزه کلام شیعی است، به بررسی روش کلامی او پرداخته و با مروری بر برخی از مهم ترین آثار و ارایه شواهد متعددی از آرا وی ثابت کرده است که روش کلامی او عقلی است. از ویژگی های این نوشتار این است که علاوه بر تبیین روش کلامی ابن میثم، خواننده را با مواردی که وی در برابر فیلسوفان و متکلمان- به حکم عقلانیت روش- موضع گیری کرده، آشنا می سازد و از این رهگذر، معلوم می دارد که او همواره پیرو استدلال است و همین که به دلیلی عقل پسند دست یابد، از مخالفت با آرا دیگران باک ندارد. بدیهی است که این نوشتار در پی نقد آرا وی نیست.
صفحات :
از صفحه 7 تا 28
مشخصات اثر
غرض الهی از دید ابن‏ سینا و مقایسه آن با نظر متکلمان
نویسنده:
مهناز کهندانی تفرشی
نوع منبع :
مقاله , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
نسخه PDF چکیده
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
ابن سینا: ابوعلی سینا
چکیده :
یکی از موضوعات مهم در اندیشه اسلامی بحث غرض داشتن حق تعالی است. آیا حق تعالی در افعال خود غرض و غایتی را دنبال می‏کند یا آن­که خدا منزه از غرض و هدف است. هر یک از نحله­های فکری بنا بر خداشناسی خود موضع متفاوتی در این­باره داشته­اند. معتزله بر غایت داشتن خداوند و اشاعره بر پیراسته بودن ساحت حق از آن، تأکید کرده­اند. ابن‏سینا متناسب با نوع خداشناسی فلسفی خود، فراتر از نگاه ظاهری متکلّمان، هم‌نظر با معتزلیان، نبود غرض را مساوی با عبث بودن فعل دانسته و در عین حال، هم‌نظر با اشاعره، داشتن غرض را مخالف توحید الهی می‏داند. از دید ابن‏سینا علم عنایی حقّ، علّت تامّه‌ پدیدآمدن‌ موجودات است و علم‌ ذاتی‌ حق‌ به ذات خود‌، مبدأ‌ فَیَضان عالَم وجود است‌. علم عنایی واجب به موجودات و علم او به این­که واجب است‌ موجودات‌ چگونه باشند تا بر نیکوترین نظام‌ موجود‌ شوند،‌ موجب پدید آمدن نظام عالم است. بر این اساس غرض نداشتن افعال الهی به دید ابن‏سینا، نه مطابق با نظر اشاعره است و نه پذیرفتن غایت از سوی او، همانند نظر متکلمان عدلیه است، بلکه وی طرحی نو در می­اندازد و هر دو نظر را بر اساس مبانی فکری خویش اصلاح می‏کند.
صفحات :
از صفحه 41 تا 59
مشخصات اثر
  • تعداد رکورد ها : 3102