جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قلمرو دين يکي از مباحثي است که در ميان متکلمان اسلامي و غيراسلامي و فيلسوفان دين حائز اهميت بوده است. در زمان معاصر با عنوان‌هايي نظير نياز بشر به دين، انتظار بشر از دين، گسترۀ شريعت، قلمرو دين و...، مورد بحث واقع شده است. مسئلۀ اصلي در قلمرو دين اين است که دين چيست؟ چه ارکان و اجزايي دارد؟ دين تا چه حد مي‌تواند در زندگي بشر دخالت داشته باشد؟ در اين مقاله نگارندگان معتقدند که ديدگاه رايجي که از آيت‌الله جوادي آملی وجود دارد، به درستي تبيين نشده و نياز است که ديدگاه ايشان به صورت منسجم بررسي شود. نتيجۀ نگاه منسجم به ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي، بسيار متفاوت از آن چيزي است که تا به‌حال تقرير شده است. ديدگاه ايشان در زمينه قلمرو دين بسيار نزديک به ديدگاه آيت‌الله مصباح يزدي است. ایشان اموري را ديني مي‌داند که ارتباط با سعادت انسان داشته باشد. اين مقاله به روش توصیفی ـ تحليلي به بررسي ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي در اين زمينه پرداخته است.

ادیان الهی به دنبال راهنمایی پیروان خود،جهت تعالی زندگی دنیوی و اخروی و دست‌یافتن آنان به حیاتی ارزشمند و کارآمد می‌باشند.در سنت مسیحیت،الهیات عملی در پی مواجهه با مسائل روزمره زندگی آدمیان با رویکرد الهیاتی است تا از این رهگذر به الهیات تحول‌آفرین دست یابد.از سوی دیگر اسلام با توجه به ویژگی‌های خاص خود،همواره در ابعاد اجتماعی،سیاسی،فرهنگی،اقتصادی و...توصیه‌ها و دستورالعمل‌هایی داشته‌است؛اما این ظهور اجتماعی دین، دچار فراز و نشیب‌هایی در طول تاریخ شده است.هدف از این نوشتار مقایسه الهیات عملی در مسیحیت و اسلام با تکیه بر اندیشه‌های آیت‌الله جوادی آملی است.روش تحقیق، توصیفی–تحلیلی است. در میان آثار آیت‌الله جوادی آملی می‌توان گفت که کتاب مفاتیح‌الحیات به بهترین نحو ممکن نماینده الهیات عملی اسلامی است؛چراکه اولاً این کتاب آیینه حق‌محوری در تدبیر نظام اجتماعی با سه عنصر جهان‌دانی، جهان‌داری و جهان‌آرایی است؛ثانیاً موضوعات مورد بحث در این کتاب به نحویی است که از یک‌سو اشاره به معضلات زندگی بشر معاصر دارد و از سوی دیگر به تمامی شبکه زندگی انسان توسعه یافته است و شامل تبیین و تحلیل چگونگی تعامل انسان با خود،با همنوعان،با نظام سیاسی-اجتماعی حاکم،با حیوانات و در نهایت با محیط زیست می‌باشد.با بازخوانی کتاب مفاتیح‌الحیات از منظر الهیات عملی می‌توان به الهیاتی تحول‌آفرین دست یافت که قدرت تولید راهبرد، برنامه، فرآیند و حتی محصول را دارد.یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که مولفه‌های الهیات عملی اسلامی از منظر آیت‌الله جوادی آملی، ابتناء بر زندگی توحیدی، جهان‌شمولی و جاودانگی، مشاهده حیات همه مراتب موجودات و در نهایت هماهنگی میان عقل و نقل در الهیات عملی اسلامی است.

مسئله دین همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و درباره آن مطالب فراوانی مطرح ‌شده است؛ از طرفی آموزه‌های دین غالباً به شکل الفاظ اعتباری در دسترس بشر قرار دارد. بر این اساس گذشتگان غالباً دین را به عنوان امری اعتباری معرفی کرده‌اند. در این ‌میان استاد جوادی آملی متفطن این معنا شده‌اند که امر اعتباری صرف نمی‌تواند مانند دین منشأ آثار فراوان باشد. دین مسبوق و ملحوق به امور تکوینی فراوانی است. برخی از این پشتوانه‎های تکوینی عبارت‏اند از: انطباق با نظام تکوینی جهان و مراحل وجودی انسان؛ انطباق احکام دین با مصالح و مفاسد واقعی امور؛ آثار تکوینی التزام و عدم التزام به دین در روح انسان و در زندگی دنیوی و تجسم آن‌ها در زندگی اخروی. استاد پس از تفکیک دین از امور اعتباری محض، مطلب جدیدتری را ارائه می‌کنند و آن اینکه وجود اعتباری دین، نه‏تنها اعتبار محض نیست، بلکه خود، قسمی از اقسام وجود حقیقی است و تقسیم وجود به حقیقی و اعتباری یک تقسیم فلسفی از جنس تقسیمات وجود است. مقاله حاضر ضمن شرح نظرات استاد در این دو زمینه با بیان چند مطلب انتقادی، به این نتیجه می‌رسد که ابعاد و لوازم نظریه حقیقی‏دانستن وجود اعتباری دین چندان روشن نیست.

این پژوهش با هدف بیان دیدگاه های آیت الله علامه محمد حسین طباطبایی(ره)، آیت الله عبدالله جوادی آملی در باب حقیقت اسرار عبادات(نماز، حج) انجام شده است. غرض از تشریح حقیقت اسرار عبادت، توجه دادن انسان به موقوف خاص و ممتازی است که در عالم هستی دارد و آن، شناخت مبدا و آفریدگار جهان، به کمال مطلق است، و سپس حرکت و سیر روحی به سوی او، ریختن همه گونه آلودگی های مادی از نواحی وجود و تشدید جوهر نفس و منور شدن به نور حق است. لذت بردن از این احساس نیل به قرب جوار خدا که جمال مطلق و کمال بی صداست و این همان فضیلت عالی زهد و انقطاع از دنیا است که مولود نور عرفان و توجه کامل انسان به عالم بالاست اما در میان عبادات نماز خاصیت تنویر جان آدمی به نور ذکر و مناجات با خدا است و خداوند می فرماید. نماز برای من به پا دار نماز ستون دین است و با پذیرفته شدن آن سایر اعمال نیز پذیرفته خواهد شد و لذا اسرار آن ستون رازهای دین است و اگر اسرار نماز به دست آمد و مشاهده شد رازهای سایر اعمال نیز مورد دستیابی و مشاهده قرار خواهد گرفت. امتیاز عبادت حج در میان انواع عبادات این است که هم خاصیت تدبیر دارد هم مایه تزیین است هم رفع ظلمت حب مال از دل می کند و هم نورانیت ذکر و انس با خدا می آورد اما فضیله بزرگ حج در بین عبادات ، از اهم فرایض است قرآن کریم، کعبه را رمز هدایت برای جهانیان خواند هدی للمتقین در این مقاله با توجه به آثار و اقوال آیت الله علامه محمد حسین طباطبایی (ره) و آیت الله جوادی آملی در خصوص این دو فریضه بزرگ یعنی نماز و حج به بررسی اسرار باطنی آنها جهت تنویر خوانندگان پرداخته شده است.

دعا ارتباط انسان با خداست و مبتنی بر مبانی معرفت¬شناختی، هستی¬شناختی و تاثیر غیب در شهود است. تدقیق و تعمیق در مبانی فوق¬الذکر در تفاوت جایگاه دعا مؤثرند. سؤال مفهوم و جایگاه دعا در کتاب تلمود و دیدگاه جوادی آملی با تکیه بر تفسیر تسنیم چیست؟ روش¬کار توصیف اطلاعات کتابخانه¬ای و تحلیل آنهاست. فرضیه ما تفاوت بنیادین بین آندوست. دستاوردها در تلمود: دلیل دعا، شباهت معنوی انسان در خلقت به خداوند است. انگیزۀ داعی بیشتر «خواستن» و داعی در نامبردن صفات خدا محدودیت¬ دارد. شکل اوّلیه دعا تغییر کرده، دعا و نماز واجب عبادی شده است. بخش اعظم الفاظ دعا توسط حکمای سنهدرین در هیجده برکت تهیه شده و تعابیر دعا انسان¬گونه است. تسنیم: دلیل¬دعا فقر¬ذاتی حیّ¬متالّه است. انگیزۀ داعی بیشتر «خواندن» مطرح شده و در نامبردن صفات خداوند محدودیت ندارد. الفاظ دعا نقل سخن معصوم(ع) و معرفت داعی به مضامین آن یقینی و موجب ارتقا¬ معرفت¬اعتقادی، تربیتی، عبادی و تمایز جایگاه دعا گردیده است.