جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب مناهل العرفان فی علوم القرآن اثر محمد عبدالعظیم زرقانی از عالمان برجسته مصری و استاد دانشگاه الازهر مشتمل بر اهم مسایل علوم قرآنی است که طی هفده مبحث و در دو جلد تدوین یافته است. وی در این کتاب کوشیده است ضمن پایداری به آراء و نظریات عالمان سلف هم چون زرکشی، ابن جزری و بویژه سیوطی نیازها و مقتضیات جدید را نیز در زمینه علوم قرآنی مدنظر قرار دهد. این مقال به معرفی و بررسی اجمالی هفده مبحث کتاب پرداخته و سپس مبحث ششم آن «نزول قرآن بر هفت حرف» را با تفصیل بیشتری به نقد کشیده و نقایص و کاستی های آن بطور مستدل و بر مبنای منابع و نظرات عالمان شیعی بیان نموده است.

دگرگونی مداوم جوامع منجر به پیدایش مجموعه ای از نظریه ها گردید که در پی تحولات قرون 16 تا 20 م. صاحبان این نظریه ها به سنّت گرا، مدرنیست ها و پست مدرنیست ها شهرت یافتند. این صاحب نظران طیفی از نظریه ها را از تعامل تا تقابل سنت و مدرنیسم تشکیل داده اند. این نکته که در چالش بین این دو دیدگاه، کدام یک صائب اند؟ در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد تنها برخی از سنّت ها مغایر با پیشرفت و ترقی جامعه است که باید طرد و یا تعدیل شوند و در موارد دیگر سنّت ها نه تنها باید حفظ شوند بلکه با تقویت و احیای آنها می توان به جامعه ی مطلوب (مدرن) مبتنی بر این سنّت ها دست یافت. مطالعه ی موردی نیز بر تعامل بین سنّت ها و مدرنیسم صحه گذاشته و فرضیه تحقیق را تایید نموده است.

کلاوزویتس شخصیتی است که به عنوان یک ژنرال و اندیشمند نظامی، از یکسو در صحنه عمل نظامی و از سوی دیگر در حوزه تفکر و اندیشه استراتژی صاحب نظر بوده است. بدون شک عوامل مختلفی نظیر شرایط محیطی زمان او بویژه انقلاب فرانسه و تفکرات ناپلئون در باره شیوه جنگ، همچنین نظریات فیلسوفانی نظیر کانت در شکل گیری آراء و اندیشه های کلاوزویتس موثر بوده است. راز ماندگاری آثار کلاوزویتس را باید در انتزاعی نگریستن وی جستجو نمود و این حقیقت که در دنیای امروز تأمّل در باره پدیده ای به نام جنگ از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است. مرکزیت یافتن مفهوم سیاست در موضوع جنگ و این که سیاست تعیین کننده جنگ بوده و در باره شکل و محتوای آن تصمیم می گیرد، محورسخن دراندیشه نظامی و استراتژیک کلاوزویتس است. با این حال در عصر حاضر سیاست تحت تاثیر پدیده های دیگری مانند رسانه ها قرار گرفته است. اگر چه این رابطه یکسویه نیست اما می توان گفت روابط میان سیاست، رسانه ها و نظامی گری به طور فزاینده ای در هم پیچیده شده است و در این میان ایده مشهور کلاوزویتس در خصوص رابطه امور نظامی و سیاسی به ما کمک می کند تا با رویکردی تاریخی و وسیع تر این گونه موضوعات را مورد مطالعه قرار دهیم.

سکولاریزم حذف دین از عرصه های سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و علمی است ؛ به عبارت دیگر تهی ساختن حیات اجتماعی انسان از دین و نشانه های آن را سکولاریزم گویند . استفادۀ ابزاری از دین در قرون وسطی ، تفسیر کتاب مقدس بر اساس یافته های علوم تجربی ، اختلافات شدید فرقه ای در مسیحیت که سبب جنگهای طولانی و خونین گردید و نیز اعتماد بیش از حد انسان به خویشتن که بر اثر پیشرفت دانش تجربی پیش آمد زمینه های حذف دین از حیات اجتماعی انسان را فراهم آورد . این دین زدایی خاص جوامع غربی است . نوع دیگری از سکولاریزم نیز جامعۀ مارا تهدید می کند که می توان آن را برآیند کارآمدی سه نگرش کاملأ متفاوت دانست : یکی نگرش تنگ نظرانه ای که دین را منحصر در ذهنیات و برداشت های شخصی خود دانسته و می کوشد به هر شکل ممکن آن را بر دیگران تحمیل کند . دیگری نگرشی که دخالت دین در امور اجتماعی و حکو متی را برای تقدس دین زیانبار می داند و بر جدایی دین از سیاست پافشاری می کند . و نگرش دیگر به کسانی تعلق دارد که به فرهنگ غرب دل بسته اند و آن را کعبۀ آمال خود می دانند . این نوشتار بر آن است که اسلام ناب ، حیات فردی و اجتماعی هردو را پوشش می دهد و ظرفیت گشودن مشکلات جوامع بشری در تمام زمان ها را دارد .

طی سال‌های 1357ـ1341،گفتمان‌های سیاسی متفاوتی نقش آفرین صحنه‌ی تحولات ایران بودند. با توجه به خصوصیت شکل دهی گفتمان‌ها به فهم و تصور از واقعیت و تأثیر آن در حوزه‌ی گفتار و رفتار، موضوع بررسی می‌شود. پرسش اصلی مقاله این است: گفتمان‌های فعال در عصر قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران (1357ـ1341) کدامند و گزاره‌‌های مقوّم آنها چه بوده است؟ معرفی شش گفتمان سیاسی به همراه مفاهیم، گزاره‌ها وتشکل ها هر کدام محتوای این مقاله را تشکیل می‌دهدکه با شیوه‌ی تحلیل گفتمان (Discourse) ارائه می‌شود.