جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فقهای امامیّه ، مسأله‌ی تشبُّه به کفّار را درحوزه‌ی عبادات، در موارد گوناگون به طور مبسوط به بحث کشانده و تاثیر آن را بر عبادت‌های مختلف، سنجیده اند ولی این مسأله در غیر عبادت، چندان مورد توجّه واقع نشده و در باره‌ی آن بحث منظّم و منسجمی ارائه نگردیده است؛ بلکه تنها در برخی کتب فقهی به طور محدود و مصداقی پیرامون آن بحث شده است. در این نوشتار، تشبُّه به کفّار در غیر عبادت، از دیدگاه فقه امامیه به طور مستدلّ و منظم مورد بحث قرار گرفته و دلایل آن با استناد به آیات و روایات، در سه حوزه‌ی پوشش، آرایش و آداب و رسوم بررسی و اثبات گردیده که مقتضای آنها در برخی موارد، حرمت و در برخی موارد، کراهت است. در پایان نیز حکم تشبُّه به کفّار با نظر به آثار و عواقب آن مورد توجّه واقع شده است.

این نوشتار‌ پیرامون‌ شخصیت‌ بی‌نظیر و مقام‌ روحانیتی ‌وجود مقدّس‌ حضرت خاتم‌الانبیاء(ص) به رشته‌ی تحریر در آمده است‌؛ ابعاد و زوایای گوناگون وجود مبارک حضرت خاتم(ص) از منظر عرفان اسلامی و نیز با نظر آیات نورانی قرآن و روایات اهل البیت(ع) مورد توجّه قرار گرفت و روشن شد که آن حضرت از لحاظ کمالات وجودی و تأثیری که در عالم امکان دارد، سرآمد همه‌ی ممکنات است؛ او منشأ همه‌ی فیوضات امکانی، تعیّن‌ اوّل‌ِ عالم‌ امکان‌، اصل همه‌ی کلمات نوری، ‌مظهر تام‌ّ اسم «الله»، کمال‌ عصمت ومرتبه‌ی ‌وحدت وجودی‌ و کثرت‌ شهودی است.

مبانی معرفت شناختی علم کلام، موضوع این نوشتار است. از این منظر، اقتضائات فطرت انسان و نیازهای بنیادی آن و اصول عقلیِ ناظر بر حجّیّت نصّ آسمانی، مبادی معرفت شناختی در علم کلام است. برهمین اساس، مادامی که اصل دین و نصّ آسمانی آن، به طور مستدلّ پذیرفته نشود، آنچه از طریق براهینی چون «امکان و وجوب» و «حرکت» حاصل می‌گردد، «علّت العلل» و « محرّک لا یتحرّک» و امثال آن است و بدیهی است که این گونه امور را نمی توان آن خدایی دا نست که در نصوص دینی معرّفی شده است؛ روش منطقی ایجاب می کند که نخست حجّیّت نصوص آسمانی احراز گردد و سپس به کمک عقل و نقل، مسائل کلامی از قبیل وجود خدا، توحید ذات و صفات الهی طرح و بررسی گردد. از این رو، با پذیرفتن ضرورت دین بر اساس مقتضیات فطرت، ازجمله مسأله­­ی مهمّ تکلیف، اصل دین استوار می گردد و بر پایه ی دو قاعده ی «حُسن و قُبح عقلی» و « لطف»، حجّیّت و اعتبار نصّ آسمانی تأمین می شود و بدین طریق، بستر مناسب تبیین مسائل کلامی فراهم می گردد.

آیا قرآن مشتمل برهمه‌ی علوم و وظیفه‌ی مفسّر استخراج آنها ازقرآن است؟ در پاسخ به این پرسش سه دیدگاه مطرح شده است. برخی قرآن را حاوی همه‌ی علوم اعمِّ از تجربی، عقلی، اخلاقی و ... دانسته‌اند. از این منظر باید کوشید و این علوم را از قرآن استخراج نمود. براین اساس، برخی کوشیده اند دستاوردها‌ی علوم گوناگون را با مضامین آیات قرآنی تطبیق دهند. دسته­ای دیگر بر این باورند که قرآن کتاب هدایت، تربیت و به کمال رساندن انسان، در تمام زمینه‌های فردی و اجتماعی است؛ بنا بر این نباید تفصیل و جزئیات همه‌ی علوم را از قرآن انتظار داشت. از این منظر، هرگونه تلاش برای تطبیق آیات با یافته‌های علوم بشری کاری ناموفق است و حتی ممکن است به انحراف و گمراهی منتهی شود. در این کتاب آسمانی اصول و احکام لازم برای رشد و شکوفایی انسان و برنامه‌ی سعادت او آمده است و از این جهت کاستی ندارد. بعضی نیز در عین حالی که قرآن را کتاب هدایت و رستگاری می‌دانند، معتقدند که گاهی برای روشنگری در رسیدن به اهداف یاد شده، در قرآن به پاره‌ای از مسائل علوم تجربی اشاره شده است. نوشتار حاضر پس از نقد و بررسی نظریّه‌ی اول، دیدگاه سوم را تقویت کرده است بنا بر این از برخی ­آیات قرآن مطالبی ­از قبیل کرویّت و حرکت زمین به ذهن می­رسد؛ گر چه تفصیل مباحث مربوط به این گونه علوم را هرگز نمی‌توان در آن جویا شد

کند و کاو تاریخی در باره‌ی سیر نظریه‌ی تجربه‌ی دینی مدّ نظر این پژوهش است. یکی از طرّاحان اصلی این نظریّه‌، شلایر ماخر است که برای حفظ مسیحیّت در برابر شبهات بنیان کنی که پیشرفت علم تجربی و معرفت شناسی پیش کشیده بود، آن را طرح کرد و پرورش داد؛ از این منظر، دین هویّت مستقلى دارد و گوهر دین، احساس درونى و اتکاى بى ‏واسطه­ به واقعیّت مطلق است. کی یرکگارد بر این باور بود که نباید ایمان را موضوع سنجش عقلانی قرار داد، بلکه باید آن را بدون هیچ گونه اثبات یا قرینه‌ای پذیرفت. از نظر او، پرش ایمان یعنی باورِ بدون دلیل، تنها راه شناخت مسیحیّت اصیل است. رودُ لف اتو، نیز به عنصر غیر عقلانی یعنی جنبه‌ی شهودی، قلبی و عرفانی دین توجّه نموده است. ویلیام جیمز نیز معتقد بود که باید از طریق تجربه و ثمرات عملی، از دین دفاع کرد. جیمز ملاک حقیقت و صدق را سودمندی در عمل می داند و چون از نظر او دین و باور به خدا در زندگی انسان مفید می افتد، باید آن را پذیرفت. استیس فیلسوف تحلیلی نیز بر شهود امر مطلق تأکید ورزید و ماکس وبر نظریه‌ی تجربه‌ی دینی را با رویکردی جامعه شناختی به کار برد.

در عصر حاضر، مسلمانان و سرزمین آنان مورد تهاجم و تاخت و تاز دشمنان اسلام و استکبار جهانی قرار گرفته است. قرآن کریم سلطه‌ی کفار بر مسلمین را نفی کرده، و دفاع در مقابل متجاوز و مهاجم را امری واجب دانسته است. با توجه به وضعیتی که جهان اسلام در حال حاضر با آن مواجه است، آشنایی مردم مسلمان، به ویژه نسل جوان با فریضه‌ی دفاع و احکام مربوط به آن ضروری است. لذا در این مقاله بعد از بیان اهمّیّت دفاع، مبانی مشروعیّت آن تبیین، و به اهداف آن و اوصاف مدافعان اشاره شده است. اصل دفاع در مقابل متجاوز، امری بدیهی، عقلی و فطری بوده و آیات و روایات زیادی بر وجوب آن دلالت دارد. فقهای اسلام به ویژه امامیّه متّفقند بر اینکه اگر مسلمانان و بلاد اسلامی مورد تهاجم و تجاوز دشمنان قرار گرفت، بر همه‌ی آنان واجب است با هر وسیله‌ی ممکن و با جان و مال خویش از آن دفاع کنند و این دفاع، مشروط به شرط یا شرایط خاصی نیست.