جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در اوایل سده دوم هجری، صوفیه با استفاده از زهد افراطی، تفسیر به رأی و تأویلهای بدعتگرایانه و بهره برداری از اندیشه‌ها، آداب و سنتهای رایج دیگر ادیان در جوامع سنی مذهب شکل گرفت. ازعوامل رشد و بالندگی آن در جامعه علاوه بر ظاهری معنوی گرا، باید به ارتباط صمیمی باسران حکومتها، درباریان و در سده اخیر با بیگانگان اشاره کرد. این جریان در فرایند تاریخ خود به شاخه‌ها و انشعابهای متنوعی تقسیم شد. از نقاط قابل توجه این فرقه گرایی درونی، پیوندی بود که برخی با مذهب تشیع ادعا کردند. نعمت‌الله ولی از برجستگان این ارتباط بود که با تشکیل سلسله موروثی و حمایت بی‌دریغ شاهان دکن هند از فرزندانش در خارج از ایران تقویت شد. نماینده دوازدهمین جانشینش در عصر قاجار فعالیت مجددی را در ایران آغازکرد و سر انجام بعد از چند دهه، مسند قطبی در گنابادی موروثی شد. از ساختار معرفتی این حزب تسلیم محض گروندگان در برابر اقطاب و مشایخ سلسله وهمچنین جایگاه فوق العاده و غیر قابل تصوری است که برای قطب مطرح می‌کنند.

در این نوشتار برخی نقدهای اهل کتاب پیرامون تورات مطرح شده است؛ به رغم وجود نگرشی سنّتی مبنی بر اصالت کلّ تورات و انتساب کلّ آن به حضرت موسی(ع)، پژوهشهای دقیق تاریخی و زبان شناختی حاکی از آن است که بخش عظیمی از تورات به دست افراد مختلف و در زمانهای متفاوت نگاشته شده است؛ بنابر این نمی‌توان همۀ آن را نوشتۀ حضرت موسی(ع) دانست. اما بخشهایی از آن مانند سفر تثنیه، نوشته یا املای موسی دانسته شده است. قرآن بیش از یک هزاره قبل از این پژوهشها در عین تأیید فی الجملۀ تورات، به تحریف آن تصریح کرده است. بر این اساس می‌توان گفت که حاصل پژوهشهای اهل کتاب تأییدی بر نظر قرآن در این باره است. اهمیّت و وسعتی که پیروان تورات برای پیشگویی‌های آن قائل شده‌اند، پیشگویی ظهور اسلام در آن را قطعی می‌سازد؛ زیرا نمی‌توان پذیرفت که کتابی آسمانی بسیاری از وقایع آیندۀ جوامع بشری را پیشگویی کند ولی از حادثۀ بزرگ ظهور اسلام هیچ سخنی نگوید. پس از این منظر نیز مدّعای قرآن مبنی بر بشارت تورات پیرامون ظهور اسلام، سخنی منطقی است. این قلم کوشیده است بر پایۀ برخی آیات سفر تثنیه، مدّعای قرآن مبنی بر بشارت تورات پیرامون ظهور دین خاتم را اثبات کند. تحلیل برخی آیات این سفر با استفاده از یافته‌های اقلیم شناسان کتاب مقدّس، بی‌اساس بودن مدّعای مخالفان را ثابت می‌کند و به فرضی که این تحلیل پذیرفته نشود، سخن مخالفان مبنی بر انکار وجود بشارت ظهور دین خاتم در تورات نیز پذیرفته نیست؛ زیرا بنابر تحقیقات خود اهل کتاب بخشهای زیادی از تورات از حضرت موسی(ع) نیست و همین افزایشها و الحاقات را می‌توان دلیلی بر برخی حذفیات دانست و از مخالفان پرسید: با وجودی که روشن نیست که همۀ تورات همین مکتوبات موجود باشد و حتّی قرائنی برخلاف آن موجود است، شما چگونه وجود بشارت ظهور دین اسلام در آن را انکار می‌کنید؟

در این نوشتار تناقضات تجربه گرایی با تحلیل جهت گیری های مختلف آن به تصویر کشیده شد و معلوم گردید که تجربه گرایان، انسان را موجودى صرفاً پذیرنده و منفعل از اشیاء عینى و بیرونى مى‏دانند. این رویکرد به دیگر حوزه‏ها بویژه واقعیت هاى ارزشى و اخلاقى نیز کشیده شده است، هر چند نمى‏توان همه تجربه گرایان را در مقابله با متافیزیک هم رأى و هم نظر پنداشت، نتیجه طبیعى این مکتب انکار حقایق ماورای حس و طبیعت است. از دیگر شاخصه‏هاى مکتب تجربه گرا سازگار نبودن آن با عقل‏گرایى و فلسفه اولى است، زیرا آن همه‏چیز را از منظر علم بشر مى‏نگرد. و لذا در منطق تجربی سیر فکری بشر همیشه از خاص به عام و از جزئی به کلّی است. از این جهت، در این مکتب، قیاس جای خود را به استقرا می‌دهد. مطلب دیگر این که در این مکتب وجود مفاهیم فطری و قضایای قبل از تجربه انکار شده است؛ اما می‌دانیم که این گونه مفاهیم و قضایا حقائقی است که بنیاد معرفت را تشکیل می‌دهند و انکار آنها تجربه گرا را نیز به بن بست معرفت شناختی می‌رساند. این مکتب فکری با توجه به روش و اصولی که برگزیده است به اصالت دین نیز متعرض می‌گردد و عملا به نفی مفهوم متعارف دین رهنمون می‌گردد؛ این مسأله در نگاه هیوم به دین کاملا آشکار است.

در حالی‌که برخی از اندیشمندان سیاسی برای اخلاق در مدیریت و سیاست جامعه جایگاهی قائل نیستند و آنهایی هم که قائلند، اخلاق را فقط تعهد به دین یا وجدان می‌دانند، امام(ره) با عنایت جدی به جایگاه رفیع اخلاق در عرصه مدیریت سیاسی کشور و تعهد به عرصه‌های اساسی در حیات آدمی، حوزه‌های سه گانه دین، جامعه (مردم) و نفس را بر اساس شناخت و اعتماد بسیار بالایی به آن پایه‌ریزی کرده و مدیریت حکومتی خویش رابر اساس آن (تکلیف محور، مصلحت‌گرا، مهذب، خودباور و آرامش طلب) طراحی کرده‌اند تا خدمت به این سه حوزه را سرلوحه خود قرار دهند.

مشروعیت اجمالاً به معنای حق حاکمیت و مجوز حکمرانی است. در این نوشتار ضمن بررسی تعریف مشروعیت به مبانی آن به طور مشروح پرداخته شده و تمایز آن با دیدگاه اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در مسأله مشروعیت به طور کلی چهار نظر عمده وجود دارد: الف: نظریه‌ی اخلاقی که منشاء الزامات سیاسی را ارزشهای اخلاقی می‌داند. این تفکر از سوی افلاطون ارائه گردیده است. ب: نظریه‌ی دوم که به مشروعیت زور و قدرت اعتقاد دارد، هم در میان اندیشمندان غرب مانند ماکیاولی و توماس هابز و هم در میان مسلمانان از اهل سنت همچون غزالی و شافعی طرفدارانی دارد. ج: دیدگاه سوم که از سوی فیلسوفان مغرب زمین نظیر جان لاک و روسو ارائه شده است، مشروعیت نظام سیاسی را خواست و رأی اکثریت شهروندان یک کشور می‌دانند و امروزه نیز تحت عنوان نظام لیبرال دمکراسی دیدگاه مشهور جهان غرب می‌باشد. د: و نهایتاً به مشروعیت الهی از دیدگاه تشیع و از منظر امام خمینی(ره) اشاره می‌شود، که حق حکومت و الزام سیاسی را اوّلاً و با لذّات در شأن خداوند می‌داند و ثانیاً و بالعرض به اولیاء و اوصیاء الهی تعلق می‌گیرد. در پایان به عنوان نتیجه‌گیری مقایسه‌ای هر چند کوتاه ولی مؤثّر میان نظریه الهی و سایر دیدگاهها صورت می‌پذیرد.

تفسیرالمیزان، یکی از مهمترین تفاسیر عالم اسلام می‌باشد. علامه طباطبایی مفسر گرانقدر این اثر ارزشمند را از خود برجای گذاشته است. روش تفسیری ایشان در این تفسیر روش قرآن به قرآن است. وی در تفسیر خود تلاش کرده تا با استفاد از آیات قرآن به تفسیر آیات دیگر بپردازد. ایشان به روایات تفسیری، بحث‌های فلسفی و مسائل اجتماعی بحث‌های کلامی و عرفانی نیز در تفسیر خود توجه داشته ولی هرگز این امر او را از تفسیر قرآن به قرآن دور نکرده است. روش تفسیر قرآن به قرآن روشی است که برای فهم معنای آیات در وهلة نخست رجوع به خود قرآن را اصل می داند. از این منظر برای فهم متشابهات باید آنها را به محکمات باز گرداند. از این منظر گفتار و روش خاندان نبوی، ما را به این مطلب رهنمون می‌شود که بهترین راه فهم قرآن در اوّلین مرحله مراجعه به خود قرآن است.

انسان پیچیده‌ترین موجود هستی است که دیدگاه‌های متفاوت و متعارضی دربارة ابعاد وجودی‏، ویژگیها، مراحل آفرینش و سعادت و شقاوت وی ابراز شده است. به رغم واکاوی‌های فراوانی که از سوی اندیشه ورزان دربارة انسان انجام شده، هنوز هم از او به عنوان «موجود ناشناخته» یاد می‌شود. آنچه در این نوشتار مد نظر قرار گرفته است، پاسخ به سؤال اساسی دربارة مراحل وجودی این پدیده از دیدگاه اسلام است. انسان در فرهنگ اسلام، دارای مراحل ده گانه علم الهی، عالم امر، صلب آدم، عالم ذر، صلب پدران، رحم مادر، دنیا، برزخ، قیامت و خلود است که بیان کننده ازلی بالغیر و ابدی بالغیر بودن اوست.

بررسی پیشینه، زمینه، علل، اهداف، شیوه ها، ابزارهای ناتوی فرهنگی و راهکارهای مقابله با آن، موضوع این مقاله بود. گرچه مفهوم ناتوی فرهنگیدر سال 85 از سوی مقام معظم رهبری وضع گردید ولی پیشینه آن به سال 1920 باز می‌گردد که نفوذ در اراده ها با شیوه‌هایی مدرن از سوی فولر انگلیسی مطرح شد. با دو قطبی شدن نظام بین الملل ناتوی نظامی، تکنولوژی های برتر و رسانه ها را همراه با صرف هزینه های بسیار سنگین در این راستا به کار گرفت. بازتاب وسیع انقلاب اسلامی ایران در جهان، ارائه ی الگویی موفق از حکومت دینی بویژه با پیشرفت های ایران در علوم استراتژیک ژنتیک، هوا و فضا، هسته‌ای و دیجیتال، غرب را به تغییر رویکرد ناتو از کارکرد نظامی به کار کرد دو گانه نظامی ـ فرهنگی و تشکیل ناتوی فرهنگی سوق داد که اقدامات غیرانسانی‌ای چون استحاله فرهنگ دینی و ملی، ترویج خرافات، عرفان و تصوف تخدیری، اباحی گری و لاقیدی، تشدید گرایشان قومی و نژادی، مصرف زدگی و تجمل گرایی و... با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته رسانه‌ای از کارکردها و شیوه های این پدیده است. برای مقابله با این رویکرد نظام سلطه، جهان اسلام هوشیارا نه باید همه عواملی را که بر آیند شان اتحاد ملی و انسجام اسلامی است را به کار گیرد و اجازه ندهد تا تهدید بیرونی بر نقاط ضعف درونی متمرکز شود. در این راستا خدا محوری، خود باوری و اعتماد به نفس و ایجاد پیوند مستحکم میان اعتقادات، احکام و اخلاق ضرورتی انکار ناپذیر است.