جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هر نظام تعلیم و تربیت دارای عناصر و مؤلفه هایی است که کیفیت و کمّیت آنها، بر پایه مبانی شناختی هر نظام مشخص میشود. یکی از این عناصر زیربنایی، برنامه درسی است که هدف گذاری آن بر پایه اصول فلسفی، علمی، جامعه شناختی و... صورت میگیرد. کارآمدی نهایی برنامه درسی هم از طریق صحت و استحکام مبانی شناختی آن، تأمین میشود. از این رو، برنامه ریزان باید در رجوع خود به مؤلفه های معرفت شناختی، از جامعیت و صحت آنها مطمئن بوده و سپس جهت دهی محتوای برنامه را بر این اساس تنظیم نمایند.هدف این مقاله، نگاهی به نظریات فلسفی و دینی علّامه طباطبائی و برخورداری از رویکردی تحلیلی ـ توصیفی، زمینه را برای تشکیل چنین زیربنای شناختی فراهم نماید تا از این طریق بتواند به برخی از سرفصل های مهم در زمینه برنامه درسی کارآمد دست یابد. با توجه به مطالعات انجام شده، میتوان گفت چهار عنوان اصلی: مختصات و ویژگیهای برنامه درسی، شعب علم، محتوای علم و آسیب شناسی علم با نگاه به نظریات علّامه طباطبائی در این زمینه، مورد توجه میباشند که در مقاله به ویژگیها و ضرورت های هریک اشاره شده است.

این مقاله با روش مطالعه اسنادی و تحلیلی و با هدف بررسی اصول تغییر و اصلاح رفتار در سیره معصومان علیهم السلام تدوین یافته است. بدین منظور، با بررسی سیره (قول و فعل) آن بزرگواران، اصولی کلی استنباط و استخراج شده است که عبارتند از: اصل حفظ کرامت و ارزشمندی انسان، اصل اقتضایی رفتار کردن، اصل تقدم استفاده از روش های سهل گیرانه بر روش های سخت گیرانه و تنبیهی، و اصل تقدم استفاده از روش های غیرمستقیم و کرداری بر روش های مستقیم و گفتاری. سیره ائمّه اطهار علیهم السلام نشان میدهد آن بزرگواران تنها به تغییر رفتار توجه نداشته، بلکه درصدد اصلاح رفتار نیز بوده اند.

یاد مرگ بزرگ ترین اکسیری است که انسان را برای کسب کمالات اخلاقی و نیل به سعادت و کسب فوز و پاداش اخروی و امیدواری در دنیا و آمادگی برای آخرت تشویق میکند. در اندیشه دینی، انسان دارای پنج مرحله حیات است: مرحله حیات جنینی، دوران طفولیت، هنگام بلوغ و تکلیف، عالم برزخ و حیات در عالم آخرت.مراحل چهارگانه اولیه حیات، گذرا و مقدمه نیل به حیات جاودانه اخروی است. در همه این عوالم، انسان در حالت حرکت و سفر است. باید برای عالم آخرت زاد و توشه برداشت؛ اعمال نیک و اعمالی که به قصد قربت و نزدیکی به خدای متعال در دار دنیا اندوخته شده، برای عالم آخرت سودمند است.این نوشتار به شرح مناجات الراغبین امام سجاد علیه السلام در خصوص توشه آخرت و اندیشه آخرت در نگاه مؤمن میپردازد.

هدف این پژوهش، تعیین جایگاه همسران در نظام خانواده از منظر آموزه های دینی، با نگاهی روان شناختی است که با روش تحلیلی ـ توصیفی انجام میگیرد.نظام خانواده و نقش های جنسیتی همسران، همانند سایر نظام های انسانی و اجتماعی دارای یک سازمان است. در هر سازمان، هر فرد برای خود جایگاه ویژه ای دارد که نشانه قدرت و تأثیر او بر دیگران است. در نظام خانواده نیز هر فرد با توجه به نقش ویژه ای که دارد، باید تکالیف و وظایف خاصی را انجام دهد. همچنین جایگاه و سلسله مراتب افراد در آن خانواده مشخص است. بسیاری از صاحب نظران خانواده، مانند مینوچین، جِی هِی لی و گلدنبرگ، وجود سلسله مراتب شفاف و صریح درون خانوادگی و ایفای نقش های متناسب را پیش فرض کارایی و بالندگی خانواده میدانند. ملاک سلامت و بهنجاری خانواده در نگاه آنها، قرار گرفتن اعضای خانواده، به ویژه همسران، در نقش ها و سلسله مراتب متناسب است. در آموزه های دینی توجه ویژه ای به نقش های جنسیتی همسران شده است که این پژوهش به بررسی آنها میپردازد.

این مقاله نظر به اهمیت مسئله مهدویت که از مسائل مهم روز جامعه است، و ارتباط مستقیم با زندگی فردی و اجتماعی بشر دارد، موضوع مهدویت را با نگاه تربیتی بررسی کرده است. سه دیدگاه در باب مهدویت مطرح شده که با نقد دیدگاه برون دینی و درون دینی مبتنی بر نظریه غالب اهل سنت، دیدگاه درست به این موضوع با استناد به آیات و روایات تبیین شده است.عمده هدف تحقیق اثبات اثربخشی مهدویت باوری در زندگی فردی و اجتماعی امروز جامعه انسانی بوده است که آثار اعتقاد به ظهور مهدی علیه السلام در پاسخ به اندیشه ناکارآمد جلوه دادن این باور، به خوبی تبیین شده است. این آثار تربیتی اقتضا میکرد که مبانی رفتار مهدی علیه السلامدر عصر ظهور نیز به لحاظ تربیتی بررسی شود و این کار با استناد به قرآن، سنت و سیره پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله در این مقاله انجام گرفته است.در این تحقیق از اسناد و مدارک با روش تحلیلی ـ توصیفی جهت نیل به هدف پیش گفته در فضای کتابخانه استفاده شده است. بدین طریق که اطلاعات موردنیاز از منابع مربوط به مهدویت، تعلیم و تربیت و تفاسیر قرآن کریم جمع آوری شده و با یافته های علوم تربیتی به تجزیه و تحلیل و استنتاج پرداخته است.مهم ترین یافته های این تحقیق، اثبات نیاز جامعه امروز به مهدویت و دستیابی به وظایف تربیتی در سه گروه: فرد، خانواده و حکومت اسلامی نسبت به زمینه سازی ظهور مهدی علیه السلام است. نظر به این وظایف، همه مردم اعم از افراد، خانواده ها و نهادهای اجتماعی در ارتباط با زمینه سازی مهدویت مسئولیت دارند و باید به وظیفه شان عمل نمایند.

دین اسلام مجموعه ای از اعتقادات، احکام و قوانین اخلاقی است. انسانِ دینی، علاوه بر دارابودن اعتقاد درست و عمل به احکام اسلامی، مزیّن به اخلاق اسلامی میباشد. در این زمینه روش های تربیتی قرآن راهنما و راهگشاست.هدف نوشتار حاضر معرفی و ارائه برخی روش های تربیتی قرآن میباشد. این نوشتار با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و به شیوه اسنادی پنج روش تربیتی قرآن (بیداری فضایل فطری اخلاقی، پند و اندرز، عفو، انجام اعمال عبادی و ارائه الگوی شایسته) را که جنبه عمومی نسبت به همه انسان ها و رابطه با اخلاق و تربیت بشر دارد. با استخراج آن روش ها در آیات کریمه مورد بحث و بررسی قرار داده است.نگارنده معتقد است از آن جهت که روش های تربیتی قرآن از علم نامحدود خداوند که آگاه به احوال و نیاز نوع بشر در تربیتش میباشد ارائه شده و آن روش ها جنبه عمومی دارد، مربیان برای تربیت نوع بشر ناگزیر به کارگیری آن روش ها میباشد تا در تحقق اهداف تربیتی اسلام به مطلوب خویش برسانند.

عفت و عفاف یکی از ارزش های اخلاقی است که همواره در متون دینی مورد تأکید قرار گرفته و نقش بسزایی در سلامت فرد و اجتماع دارد که سعادت و کمال و یا انحطاط یک فرد یا جامعه در گرو آن میباشد. از این رو، راه تحصیل و دستیابی عفت و به دنبال آن، چگونگی حفظ آن، از جمله مواردی است که در بحث عفت مورد اهمیت است و بیتردید در متون دینی علاوه بر تأکید بر عفت به عنوان یک ارزش اخلاقی، راهکارهایی نیز برای گسترش و نهادینه شدن آن در فرد و جامعه ارائه گردیده است.این نوشتار به روش کتابخانه ای و مطالعه اسنادی، به بخشی از این راهکارها پرداخته و مورد تبیین و بررسی قرار داده است.

تربیت دینی، مجموعه دگرگونیهایی است که در فکر و عقیده فرد، به منظور ایجاد نوعی خاص از عمل و رفتار، که متکی بر ضوابط مذهب باشد، انجام میگیرد. در سایه این دگرگونیها، اخلاق، عادات، آداب و رفتار و روابط فردی و اجتماعی شخص صورت مذهبی و دینی به خود میگیرد. از آنجایی که تربیت دینی و مذهبی انسان از دوران کودکی و حتی پیش از تولد آغاز میشود، توجه به تربیت دینی کودکان از جنبه های فردی، خانوادگی و اجتماعی امری مهم و ضروری است.این مقاله با مطالعه اسنادی به معرفی مراحل تربیت دینی، و چگونگی و اصول آن پرداخته است. از آنجایی که هدف همه پیامبران به ویژه رسول اکرم صلیالله علیه و آله تربیت انسان بوده است، به اقوال و افعال پیامبر خدا صلیالله علیه و آله در زمینه تربیت دینی کودکان پرداخته شده است. رسول خدا صلیالله علیه و آلهدر جایگاه رهبر دینی جامعه، توجه ویژه ای به کودکان داشته و بر تربیت دینی آنان توصیه فرموده است. علاوه بر آن، از آن حضرت صلیالله علیه و آلهدرباره چگونگی و مراحل تربیت دینی (دوران جنینی، دوران نوزادی و شیرخواری، هفت سال اول و هفت سال دوم و...) آموزه های فراوانی گزارش شده که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.

این تحقیق به بررسی معنای مدارا، شرایط لازم تحقق و موانع آن، نمونه ها و شیوه های مدارا نسبت به دیگران میپردازد. اهمیت مدارا و نقش آن در سلامت زندگی بسیار مهم است. هدف پژوهش، تبیین جایگاه مدارا، و حدّ و مرز آن و افزایش کارکردهای مثبت و کاهش آسیب های احتمالی آن است. این مهم ما را در یافتن یکی از بهترین راهکارها برای ثبات و پایداری در زندگی، آرامش و نشاط اعضای خانواده، تأمین مطالبات اعضا، رفع نیازمندیها و وصول به سعادت و خوشبختی کمک میکند.روش تحقیق، تحلیلی ـ توصیفی است که بر داده های دینی و روان شناختی مبتنی است. یافته های اصلی این تحقیق خیر و برکت، امنیت، بهره مندی، خوشبختی، محبت، کینه زدایی، افزایش روزی، و موفقیت و پایداری در زندگی به عنوان پیامدهای مثبت مداراست. رفتارهایی همچون مرموزسازی، تبرئه، شوخی، رفتار نظیر به نظیر، تغییر مرتبه دوم، رفع تعارض، تمرکز بر نقاط قوت، ایفای نقش مقابل و خود آرام سازی نمونه هایی از مهارت های موجود برای دستیابی به مدارا به شمار میروند.

در فرایند تربیت اسلامی، برای تربیت انسان ها، روش های گوناگونی سفارش شده است. «عادت دادن» یکی از روش هایی است که از صدر اسلام تاکنون مورد تأکید بوده است. نظر به اینکه تعلیم و تربیت نیز در حد وسیع با آموزش سر و کار دارد، باید دید جریان عادت دادن در چه صورتی جنبه تربیتی پیدا میکند و تا چه اندازه میتواند روش مؤثری برای تربیت اسلامی انسان باشد.این مقاله، با روش تحلیلی ـ استنباطی، ضمن شناسایی دقیق مفهوم عادت و عوامل مؤثر بر آن، جایگاه این روش از دیدگاه آموزه های دینی، فلسفی و روان شناختی، آثار تربیتی و موانع و چالش های فراروی آن را مورد بحث قرار داده است.نتایج این پژوهش حکایت از آن دارد که اگرچه عادت دادن در مراحلی از زندگی، به ویژه در دوران کودکی، میتواند روش مؤثری برای تربیت دینی یا اسلامی باشد، اما در مراحل بالاتر ارزش تربیتی آن به دلیل عدم سازگاری کامل با جریان تفکر منطقی، کاهش مییابد.