جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تجلی به معنی آشکار و هویدا شدن است که در اصطلاح عرفانی، هویدا شدن انوار غیب بر دلهاست و به انواع مختلف از جمله تجلی فعلی، صفاتی و ذاتی تقسیم شده است. گروهی نیز به تجلی روحانی و ربانی اشاره دارند و شهود تجلی افعالی را محاضره و شهود تجلی صفات را مکاشفه و شهود تجلی ذات را مشاهده گویند و معتقدند که اگر سالک به اندازه مویی به تعلقات وابسته باشد،‌ هرگز شایستگی تجلی نیابد و این سه تجلی هر کدام مقدمه دیگری است که در تفصیل مبحث تجلی به انواعی دیگر از جمله تجلی ظهوری، غیبی، آثاری و ... برمی خوریم و ارتباطش را با فیض اقدس و مقدس نیز در می یابیم.

نظریه‌ پلورالیسم دینی رویکرد جدیدی در عرصه‌ دین‌پژوهی است و با این عنوان در زمان ابن‌عربی و مولوی مطرح نبوده است، با این حال می‌توان با تدقیق در آثار و آراء این دو عارف، نظرشان را در خصوص حقانیت ادیان مختلف به دست آورد. در این مقاله سعی بر آن است که با مطالعه آثار ابن‌عربی و مولوی و به روش توصیفی ـ تحلیلی، رویکرد این دو عارف مسلمان را در خصوص مسأله‌ حقانیت ادیان مختلف مورد بررسی قرار داده و با نظریه‌ پلورالیسم دینیِ حقانیت مقایسه ‌کنیم. به نظر می‌رسد که آراء ابن‌عربی و مولوی، علی‌رغم داشتن مضامین کثرت‌گرایانه، تفاوت اساسی با آن دارد. ایشان، با وجود اینکه عقیده دارند که در همه ادیان حقایقی یافت می‌شود و نمی‌توان همگی آنان را باطل محض دانست، اما از سوی دیگر معتقدند که دین اسلام دارای بیشترین و کامل‌ترین حقیقت می‌باشد. در واقع، ایشان بر اساس مکتب وحدت وجودی خویش، حقیقت را مشکک و دارای درجات مختلف دانسته‌اند که بالاترین درجه‌ آن در دین اسلام یافت می‌شود.

مکان بعثت حضرت موسی علیه­السلام در شعر فارسی به «وادی ایمن» مشهور است. این عبارت ریشۀ قرآنی دارد؛ اما در قرآن کریم، ترکیبی به صورت «وادی ایمن» نداریم و این عبارت به گونه ­ای، آفریدۀ ادب فارسی است که از حسن مجاورت واژۀ وادی و ایمن در آیۀ 30 قصص، بهره ­ای شاعرانه برده و عبارت زیبای «وادی ایمن» را پدید آورده است. نام مکان بعثت حضرت موسی علیه ­السلام در قرآن کریم، وادی مقدس و مبارک طوی است. این مقاله بر آن است تا پس از ریشه­ یابی عبارت «وادی ایمن» در قرآن کریم و شرح آیات مربوط به بحث، به جلوه‌های ادبی ـ عرفانی این عبارت، در شعر بپردازد. وقایعی که در شب بعثت حضرت موسی علیه­ السلام در «وادی ایمن» پیش آمد؛ از جمله، آتش تجلی، خطاب انی اناالله، خلع نعلین و القای عصا، زمینه ­ای برای طرح درس­ های سلوکی است که در این نوشتار، مورد پژوهش قرار گرفته است.

زمانی­که گوینده یا نویسنده، سخنانی را بر زبان یا صفحه کتاب، جاری می­ سازد و با کلام خودگروه خاصی را مخاطب قرار می ­دهد، بی گمان با گزینش واژگان ویژه در پی تحقق اغراض خاصی است و با توجه به این اغراض است که واژه ها، جمله ها، ساختارها و اسلوب های خود را تعیین می­ کند و در قالب آنها کلام خود را هدفمند ساخته و سامان می دهد. از جمله این ساختارها، اسلوب تهکم و استهزاء است که متکلم در بهره گیری از آن،اغراضی همچون توبیخ مخاطب، تحقیر، تعجیز و ... را دنبال می کند. مقاله حاضر به بررسی اغراض بلاغی این اسلوب در قرآن کریم اختصاص یافته و نمونه هایی از آیات مربوط به این اسلوب را با تکیه بر منابع و مآخذ اصیل قرآنی- ادبی و بلاغی به بحث و گفتگو نهاده و نتایجی را به دست داده که برای تفسیر پژوهان در کشف مقاصد هدایتی قرآن کریم بسیار راه گشا است. برای این منظور پس از استخراج آیات مربوط به این اسلوب با مراجعه به کتب بلاغی و تفاسیر ادبی به بررسی اغراض بلاغی مورد نظر آنها پرداخته و در نتیجه روشن شد که اسلوب مورد نظر در بسیاری از آیات قرآن وجود دارد و خداوند متعال از به کارگیری آن اهداف متعددی دارد که از مهمترین آنها می ­توان به تحقیر، تعجیز، توبیخ و ... نسبت به شنوندگان اشاره کرد.