مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

آیا استعاذه آثار روانشناختی نیز دارد؟ بخش مهمی از این نوشته به بررسی اثرات استعاذه بر جان و روان انسان اختصاص دارد و یافتن و گردآوری این آثار و نیز تحلیل چگونگی اثر گذاری استعاذه در پرتو متون دینی اعم از قرآن و حدیث، تعهد این پایان نامه است. در بررسی متون مرتبط که در قرآن و برخی تفاسیر و نیز متون روایی شیعه و اهل سنت صورت گرفت، به دو دسته آثار روانیایجابی و سلبی دست یافتیم. آثار ایجابی شامل سه احساس آرامش و بهره‌مندی از رحمت خدا،امنیت خاطراز گزند دشمنان و مصونیت نسبی در برابر شیطان است. آثار سلبی نیز در بردارنده چهار امر است که مهمترین آنها دور شدن برخی ترس‌ها و دلهره‌های عادی مانند ترس از دشمنان و بیمناکی از پیشامدهای ناگوار و نیز ترسهای غیر منطقی و نامتعارف مانند تنهایی هراسی، شب هراسی که در دانش روانشناسی نوین (فوبیا) خوانده می‌شوند. در آثار سلبی همچنین به نقش استعاذه در زدودن یا تقلیل اضطراب، افسردگی وخشم نیز پرداخته شده و متون مرتبط یافته و آورده شده است. در همه این موارد نقش استعاذه برای ایجاد این آثار مثبت و یا زدودن آثار منفی تایید شده است، ولی برای برخی دیگر از آثار روانی مانند اختلالهای حاد شخصیتی، تمایل به خودکشی، احساس حقارت و کهتری، و یا خودشیفتگی به متون تاییدو رد کننده و مرتبط دست نیافیتم.گفتنی است به دلیل نیاز به تعریف استعاذه و دامنه آن از جهت مستعیذ، مستعاذ منه و مستعاذالیه و نیز اهمیت استعاذه، در فصلهای ابتدایی به این موضوعات در زیر عناوینی مانند معناشناسی و حقیقت استعاذه و اهمیت و گستره آنبه صورت گذرا پرداخته شده است.

چکیده:ذکری، فرقه ای مذهبی است که اهل این مذهبدر بلوچستان ایران و بیشتر در بلوچستان پاکستان زندگی می کنند. این فرقه بر پایه آمیزش عقاید باطنی ، تاویل قرآن ، ظهور مهدیموعود(ع) ، آداب و سنن محلی بالخصوص عقاید صوفیانه رایج در منطقه، پدید آمده و اماکن مقدس این فرقه در کوه مراد که در نزدیکی کیچ (تربت فعلی) قرار دارد ، واقع هستند.ذکریها به جای نماز به ذکر روی می آورند. سعی ما در این نوشته معرفی فرقه ذکری ، علت نامگذاری این فرقه به ذکری ، مروری تاریخی برچگونگی ظهور و شکل گیری و نگاهی به آموزه های نظری و عملی فرقه ذکری و نقد و بررسی اعمال و مناسک دینی و مذهبی آنان از منظر قرآن و روایات می باشد.پژوهش حاضر با روش توصیفی -تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی ، قرآنی و روایی نشان می دهد که فرقه ذکری در قرن ده هجری قمری از بطن تصوف رایج در بلوچستان که ریشه در نظام صوفیانه هند دارد، پدید آمده و به تحریف بسیاری از مناسک و عبادات مذهبی پرداخته و بهبدعتهایی روی آورده اند. و آموزه هاینظری و عملی آنان با هیچ یکیاز فرق پنجگانه اسلامی موافق نبوده و با مبانی قرآن - روایی فاصله زیادی دارد. همچنین درمی یابیم که فرقه ذکری در نیم قرن اخیر به علل پاره ای از مسائل فرهنگی، سیاسی و نفوذ فرقه مهدوی هندوستان در میان آنان، به دو گروه بنیادگرا و تجددگرا تبدیل شده است.

موضوع فرشتگان، که در قرآن کریم بارها مطرح و ایمان به آن برای هر مسلمانی واجب شمرده شده، در نهج البلاغه شریف هم مورد تأکید ویژه‌ای قرار گرفته است و حضرت علی × به این موجودات الهی توجه ویژه‌ای کرده‌اند. در این تحقیق ـ به کوتاهی ـ مفهوم و جایگاه فرشتگان از نظر دین اسلام و قرآن کریم مشخص شده ‌است. آن‌گاه از منظر نهج البلاغه به چگونگی خلقت، پیدایش، صورت و شکل، صفات و ویژگی‌های فرشتگان و امکان دیده شدن و سخن گفتنشان پرداخته‌ایم. در سخنان زیبا و شگرف حضرت امیر مؤمنان × فرشتگان به صفات والا و متعالی، و نداشتن هر گونه صفات پست و رذیلۀ اخلاقی، متّصفند. مقام و جایگاه فرشتگان در مقایسه با انسان ـ به عنوان اشرف مخلوقات ـ پس از دستور خداوند به فرشتگان، مبنی بر سجده بر آدم، دیدگاه‌های متفاوتی را در بین دانشمندان اسلامی موجب شده است. در نهج البلاغه در این خصوص و تمرّد ابلیس، اشاراتی درخور هست. در ادامۀ این پژوهش نقش فرشتگان در سه بعد بررسی شده است: الف) نقش فرشتگان در عالم ملکوت و عرش الهی و فرشتگان بهشت و دوزخ؛ ب) نقش فرشتگان در جهان مادی و واسطه بودن ایشان در نزول نعمت‌های الهی (به وظایف و مقام والای فرشتگان بزرگ خداوند به نام‌های: جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل هم اشاره شده است.)؛ ج) نقش فرشتگان در ارتباط با انسان. فرشتگانی که حافظ و نگهبان انسان و ثبت کنندۀ تمامی اعمال او هستند. همچنین فرشتگانی که در خدمت انسان‌های مؤمن و مدد رسان او هستند، برایشان دعا و استغفار می‌کنند، و در نزد خدای متعال شفاعت کننده‌اند. آثار زیادی در اثر توجه و شناخت فرشتگان ممکن است نصیب انسان گردد، که معرفت به آن‌ها باعث تعالی روح و ترک گناهان و معاصی خواهد شد. ان شاء الله.

با توجّه به اهمیّت و ارجمندی بحث اخلاق که از اهداف پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) قلمداد گردیده و حفظ جامعه به عنوان بستر مهم زندگی بشر که هر چه بستر سالمتر باشد ، انسانها در امنیت و آرامش بیشتری خواهند بود جایگاه شناخت آسیب های اجتماعی که هم به گونه جامع شناخته شوند و هم راهکاری برای رفع آنها ارائه گردد از اهمیّت ویژه ای بر خوردار می باشد ، و بدین منظور از بزرگان کلام و اخلاق مدد گرفتن یک ضرورت است، لذا به نهج البلاغه این کلام ارجمند شخصیت والای بشری و انسان به حقّ و کامل الهی، یعنی امیر المومنان علی (ع) روی آورده شده و هدف توجه به این امر مهم آن است که امام علی (ع)بطور مستقیم و غیر مستقیم عوامل آسیب رسان، مانند: تکبر، تبعیض، تعصب، فتنه، ظلم را در بیانات خود بویژه در نهج البلاغه منعکس فرموده و با متّوجه ساختن خواننده به مسایل اخلاقی، صفات ممدوح، مانند عدالت، تواضع، امنیّت، مشورت و.... به منظور حفظ کرامت جامعه و پالایش آن مورد عنایت قرار داده اند، که با مدد الهی در پایان نامه به گوشه ای از آن گستره دست یافته و جرعه ای از ارشادات آن بزرگوار نوش نموده، تا رهنمودی گر چه مختصر برای تسهیل راه و اصلاح جامعه عرضه گردد.

فصوص الحکم یکی از آثار مهم ابن عربی از بنیان گذاران عرفان نظری است و ما در این کتاب که شامل 27 فص است و مفاهیم عمیق و عرفانی را دربر می گیرد به هر نبی به صورت رمز و اشاره نگریسته و هر باریکی از جلوه های انسان کامل را در روح آن نبی متجلی و مشاهده و شرح داده است.ابن عربی در گفتار خویش به مفاهیمی چون اعیان ثابته، اسماء و صفات الهی، وحدت وجودو ... پرداخته است و در رابطه با هر پیامبر یک فص اظهار نموده و همین مطلب مهم در فص ابراهیمیبه روشنی مشهود است. اینکه ابن عربی به صراحت اوج عشق و شناخت ابراهیم را نشان نمی دهد ولیکن با بررسی تاریخ زندگی ابراهیم علیه السلام و بررسی مسائلی چون رهایی ابراهیم از زن و فرزندش و قرار دادن هاجر و اسماعیل در بیابان بی آب و علف به فرمان خدا، قربانی فرزندش در قربانگاه که همگی به فرمان خدا صورت پذیرفت، سپردن ایشان به شعله های آتش نمرود همگی نشان از این دارد که ابراهیم شیفته باری تعالی بود و به خاطر عشق الهی از آتش و نفس و زن و فرزند خود را رها کرد و دل را با عشق الهی در آمیخت. با ذکر آیات قرآن کریم و شروح تفاسیر مبنی بر زندگی آن حضرت لقب ابراهیم خلیل که ناشی از عشق ایشان به ذات حق می باشد بر همگان آشکار می گردد.

از جمله مسائلی که در تاریخ پر فراز و نشیب بشر از چالش‌های همگانی و همه جایی بوده است اندیشه‌ی نجات و رسیدن به امنیت و آرامش در آخرالزمان بوده است، در بیشتر ادیان الهی مانند اسلام و مسیحیت با این اندیشه مواجه می‌شویم.در این میان نقش کتاب مکاشفات یوحنا، در پرداختن به دور نمایی از آینده جهان و ویژگی‌های آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. حال با بررسی و تبیین محتوای مکاشفات یوحنا و مقایسه‌ی آن با آیات قرآن کریم و روایات امامیه در مورد آخرالزمان می‌توان شباهت‌های زیادی را بین آنها مشاهده کرد، که این تشابهات، زمینه ای مناسب برای مقایسه‌ی دو دیدگاه می‌باشد، از جمله می‌توان به مباحث مشترکی مانند، ظهور و بروز پدیده‌های کیهانی و انسانی در آخرالزمان، ظهور مصلح و منجی، حکومت صالحان، خارج کردن شیطان از صحنه، شکست و نابودی نیروهای شرور، زندگی همراه با امنیت و آرامش اشاره کرد، صدور روایات فرجام شناسانه از یک منبع غیبی واحد و ابلاغ آنها بر پیامبران و مخاطبان خاص در ادیان آسمانی، باعث شده که بسیاری از این پیام‌های غیبی که در اصول معرفت و ارکان شریعت از همسانی و هم سخنی برخوردارند با همت پیروان ادیان الهی با گذشت زمان دستخوش تغییر جدی نگردیده و شکل کلی خود را حفظ کنند، در برخی موارد، که تفاوت‌های جزئی و اختلافات فرعی دیده می‌شود، این تمایزات ناشی از فرهنگ، اعتقادات و درک و فهم مخاطبان و مقتضیات زمان و مکان صدور، تصحیف و تحریف برخی از متون می‌باشد، در این بین آیات قرآن کریم و روایات امامیه به عنوان منابع متأخر و مکمل در سیر نزول معارف آخرت شناسی از جامعیت بیشتری برخوردار است.واژگان کلیدی: آخرالزمان، یوحنا، قرآن، شیعه، مکاشفه

"شخصیت" در روانشناسی عبارت است از مجموعه ای از خصوصیات خلقی-مزاجی و خلقی – رفتاری که امکان پیش بینی پاسخ های فرد به محیط را فراهم می آورد. شاکله نفس قلب صدر فواد و مرء از دیگر واژگان معادل آن در قرآن می باشد.مبحث تشکیل و رشد شخصیت در ابعاد متفاوت رشد اجتماعی شناختی اجتماعی و اخلاقی از دیگر مباحثی است که در این پایان نامه بدان پرداخته شده است. در بخش فرآیند رشد شناختی تمامی مطالب حاکی از انطباق نکات روانشناسان با آموزه های قرآنی دارد. ولی در زمینه رشد اجتماعی قرآن علاوه بر پذیرش تاثیر گذاری وراثت ومحیط –که روانشناسان بر آن تاکید دارند-عامل سوم یعنی اراده و انتخاب آگاهانه را برجسته ساخته به گونه ای که قادراست عوامل دوگانه مذکور را تحت الشعاع قرار داده و از محیطی فاسد شخصیتی سالم به بار آورد.همچنین در زمینه رشد اخلاقی عواملی نظیر توبه عبادت محبت مراقبه (مدیتیشن) و کار مورد توجه قرارگرفته است که هر یک نمادی از رشداخلاقی می باشند و تطابق آن ها به ویژه درعبادت (باتلقین) مراقبه (با مدیتیشن)به طور همزمان در دو حوزه قرآن و روانشناسی صرفا جنبه ظاهری و نه ارزشی به خود گرفته است. اما قرآن علاوه بر موارد مذکور-چنانچه از جنبه صرفا روانشناسان هخارج شوند- از عوامل موثر دیگری نظیر توبه محبت و کاردر حیطه رشد اخلاقی یاد می کند.مبحث تیپ شناسی و شخصیت که اصلی ترین مبحث موجود در پایان نامه است به بررسی انسان ها با محوریت ویژگی های بدنی رفتار های معین حالات و یا روابطی که میان رفتار و صفات بدنی آن ها موجود است در علوم پزشکی ( بر مبنای مزاج) در زیست شناسی (بر مبنای گروه خونی) در روانشناسی بر مبنای نظریه شلدون و یونگ و نوع Aو Bمی پردازد. از بررسی تطبیقی علوم مذکور با قرآن چنین بر می آید که اساس تشکیل تیپ در این علوم حالات و صفاتظاهری و رفتای شخص می باشد حال آن که قرآن مهمترین عامل تعیین تیپ شخصیتی رانگرش و بینش فرد معرفی می نماید. بدین معنا که بر اساس نگرش و بینش به دسته بندی صفات و حالات و رفتار شخصیت های سالم و ناسالم در سه تیپ مومن کافر و منافق پرداخته آن گاه عملکرد هر یک را در حوزه های صفاتی حالاتی و رفتاری مورد امعان نظر قرار می دهد.نکته مهم آن که در بررسی شخصیت های سالم و ناسالم در دو حوزه قرآنی و روانشناسی روانشناسان به انتخاب گزینشی و براساس هست ها و نیست ها به بیان الگوهای شخصیت سالم می پردازندو الگوهایی نظیر الگوی شخصیتی" انسان بالغ" آلپورت " انسان با کنش کامل" راجرز انسان بارور" فروم" خواستاران تحقق خود" مزلو " انسان از خود فرا رونده" فرانکل و" انسان این مکانی و این زمانی" پرلز را مطرح ساخته اند در حالی که قرآن شخصیت سالم و معیار تشخیص آن را ایمان و عوامل موثر بر آن نظیر: علم اعتماد به وعده های الهی عبرت پذیری همنشینی با اهل ذکر که خود در بردارنده خصائص صفاتی همچون آرامش و امنیت روانی سلامت روانیاعتماد به ارگانیسم خودصبر خودآگاهی نرمخویی و خصائص رفتاری نظیر خیرخواهی شکرگزاری اهل ذکر بودن و بخشندگی است معرفی می نماید.اما در مورد شخصیت ناسالم روانپزشکان اختلالات روانی در حیطه شخصیتی را به 14 مورد اختلالی نظیر: اختلال شخصیت پارانوئید اسکیزوئیداسکیزوتایپال نارسیستیک و امثال آن و تحت 4 طبقه عمده ساماندهی نموده اند ولی در قرآن فرآیند شکل گیری شخصیت های ناسالم پیش گفته اغلب بر اساس طرز تفکر ناشی از جهانبینی کفر یا نفاق گونه ایشان و مبتنی بر عواملی نظیرجهل غفلت تبعیت از هوای نفس فوبی یا ترس خشم تابو یا تعصب و خرافات صورت می پذیرد به نحوی که شخصیت های کافر یا منافق در ابعاد صفاتی از خصائصی نظیر کبرورزی سنگدلی حسادت بدبینی نادانی و در بعد رفتاری از ویژگی هایی نظیر: افراط در امور ناتوانی در اخذ تصمیم صحیح خودآزاری ارتکاب جرائم فسق و فجور اغواگری و فساد گری برخوردارند. در مجموع می توان گفت: در بررسی تطبیقی شخصیت از دیدگاه روانشناسی با آموزه های حقیقی قرآن روشن می شود که قرآن کریم افزون بر مطالب مطروحه در روانشناسی از جامعیتی بی بدیل درابعاد مختلف نیازهای روحی فرد اعم از نیاز های ارزشی -عبادی عاطفی اخلاقی و اجتماعی برخوردار است. افزون بر آن در تعیین معیار ارزیابی شخصیت و رشد آن و ارائه معیارهای تشخیص راهی نو پیموده و دیدگاه جدیدی پیش رو دارد.

یکی ازموثرترین شیوه‌های تربیتی روش الگویی است.آیات قرآن نشان می‌دهد که انبیا فقط به فکر ابلاغ پیام به مردم نبودند، بلکه درراستای دعوت خویش، همه تلاش خود را برای تغییر رفتار آنان به کار میگرفتند.یکی از بارزترین الگویی‌هایی که قرآن به عنوان اسوه معرفی می نماید پیامبرخاتم(ص)است.در این پایان نامه پس از طرح کلیات در فصول مختلف مباحثی مانند: 1-سیره عبادی پیامبر(ص) در آیات قرآن وروایات 2–روش الگوگیری عبادی از پیامبر(ص)برای نسل جوان 3-تطبیق احادیث تشییع و اهل تسننمطرح گردیده است ضمنابرخی از منابع مکتوب ما در این تحقیق تفاسیر گرانبهایی چون المیزان، نور الثقلین، نور و منابع روایی معتبر فرقین بوده است.محقق دراین تحقیق از دو ثقل عظیم که پیامبر (ص) مسلمانان را به اطاعت از آن دو رهنمون ساخته،بهره جسته است والبته، به این مهم باید توجه نمود که آنچه در این پایان نامه مورد اهتمام قرارگرفته است،سیره عبادی پیامبر(ص) با توجه به منابع کتابخانه‌ای و به روش تحلیلی و توصیف از آنها استفاده شده است . نتایج بدست امده در این تحقیق عبارتست از:1-از منظرقرآن مقام عبودیت،بارزترین ویژگی پیامبران الهی است که پیامبر اسلام را با صفت بنده بودن معرفی میکند.2-به پیامبر(ص)دستور می دهدجهت اجرای حکم خداوند وبه برپاداشتن نماز شب بپردازد وکه در این راستای خداوند به ایشان مقام محمود را عطا می فرماید.3-به خانواده به عنوان یک کانون مقدس نگاه میکرد، در رعایت الگوهای اخلاقی نیزسرآمد همه مردم زمان خویش بود.4-رسول مکرم اسلام در مقام بندگی الگویی به تمام معنا برای همه ی مسلمانان وپیروانش می باشد،نمازرا بعنوان سرلوحه تمام اعمال عبادی و ملاک پذیرش سایر اعمال بیان می نماید.5-و در نهایت جهت اتقان مطلب به بررسی وتطبیق تعدادی ازروایات اهل سنت که منطبق برروایات شیعه نیزمی باشد پرداخته شده است

واژه قرب دارای مشتقات، وجوه معنایی و واژگان هم حوزه مختلفی در دوره جاهلی و قرآنی است. معنای وضعی و اولیه قرب مفهومی مانند تهیگاه آدمی یا قراب و غلاف شمشیر بوده است. اولین سئوال این است که این واژه چه تطورات معنایی یافته و چهوجوه معنایی دارد؟ این سئوال با بررسی این واژه در دوره های جاهلی و قرآنی پاسخ داده می شود. یکی از واژه های مهم و قابل بررسی واژه قربی است این واژه در آیه 23سوره شوری دارای وجوه مختلف تفسیری است و هر یک از مفسران شیعه و اهل سنت تفسیری متفاوت از آن ارائه کرده اند. اختلاف اصلی بر سر مصداق قربی در این آیه است، در این تحقیق با این مبنا که قرآن دارای معانی ظاهری و باطنی است، میان نظر شیعه مبنی بر مصداق مودت قربی بر اهل بیت و نظر آنها که قربی را طبق ظاهر آیه و سیاق آیات به معنی تقرب به خداوند گرفته اند، جمع شده؛ بنابراین هم روایات که متواتر اند و هم ظاهر آیه وسیاق که قربی را تقرب به خدا نشان می دهد، مورد توجه قرار می گیرد.

قرآن کریم، پیامبر (ص) را اسوه اخلاقی در رفتار مسلمانان معرفی نموده از این رو پرداختن به سیره عملی و روش‌های اخلاقی پیامبر (ص) جنبه اسوه دارد و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، هدف ازاین پژوهش این است که با محور قرار دادن سیره نبوی، خانواده مطلوب از لحاظ جایگاه،اهمیت، انگیزه و تشکیل ونظام ان موردبحث و بررسی قرار گیرد ، در این راستا ملاک گزینش همسر از لحاظ اعتقادی، ظاهری، اخلاقی و تمام شرایط براساس سیره نبوی آورده شده است و وظایف و مسئولیت‌هایی که اعضای خانواده نسبت به هم دارند و مورد قبول همه اعضای خانواده باشد مورد توجه قرار گرفته است.باتوجه به بررسی‌های صورت گرفته می‌توان چنین استنباط کرد که خانواده مطلوب براساس سیره نبوی خانواده ای است که کانون حفظ سنت‌های اخلاقی و مرکز رشد عواطف و احساسات است وسلامت آن عامل سلامتی و رشد اجتماع خواهد بود و نابسامانی و بیماری آن جامعه‌ی انسانی را دچار آسیب خواهد کرد. همچنین خانواده مطلوب خانواده‌ای است که پای بندبه مقررات شریعت الهی و اخلاقی و آداب اسلامی است و برای به دست آوردن خیر و منافع این دنیا و دنیای پس از مرگ تلاش می‌نماید، خدای سبحان پیامبر گرامی اسلام را اسوه حسنه ای قرار دادتا مردم چگونگی تشکیل خانواده مطلوب را ازسیره رفتاری وسنت ان حضرت بیاموزندچرا که انسان، جامعه‌ای را که با ضوابط اخلاقی حفاظت و هدایت می‌شود، دلپذیرتر می‌یابد و درک می‌کند که راه رسیدن به تعادل، آرامش و موفقیت، التزام به اصول اخلاق مانند صداقت، سخاوت ، صبر، خوش‌بینی، قناعت ودیگر صفات اخلاقی است که در روابط مناسب اعضای خانواده وتعالی آن موثر است.این تحقیق به روش کتابخانه ای و با بررسی کتابهای تاریخی وروائی سنت وسیره نبوی تحلیل و تنظیم شده است.