جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

درک اهداف و مقاصد آیات، توجه به سیاق، یعنی دقت در ماقبل و مابعد آیه و نگریستن به آهنگ کلی آیات را می‌طلبد.این پژوهش با عنوان«نقش سیاق در تفسیر فی ظلال القرآن»و با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ملاک‌های سید قطب در سیاق و موارد به کارگیری آن پرداخته سپس این مبانی مورد بررسی قرار گرفته شده است.اما سوال اصلی این است که مبانی سید قطب در استفاده از سیاق چیست و در این راستا تا چه اندازه موفق بوده است؟ مبانی او در ارائه سیاق، در نظر گرفتن وحدت موضوعی، زبان تصویری و پراکندگی در نزول آیات است. با مراجعه به آثار سید قطب و بررسی نمونه‌هایی از آیات در تفسیر فی ظلال مشخص می‌گردد که او هر چند به طرز گسترده و در موارد متعدد از سیاق استفاده کرده، اما در برخی آیات که مربوط به اهل بیت پیامبر(ص) است، به مهم‌ترین ملاک خود در مبنای وحدت موضوعی و پراکندگی در نزول پایبند نبوده و تنها با در نظر گرفتن سیاق آیات قبل و بعد به تفسیر آیات پرداخته است و در این موارد به نتایجی مخدوش دست یافته است. این پژوهش با هدف آشنایی با دیدگاه سید قطب و نحوه تعامل وی با سیاق موجود در آیات به‌خصوص آیات مربوط به اهل بیت (ع) می‌باشد، زیرا در مواردی بین سیاق و اسباب نزول تعارض وجود دارد که در این میان اهل سنت به سیاق و شیعه به اسباب نزول نظر دارد. در این پژوهش ضمن شناساندن اهمیت سیاق و جایگاه آن در تفسیر فی ظلال به بررسی نظر سید قطب و نحوه عملکرد وی با چنین تعارضی در خصوص آیات مربوط به اهل بیت (ع) می‌پردازد.در این پژوهش، نقش سیاق در تفسیر فی ظلال القرآن مورد بحث قرار گرفته شده است. در فصل اول به زندگی سید قطب پرداخته شده است. در فصل دوم مهم‌ترین مبانی سید در ارائه سیاق مورد بررسی قرار می‌گیرد. در فصل سومبه موارد به‌کارگیری سیاق در این تفسیر پرداخته می‌شود تا نقش و جایگاه سیاق مشخص گردد.

نوشته پیش رو قصد دارد به واشکافی رفتارهای مختلف مسلمانان در حساس ترین دوره تاریخ اسلام «حجه الوداع تا سقیفه» ، که اتفاقا آکنده از پیچیدگى، پنهان کارى و شتابزدگی می باشد با رویکردی تاریخی ، کلامی، حدیثی و باروش کتابخانه ای ، به صورت توصیفی - تحلیلی بپردازد .تصمیم پیامبرخدا ?برای جلوگیری‌از‌فروپاشی تمدن نوپای اسلامی ومعرفی رسمیلایق ترین جانشین ، در اجتماع بی سابقه مسلمانان ودر آفتاب سوزان بیابان تفتیده غدیر،با واکنش های متفاوتی همراه شد ؛ عده ای که منافع خود را در نادیده گرفتن این نصب می دانستند از همان هنگام ، رفتارهای ابهام انگیزی از خود بروزدادند و هر چه به زمان رحلت پیامبر نزدیک تر می شد ، مخالفت خود را جدی ترکردند ، آن ها حتی از رفتن به سپاه اُسامه شانه خالی کردند و از نوشتن هدایت نامه توسط پیامبر نیز پیشگیری نمودند.همین گروه منسجم یعنی «قریش با نفوذ»، بلافاصله پس از رحلت پیامبر? ودر آن وضعیت غبار آلود مدینه، با حضور به موقع در محل نشست سران قبایل جاهلیت «سقیفه بنی ساعده» ونه در مسجد پیامبر ، درمسابقه رقابتِ برای تصاحب مقام جانشینی آخرین پیامبر? ، مخالفت خود را کاملا علنی کردند وبا شکار فرصت طلائی موجودو مهارت کامل توانستند پیروز آن فضای بحرانی شده ، مردم را غافلگیر نموده و مدیریت رفتارشان را در اختیار بگیرند و با بیعت اجباری وسرکوب ، مخالفان را مطیع و حکومت خود را تثبیت کنند.این رفتارکینه ورزانهِ اطرافیانِ دیروز پیامبر ، باعث تغییر مسیر طبیعی جامعه اسلامی و منتقل شدن مرجعیت سیاسی ، علمی و مذهبی از جانشین منتخب پیامبر به دیگران شد و باگسترش اختلاف بین اصحاب ، آینده ای تاریک برای جامعه اسلامی رقم خورد تا همواره از اقتدار مسلمان کاسته و بر ستیز و جدائی آن ها افزوده شود .

فضایل و امتیازات خاص امام علی(ع) ، منشأ حسادت و کینه‌توزی برخی از مسلمانان، خصوصاً بنی‌امیه حتی در زمان حیات پیامبر اسلام(ص) بود. رفتارهای غلط خلفا همچون جلوگیری از بیان احادیث نبوی، بدعت در مسایل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، تبعیض‌های سیاسی همچون قوم‌گرایی، احیای معیارهای جاهلی و قرار دادن آن‌ها به‌جای ایمان و تقوا، تبعیض‌های اقتصادی در تقسیم بیت‌المال و غنایم جنگی، کشته‌شدن عثمان در سال 35 هجری و جهالت مردم نسبت به فضایل و جایگاه امام علی(ع) ، جامعه‌ای را پدید آورده بود که تاب احیای حکومت نبوی در قالب عدالت‌محوری امام علی(ع) را نداشت. بعد از بیعت مردم با آن حضرت، حکومت ایشان با چالش‌های سیاسی و نظامی، از قبیل جبهه‌گیری سران و اشراف مناطق حجاز، عراق، یمن و شام در مقابل ایشان، و همچنین جنگ‌های جمل، صفین و نهروان روبرو شد. بازگشت فرهنگ جامعه به تعصبات قبیله‌ای، و تشکیل جلسات قصه‌خوانی و نقل اسرایلیات نیز از جمله چالش‌های فرهنگی موجود در زمان حکومت علی(ع) بود. در این بستر اجتماعی، گروه‌های سیاسی مذهبی متعددی از قبیل اندیشه علوی، اندیشه عثمانی، گروه قاعدین، خوارج و مرجیه شکل گرفت. مردم که تحت تاثیر منحرفین، از جنگ خسته شده بودند، عملاً از فرمان امام سرپیچی می‌کردند. آن حضرت در برابر مشکلات سیاسی به مدارا و گفتگو با مخالفان، و قاطعیت در مقابل تهدیدکنندگان اصول و ارزش‌های اسلامی پرداخت. او با اقداماتی نظیر پس گرفتن بیت‌المال از متعرضین به آن، تقسیم مساوی بیت‌المال، تقسیم غنایم جنگی بین رزمندگان، دعوت غلات به حق و در نهایت سرکوب آن‌ها، راهنمایی و سرزنش صوفیان، به مقابله با چالش‌های اقتصادی و فرهنگی زمان خویش پرداخت. تلاش‌های آن حضرت، احیای سنت نبوی، سرکوب زیاده‌خواهان و قدرت‌طلبان، روی کار آمدن افراد شایسته و باایمان، عدالت در تقسیم بیت‌المال و برخورد با متخلفین برای استیفای حق مردم را در پی داشت.

این تحقیق به تحلیل حجیت استصحاب، موارد جریان و کاربردهایش در فقه و اصول و نیز دیدگاه‌های مذاهب مختلف شیعه و اهل سنت درباره آن می‌پردازد و ارکان و اقسام استصحاب و شرایط جاری شدن این اصل از اصول عملیه را بررسی می‌کند. نوشتار حاضر در چهار باب ابعاد مختلف استصحاب را فرا روی مخاطبان خود قرار می‌دهد. نویسنده ابتدا تاریخچه مبحث استصحاب و حجیت آن نزد مذاهب اسلامی مختلف را ارائه کرده، سپس در باب اول به تبیین حقیقت استصحاب و تعاریف مختلف لغوی، اصطلاحی، قرآنی، روایی، اصولی و فقهی آن می‌پردازد. آن گاه به بحث درباره این موضوع پرداخته است که: آیا استصحاب یک اصل است یا یک اماره؟ و آیا: استصحاب مسأله فقهی است یا اصولی؟ وی در ادامه ارکان استصحاب، یعنی یقین سابق و شک لاحق، اجتماع یقین و شک در زمان واحد، سبقت زمان یقین بر زمان شک، تعدد زمان یقین و شک و وحدت متعلقات یقین و شک را بیان کرده، اقسام استصحاب را معرفی می‌کند. قسمت بعدی این باب، به برخی قواعد مربوط به استصحاب، یعنی قاعده مقتضی و مانع، قاعده یقین، استصحاب قهقرایی (مقلوب)، اصل مثبت و اصالت عدم نسخ اختصاص دارد. در باب دوم حجیت استصحاب واکاوی گردیده و ادله قائلین به حجیت استصحاب، اعم از امامیه، زیدیه، شافعیه، حنفیه، مالکیه، حنابله و ظاهریه و همچنین دلیل های قائلین به عدم حجیت استصحاب و قائلین به تفصیل (حجیت در برخی موارد و عدم حجیت درمواردی دیگر) از مذاهب مختلف اسلامی ذکر شده است. در باب سوم بر جایگاه ویژه استصحاب در احکام شرعی و عملیات استنباط، تأکید می‌شود. در باب چهارم موارد جریان استصحاب، شروط جاری شدن این اصل از اصول عملیه، جریان استصحاب در اقسام کلی و جریان آن در زمان تبیین شده و برخی مسائل متنوع مربوط به اصل استصحاب و طبیعت یقین و شک لحاظ شده در آن بیان می‌گردد.

اين نوشته در صدد تبيين مباحث مربوط به قاعده ارش و حکومت در جناياتي که داراي ديه معين نيستند مي باشد . آنچه از بررسي کتابهاي فقهي به دست مي آيد اين است که اين قاعده يک اصل مسلم در بين فقها بوده و حتي برخي فقها بيان مستند فقهي براي آن را لازم ندانسته اند اما با وجود چنين اجماعي ، روش واحدي براي محاسبه ارش وجود ندارد شايد بتوان گفت بهترين راه تعيين مقدار ارش ، واگذاري امر آن به حاکم اسلامي است و چون دليلي بر حد و نهايت ميزان ارش ، وجود ندارد لذا مي توان گفت امکان اينکه ارش و حکومت عضوي از ديه آن عضو يا ديه نفس ، بيشتر شود وجود دارد . از آنجايي که ارش ، ديه غير معين است لذا در ماهيت نيز مانند ديه بوده و با قرائني مي توان گفت که وضع آن به جهت جبران خسارت وارده است اما در اينکه ارش هم مانند ديه داراي مهلت مي باشد يا نه ، نظر واحدي وجود ندارد ولي اگر ارش را ديه غير معين بدانيم ظاهراً بايد قائل به مدت دار بودن ارش هم شويم .آنچه مي تواند همه مباحث قبلي را تحت الشعاع قرار دهد ، ظاهري بودن قاعده ارش است يعني قائل شدن به اينکه ديه همه جنايات در شرع معين شده ولي به دست ما نرسيده که با قبول آن ، مشکل تعيين مقدار ارش ، حل خواهد شد .از آنجايي که نظر مشهور در فقه اماميه اين است که ديه زن در بيشتر از يک سوم ديه کامل ، نصف ديه مرد است لذا به نظر مي رسد در ارش نيز همينطور باشد . اهل سنت نيز ارش را ملحق به ديه کرده و حکم بر نصف شدن ارش در هر حال يا بعد از ثلث ديه کامل کرده اند .

نفوذ و گسترش روزافزون اینترنت در زندگی بشر و پیامدهای شناختی و هویتی ناشی از آن، اندیشمندان را بیش از پیش به سمت بررسی اثرات اینترنت بر مسائل مختلف فردی و اجتماعی کشانده است. به خاطر اهمیت فراوان چنین مسائلی، پژوهش حاضر به بررسی رابطهچگونگی (کمیت و کیفیت) استفاده از اینترنت و هویت دینی کاربران در کافی نت های شهر گرگان پرداخته است. در این راستا، از آرای تاجفل و ترکل در چهارچوب نظری استفاده شد. به طور خلاصه تاجفل با نگاهی جامعه شناختی به هویت، معتقد است که هویت هر فرد در ارتباط با گروه یا جامعه ای که در آن عضویت دارد شکل می گیرد و نیز تعلق و تعهد را دو عنصر اساسی هویت افراد می داند. ترکل نیز هویت را در ارتباط با فضای مجازی مطرح می کند و بر این نظر تأکید دارد که بسته به نوع حضور و مشارکت افراد در فضای مجازی (ناشناس، ساختگی و واقعی)، آنها تجربه های متفاوتی کسب می نمایند که اثرات خاص خود را بر روند هویت یابی و هویت پذیری کاربران دارد. بر این اساس پنج فرضیه اصلی استخراج شد که به طور کلی معطوف به معنادار بودن رابطه میزان استفاده کاربران از اینترنت،‌ مدت آشنایی آنان با اینترنت، مکان استفاده از اینترنت، نوع استفاده مثبت یا منفی از اینترنت و هویت مجازی آنان با هویت دینی شان می باشد. از آنجا که مطالعه حاضر به روش پیمایشی صورت گرفته است، بعد از شناسایی جمعیت آماری کاربران کافی نت، با روش نمونه گیری چندمرحله ای و تصادفی ساده تعداد ??? کاربر انتخاب شدند و سرانجام با ابزار پرسشنامه محقق ساخته مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون فرضیات به روش همبستگی بیانگر آن بود که تنها بین میزان استفاده از اینترنت و نوع استفاده مثبت و منفی از اینترنت با هویت دینی کاربران رابطه منفی معناداری وجود دارد. به عبارتی کاهش یا افزایش ساعات استفاده از اینترنت و نیز کاهش یا افزایش انواع استفاده مثبت یا منفی از اینترنت، تنها مواردی بودند که توانسته اند تغییرات در هویت دینی کاربران را تبیین نمایند. البته براساس رگرسیون چندگانه، مشخص شد که با در نظر گرفتن اثرات غیرمستقیم متغیرهای مستقل، تنها چند متغیر با هویت دینی کاربران رابطه معنادار نداشته اند، از جمله هویت مجازی واقعی، استفاده اینترنت در کافی نت و محل کار. بنابراین با وجود عدم معناداری این متغیرها در روش همبستگی، لکن درتحلیل نهایی توانسته اند مقداری از هویت دینی را تببین نمایند.

یکی از مسایل مهمی که در فقه و حقوق اسلامی مطرح بوده و هست مسأله اجتهاد است. مفتی و مجتهد به نمایندگی از خدا و رسول او به افتاء می‌پردازند. پایان‌نامه پیش رو که تحت عنوان «اصول و احکام افتاء و روش آن در فقه معاصر اهل سنت» می‌باشد، به دنبال پاسخگویی به این پرسش اساسی است که چرا آنکه مبنای فتوا کتاب و سنت می‌باشد فتاوای فقهای معاصر در بعضی از مسائل مستحدثه تفاوت معناداری دارد؟ نگارنده در مدّعا و فرضیه ی خویش، برای پرسش فوق مداخله نسبی فقیه در موضوع شناسی و برداشت‌های متفاوت از کتاب و سنت را باعث تفاوت فتواها می داند.

چکیده رخداد سقیفه و ریشه یابی چگونگی بروز آن در قبل و بعد از این حادثه باعث تراکم مطالب مبهم و بی شماری در ذهن می گردد. طبق روایات و احادیث بی شماری پیامبر (ص) در عصر زندگانی خود بارها و بارها چه پوشیده و چه آشکارا علی بن ابیطالب را به جانشینی و خلافت بعد از خود معرفی نموده بود. پیامبر احادیث و استدلالات بسیاری برای اینکه نشان دهد جانشینی بعد از او به چه کسی از صحابه می رسد به کار برد. طبق روایت محدثان شیعه این احادیث دیگر بحثی را برای روی آوری مسلمانان؛ مهاجر و انصار باقی نمی گذارد. ولی همان طور که در حوادث بعد از رحلت پیامبر (ص) مشاهده و غور می شود بسیاری از صحابه به ویژه سران انصار و مهاجر خلافت را برای خود زمینه چینی می کنند. در مناظره بین آنها که در سقیف بنی ساعده شکل گرفت، سر انجام مهاجرین موفق می شوند با ذکر دلایلی مبنی بر قرشی بودن جانشین پیامبر (ص) نماینده خود یعنی ابوبکر را بر کرسی خلافت بنشانند و این در حالی بود که در این روز هنوز جسد پیامبر (ص) دفن نشده بود و بنی هاشم که مهم ترین رکن قریش بودند در حال کفن و دفن رسول الله بودند. از عوامل مهم تثبیت ابوبکر به خلافت زیرکی و استفاده از قوه قهریه اطرافیان او به ویژه عمر بن خطاب بود. ترس از فتنه و اختلاف بین مسلمانان و هجوم دشمنان باعث سکوت علی بن ابیطالب (ع) شد. سقیفه باعث تحولات سیاسی و فقهی بسیاری در جهان اسلام شد که تا امروزه به قوت خود باقی است.

این نوشتار از منظری فقهی به احکام شرعی نگاه کردن به محرم و نامحرم پرداخته و شروط حرمت این چنین نگاهی را بحث و بررسی قرار داده و دیدگاه فقهای شیعه و اهل سنت را در این باره منعکس کرده است. نویسنده در سه فصل به بررسی استدلال‌های فقهی (قرآنی، روایی) در باره حرمت نظر کردن به نامحرم پرداخته و احکام نظر کردن به دختر کوچک، پیرزنان، زنان اهل کتاب، شخص خنثی، محارم و غیر محارم از مسلمانان و زنان بادیه نشین و موارد جواز نظر را در فقه و شریعت اسلامی تبیین نموده است. در فصل اول، با توجه به مفاد آیاتی از سوره مبارکه نور، اقسام نگاه‌های حرام و غیر حرام مانند جواز نگاه مماثل به مماثل، احکام حجاب زنان نسبت به مردان اجنبی، احکام نگاه به زنان غیر مسلمان در حالت بی‌حجابی را مورد بحث قرار داده و فروعات فقهی مربوط به آن‌ها را بررسی کرده است. محقق در فصل دوم، احکام نگاه‌های حرام یعنی کسی که نگاه کردن به وی از روی قصد و ریبه حرام می‌باشد را تبیین نموده و انواع افرادی که نگاه به آنان حرام یا مجاز می‌باشد را ذکر کرده است. در فصل سوم، مسایل مختلف مربوط به جواز نظر و استثناهای مربوط به حرمت نگاه به نامحرم مانند جواز نگاه به زنی که قصد جدی برای ازدواج با او دارد، نگاه کردن به دختر کوچک، نگاه کردن پسربچه کوچک به زن بالغ، نگاه کردن به زنان پیر، نگاه به زنا اهل ذمه، زنان بادیه نشین، زنان غیر مسلمان و... را مورد شرح و بررسی فقهی قرار داده و در این زمینه، نظر به زنان نامحرم را جایز دانسته است. نویسنده در هر یک از موارد یاد شده دلایل فقهای امامیه را مطرح کرده و برخی از روایات و اقوال و فتاوای این فقها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. حکم کشف رأس زن مسلمان در قبال مرد یهودی، مسیحی و کافر و تفسیر آیات غض البصر در مورد نگاه به نامحرم از دیگر مباحث این نوشتار می‌باشد.

پرداختن به وضعیت سیاسی و اجتماعی زنان به عنوان نیمی از پیکره اجتماع، می‌تواند یکی از ضروریات فعلی در تحقیقات علوم انسانی و اجتماعی باشد. خاصه که بررسی هر دوره زمانی بدون توجه به حضور زنان در آن مقطع کاری ناقص تلقی خواهد شد. چنان که درباره تاریخ ایران و اسلام نیز چنین نارسایی و عدم توجه به حضور و نقش زنان ملحوظ است.