مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

اهمیت حکمت این است که نفس آدمی را بسوی کمال، مکارم اخلاق و ارزش‏های انسانی هدایت می‏کند. از نقطه نظر فلسفی حکمت یعنی دریافت حقیقت؛ از آن جهت به دریافت حقیقت، حکمت گویند چون استحکام دارد، و پشتوانه اش واقعیت است، برخلاف دریافت‏های غیرمنطبق که استحکام ندارد.هدف از حکمت در شعرنصیحت و پندواندرز می باشدکه حاصل تجربه شخصی و تفکر طولانی در امور زندگی می باشدهر دو شاعر در سرودناشعار حکمی موفق بودهو با توجه به زندگی نامه هر دو شاعر و بیان دیدگاه‏های آن دو، درمی یابیم که ا شعارحکمی متنبّی ریشه در قرآن و حدیث داشته، همچنین ماخذ حکمت متنبّی سفرها تجارب فردی مطالعه در احوال و سرنوشت مردم می‌باشد و صائب نیزبه دلیل آشنایی او با قرآن وحدیث به حکمت واشعار حکمی روی آورد.

نظریه بینامتنیت که درباره روابط بین متون و تاثیر متون متأخر از کتب متقدم بحث می‌کند؛ از بحث‌های مهم نظریه‌پردازان غربی همچون باختین سوسور و ژنت است. بر اساس این نظریه هیچ متنی متکی به خود نبوده و به نحوی با متون پیش از خود ارتباط دارد. در این میان نظریه ترامتنیت ژنت که بهره‌گیری متون از یکدیگر را بر اساس پنج نوع بینامتنیت، فرامتنیت، پیرامتنیت، سرمتنیت و بیش‌متنیت می‌داند، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش دو کتاب مرصاد‌العباد تألیف نجم‌الدین رازی و مصباح‌الهدایه اثر عزالدین کاشانی که هر دو از کتب مهم صوفیه در قرن هفتم و هشتم هجری هستند با توجه به نظریه ژنت، با هم مقایسه می‌شوند. هدف این جستار نشان دادن وجوه مشترک این دو کتاب با متون پیش از خود و بهره‌گیری مولفان از آراء مشایخ متصوفه است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی می‌باشد. در بررسی‌های این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که دو کتاب مذکور اشتراکات زیادی با کتب پیش از خود دارند اما در مقایسه این دو با یکدیگر تشابه بیشتر در زمینه سر متنیت دیده می‌شود.

نوشته‌ای که پیشروی خواننده گرامی استبه رغم عنوان کلی "حافظ و ابن‌فارض " تنها در سه فصل و یکمقدمهء نسبتا طولانی فراهم آمده است . در مقدمه سعی شده استکه با استناد به مدارکتاریخی و پاره‌ای شواهد و قراین درونی از شعر حافظ و ابن‌فارض ، نزدیکی دیدگاههای آن دو و تشابه فضای شعرشان به اثباتبرسد اما در بابمتن، بیشتر حجم کار به دو مبحثمهم "هستی" و "عشق" اختصاصیافته است . در مدخل هر فصل و نیز در زیر هر یکاز عناوین کلی متن پوشششده استتا بشتر با نقل و قولهایی مستقیم از زبان بزرگان عرفان و تصوف ، زمینه را برای بحثهستی خود فراهم آورید. مقایسه اشعار حافظ و ابن‌فارضعمدتا به دو شیوه انجام پذیرفته است : گاهی به مقتضای شرایط مقایسه مستقیم و بیتبه بیتبوده و گاهی نیز به سببپرهیز از پراکنده‌گویی و جلوگیری از خلط مطالب ، شعر آنها به صورتموضوعی مورد مقایسه و تطبیق واقع شده است .

در این پایان‌نامه با عنوان رؤیا از دیدگاه شیخ علاءالدوله سمنانی و کارلوس کاستاندا، سعی شده است که اهمیت و جایگاه رؤیا در اندیشه این دو شخصیت و در سطح کلی‌تر در مکتب عرفانی هریک بیان شود و وجوه اشتراک و افتراق آنان در این مسئله مشخص شود.در این تحقیق روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و نوع تحقیق، تطبیقی است که با مراجعه به کتب شیخ علاءالدوله و کاستاندا نظر آنان در مورد رؤیا بیان شده و سپس به مقایسه دیدگاهشان در این مورد پرداخته شده است. در ضمن مباحث، نظرات روانشناسان نیز مطرح شده است. به عقیده این دو شخصیت رؤیا به شرط انجام ریاضت و رها شدن از محدودیت‌های دنیایی و جسمانی، راهی برای ورود به عوالم دیگر و اطلاع یافتن از امور غیبی است. هر دو عالم رؤیا را واقعی می‌دانند و سالکان باید آنچه را که می‌بینند به پیر و مرشد خود عرضه کنند تا بدانند که در کدام مرحله از سلوک قرار دارند. از نظر شیخ علاءالدوله رؤیاها چه در خواب یا بیداری به اختیار سالک نیست، اما رؤیا دیدن از نظر کاستاندا فنی است که در طی آن فرد باید یاد بگیرد تا اختیار خواب‌هایش را دست بگیرد و آگاهانه در آن‌ها عمل کند و فقط یک ناظر نباشد. به واسطه تمرین رؤیا دیدن، فرد می‌تواند به کالبد اختری‌اش دست یابد و با تغییر مکان پیوندگاه به دنیاهای دیگر راه یابد.

دو مفهوم عشق پیش رونده و عقل بازدارنده از جمله موتیوهای مهم ادب عرفانی ماست و ارتباط این دو، نقش مهمی در شکل گیری مکاتب و اندیشه های عرفان اسلامی داشته است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی رابطه میان عشق و عقل، با تکیه بر تمثیلات و دیگر گزاره های متنی موجود در آثار فارسی خواجه احمد غزالی و تمهیدات عین القضات همدانی، به رشته تحلیل در آمده است

نیایش آسان‌ترین راه گفتگوی دوسویه انسان با خدا و از جمله ارکان و اجزای مقوم تمامی ادیان درطول تاریخ بوده است. بررسی ستایش‌ها و نیایش‌های رسمی ادیان مختلف نمایانگر نظام فکری، دینی وشرایط و نیازهای فردی و اجتماعی دینداران در اعصار گونه گون است. از 39 کتاب عهد عتیق، مزامیر از جمله تأثیرگذارترین آثار درحیات دینی یهودیان و مسیحیان بوده که نگارش بخش عمده‌ای از آن، به حضرت داوود نسبت داده شده است. ایشان پادشاهی بنی اسرائیل را بنیاد نهاده، از سال 1000 تا 961 ق م، حکومت کرده است. این اثر در برگیرنده 150 مزمور است که همراه با اجرای موسیقی خوانده می‌شده است. پایان نامه حاضر بعد از مرور مقدماتی دربارهٔ نقش و جایگاه دعا و نیایش در دین اسلام و یهودیت، بررسی تطبیقی اوصاف و جایگاه حضرت داوود از نگاه اسلام و یهودیت، تاریخ تدوین، مؤلفان، زبان و ادبیات کتاب مزامیر را بررسی می‌کند. در پایان این فصل به شرح درخواست‌های مطرح شده در بخش‌های مختلف مزامیر و دسته‌بندی آن‌ها در سه گروه درخواست‌های ایجابی، درخواست‌های سلبی و نفرین‌ها می‌پردازد. دو فصل بعد به نیایش‌های قرآنی، انواع و فراوانی آن در سوره‌ها، مقایسه این دو کتاب، نقاط اشتراک و افتراق درخواست‌های مطرح شده در هر دو کتاب اختصاص دارد. در این تطبیق مشاهده می‌شود که نیایش‌های مزامیر و قرآن بازتاب شرایط اجتماعی، معیشتی و سیاسی، جغرافیای و تاریخی تدوین این دو اثر مقدس است و در کل رویکرد معنویت و آخرت گرایی قرآن بسیار بیش از مزامیر بوده و در تمامی آیات مزامیر نوع نگاه به مرگ و آخرت تقریباً منفی و مذموم است؛ و عمدهٔ درخواست‌های مطرح شده برای بهبود شرایط موجود و رها شدن از مشکلات این جهانی است.

این پژوهش به مطالعه‌ی آراء شیخ محمود شبستری (عارف و شاعر بزرگ قرن هشتم) و تطبیق آن‌ها با نگاره‌های معراج می‌پردازد. اهدافی که در این پژوهش مدنظر بوده‌اند: - تبیین دیدگاه شیخ محمود شبستری در گ‍ل‍ش‍ن‌‌راز، یافتن تأثیر آرای شبستری در نگاره‌های معراج و در نهایت تحلیل تجسمی نگاره‌های معراج با تکیه بر آرای شبستری است. به همین جهت در فصل پایانی به بررسی نگاره‌ها با توجه به آرای شبستری پرداخته شده و تطبیق آراء و نگاره‌ها نشان داده شده است. روش تحقیق: این پایان‌نامه با روش توصیفی- تحلیلی- تطبیقی انجام شده و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای بوده است و تعداد نگاره‌های جامعه‌ی آماری، سی نگاره بوده که به طور تصادفی انتخاب شده‌اند و با کتاب گلشن‌رازِ شیخ محمود شبستری مورد مطالعه‌ی تطبیقی قرار گرفته‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهند که آراء شبستری در نگاره‌های معراج تأثیر داشته و در آن‌ها تجلی یافته است. با توجه به تأثیر مهم عرفان در دربار خصوصاً دوره‌ی تیموری می‌توان به نحوه‌ی این ارتباط و تأثیر پی برد. با توجه به تطابق‌های انجام شده بین آراء شبستری و نگاره‌های جامعه‌ی آماری تقریباً در همه‌ی آن‌ها تطبیق با آراء شبستری دیده می‌شود.

در این تحقیق که به شیوهی کتابخانه ای تهیه شده است ، شخصیت ، مقام ، اهمیت وویژگیهای پیر در حدیقه و مثنوی و چند اثر عرفانی دیگر مورد بررسی قرار گرفته است . در این مقایسه مشخص می شود سیمای پیری که مولانا به تشریح آن می پردازد ، از توصیف سنایی کامل تر است . اگرچه این سیما در ادب عرفانی و به خصوص در حدیقه و سایر آثار سنایی سابقه دارد . انتخاب پیر حقیقی و هشدار همیشگی مولانا از گرفتارشدن در دام پیر دروغین از مشخصات عمده ی کلام اوست . سنایی هرچند به پیر و مقام بالای او اشاره می کند ، اما به اندازه ی مولانا به تشریح جزئیات نمی پردازد . تفصیل سخنان مولانا در این زمینه و دقت او در توصیف شخصیت پیر ، ناشی از تحولات جامعه است که بر عرفان و تصوف تاثیر مستقیم نهاده و نیز تکامل ادب صوفیه که به روشن شدن گوشه های تاریک و نا گفته ی عرفان منجر شده است . تکاملی که حاصل آن وجود نابغه ای به نام مولانا نیز می باشد . همچنین حکایت هایی که در باره ی پیران و اولیای الهی در این دو کتاب آمده است ،گردآوری شده است تا گوشه هایی از جلوه های فردی و اجتماعی پیر نشان داده شود و شیوه ی زندگی و ویژگی های اخلاقی و عقایدش روشن گردد .

سپهری از شاعران بنام معاصر است که درباره‌ی شعر او، بویژه اندیشه‌های عرفانی در شعر او سخنانی فراوان گفته شده است. برخی شعر او را دارای مبانی عرفان ایرانی، برخی دارای مبانی عرفان هندی و شرقی و برخی تهی از عرفان دانسته‌اند؛ امّا پژوهشی به بررسی مقایسه‌ای کاربرد مفاهیم و اصطلاحات عرفانی در شعر سپهری با کاربرد اصطلاحات و مفاهیم عرفانی در گفتار عرفای پیشین به صورت ویژه نپرداخته است. گزینش واژگان مدخلی است بر طرز تفکر شاعران لذا پژوهنده یکی از راه‌های شناخت عرفان سپهری را گزینش اصطلاحات و مفاهیم عرفانی در سروده‌های وی، هشت کتاب، می‌داند، این قلم برای روشن کردن چیستی و چگونگی عرفان سپهری برخی از اصطلاحات و مفاهیم عرفانی را، از میان مفاهیم و اصطلاحاتی فراوان که در شعر او نهفته است، برگزیده و می‌کوشد مفهوم آن‌ها را در مقایسه با کاربرد همین اصطلاحات و مفاهیم نزد ابوسعید ابوالخیر سرسلسله‌ی عارفان ایرانی که در اسرارالتوحید گفته شده است بیان کند. ابوسعید از عارفان مکتب خراسان است که اندیشه‌های این مکتب با اندیشه‌های شرقی نزدیکی فراوان دارد و حتّی برخی عرفان ایرانی را برگرفته از عرفان شرقی می‌دانند. این پژوهش می‌کوشد سرچشمه‌ی عرفان سپهری را از طریق بررسی تفاوت سروده‌های سپهری با عرفان عارفان پیشین ما بویژه ابوسعید ابوالخیربنمایاند و ما را در شناخت بهتر عرفان پیشین خود یاری کند.

از آنجا که غایت و نهایت و مقصد همه صوفیان و عارفان از آن همه ورع و زهد و تحمل سختیها، رسیدن به حقیقت مطلقه و ارتباط با مبدا هستی بوده، و تحقق این امر جز از طریق شهود و درون‌بینی و اشراق امکانپذیر نبوده است . در طول قرون گذشته عرفان و تصوف به عنوان شاخه‌ای از معرفت بشری صحنه تعاطی افکار و تعارضهایی بوده است که منجر به پیدایش تعاریف و اصطلاحات گوناگون در این قلمرو گردیده است ، زمینه‌های فکری، مذهبی، فرهنگی، عرفانی و اعتقادی صوفیان مبنی بر پوشیده داشتن افکار و عقاید خود، در پیدایش این اصطلاحات رمزآلود موثر بوده است . تعاریف و اصطلاحاتی که متصوفه در سخنان خود به کار برده‌اند ترجمان احوال و مقامات و مراتب هر یک از آنان می‌باشد، و اگر چه ظاهرا گفته‌های آنها با یکدیگر مغایر و حتی متناقض است ، اصل و پایه اعتقادات آنها یکی است ، و این اختلاف ناشی از دیدگاه آنهاست ، مولوی می‌گوید: "از نظر گاه است که مغز وجود اختلاف مومن و گبر و جهود" (مثنویˆدفتر سوم) در این مجموعه که تحقیقی در زمینه اصطلاحات عرفانی و صوفیانه کتابهای "شرح گلشن راز، کیمیای سعادت ، مرصادالعباد و مصباح الهدایه" می‌باشد: سعی گردیده تا با استخراج کلیه اصطلاحات عرفانی چهار اثر و مقایسه نظریات مولفان آن آثار، دیدگاههای گوناگون آنان در زمینه اصول و مبانی عرفان و تصوف مورد بررسی قرار گیرد.