جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتب آیات‌الأحکام کتبی تفسیری فقهی هستند که آیات فقهی قرآن را گرد آورده و به بیان نکات و احکاممستنبط خویش از آن‌ها می‌پردازند. کتب استدلالی فقه هم با توجه به رویکرد استدلالی و استفاده فراوان از آیات در استنادات خویش می‌توانند مرجعی کامل از آیات‌الأحکام باشند که با در برگیری تمامی آیات‌الأحکام و حتی آیاتی فراتر از آن‌ها نکاتی بیشتر و کاربردی‌تر استخراج کرده و با رویکردی دقیق‌تر از کتب آیات‌الأحکام به بررسی این آیات بپردازند. در این پایان‌نامه با انتخاب دائره‌المعارف فقهی شیعه «جواهرالکلام فی شرح شرائع‌الإسلام» به عنوان نماینده کتب فقه استدلالی و بررسی رویکرد ایشان به آیات‌الأحکام در گستره «طهارات ثلاث» و با مقایسه آن با رویکرد‌ چهار کتاب مهم آیات‌الأحکام شیعه یعنی «فقه‌القرآن»، «کنزالعرفان فی فقه‌القرآن» ،«زبدهالبیان فی احکام‌القرآن» و «مسالک‌الأفهام الی آیات‌الأحکام» به عنوان نماینده کتب فقه‌القرآن و تحلیل و نقد نکات برداشتی هر یک از ایشان از آیات‌الأحکام سعی در اثبات این منظور داریم. در آخر به این نتیجه می‌رسیم که جواهرالکلام نه تنها نکاتی بیشتر و کاربردی‌تر استنباط می‌کنند بلکه از روش‌هایی دقیق‌تر و متقن‌تر از چهار کتاب مذکور در برداشت احکام از آیات هم بهره می‌برند.

چکیدهدر علم معناشناسی تحقیقات گسترده‌ای درباره کلمات کلیدی قرآن انجام می‌گیرد تا جهان‌بینی قرآن نسبت به مفاهیم اصلی و مورد کاربرد قرآن کشف و شناخته شود . در جهان‌بینی قرآن همه چیز بر محور ذات باری تعالی می‌گردد.خداوند در همه جا هست و هیچ چیز از تدبیر،دانش و بینش او مخفی نیست.همچنانکه موجودات در ایجاد خود به فیض الهی احتیاج دارند در ادامه و در بقا و امتداد هستی شان نیز از خداوند کسب فیض می‌کنند؛و چنان‌که لحظه‌ای فیض او قطع شود، تمامی اشیاء از لوح وجود محو خواهند شد. هدف این تحقیق آنست که این معنا را به بهترین شکل بیان نماید،تا شئون تربیتی انسان در همه ابعاد وجودی او شکل بگیرد و دامنه این تحقیق با توجه به آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام می باشد و با این معنا شناسی(خلق و تدبیر)هم شئون اعتقادی و هم شئون تربیتی آن را به اثبات می رسانیم و برای رسیدن به این باور ما توحید را به عنوان یک اصل مهم اسلامی معرفی می کنیم و شئون اعتقادی انسان:توحید یعنى یگانه شمردن خدا،یگانه شمردن در وجوب وجود،در خالقیت.و شئون تربیتی او:تدبیر تکوینى یعنى کارگردانى جهان،تدبیر تشریعى بمعنى قانونگذارى،امر و نهى،واجب الاطاعه بودن او و عبودیت و الوهیّت اوست.خداوند وحدانیتش دلیلی است بر خلق همه عالم که در غیر اینصورت فساد و تباهی ایجاد خواهد شد و خلق زمانی به فساد و تباهی نمی رسد که توحید در تدبیر هم وجود داشته باشد.کلمات کلیدی : معناشناسی ، خلق ، تدبیر ، اعتقادی ، تربیتی ، تکوینی

تعلیم و تربیت به عنوان یک دانش و فن تخصصی که می‌تواند نقش بسزائی در پیشرفت ، توسعه و تحول جامعه و افراد آن داشته باشد، همواره مورد توجه جوامعه مختلف بوده است . در این زمینه مطالعات علمی متعددی صورت گرفته و تعلیم و تربیت از ابعاد مختلف : اهداف ، برنامه‌ها، راهبردها و شیوه‌های اجرائی، ویژگیهای مربیان و غیره مورد بررسی قرار گرفته است . بدیهی است در جامعه اسلامی ما، اهداف برنامه‌ها و شیوه‌های تربیتی باید متناسب با اهداف و برنامه‌های اسلامی، الهی باشد. برای شناخت تعلیم و تربیت اسلامی و اجرای آن، باید در منابع اسلامی بخصوص قرآن کریم و سیره انبیاء الهی تامل و مطالعه دقیق صورت گیرد. در قرآن کریم، قصص انبیا عظیم الشان بخش گسترده‌ای از آیات را تشکیل می‌دهد که در برگیرنده مفاهیم و رهنمودهای تربیتی بسیاری می باشد. در میان این قصص زندگی حضرت ابراهیم (ع) و حضرت موسی (ع) انتخاب گردید. زیرا قرآن کریم اهمیت زیادی به قصص این دو پیامبر الهی داده و در سوره‌های مختلف از آن‌ها یاد نموده‌است . آنان از پیامبران اولوالعزم بوده و شریعت گسترده‌ای داشته‌اند و علاوه بر این مشترکات و مختصاتی در سیره آنها وجود دارد که دلیل انتخاب ما به بعنوان منبع تحقیق در زمینه مسائل تربیتی بوده است . بنابراین هدف این تحقیق، دستیابی و تبیین بیشتر نکات و نشانه‌های تربیتی در زندگی حضرت ابراهیم (ع) و حضرت موسی (ع) می‌باشد. پس از بررسی زندگی آنها روشهای تربیتی چندی بدست آمد که مواردی از آن در ذیل ذکر می‌شود: رشد، نقد باورهای جامعه و رسیدن به خالق هستی، ملایمت در جریان تربیت ، برتری فکری مربی، بیدارسازی فطری، قلب سلیم، اعتلا به درجه یقین، استقامت ، حلم و بردباری، آینده‌نگری، توکل، محبت ، درد آشنایی، حیا و آزرم، یادآوری نعمتها، شرح صدر، رسایی سخن و غیره. این موارد و نکات با توجه به آیات دیگر قرآن کریم، احادیث پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) و با مراجعه به تفاسیر و کتب معتبر مورد بررسی قرار گرفته است .

شخصیت مجموعه ثابتی از خلقیات و عادات است که به صورت وراثتی و یا به مرور زمان و در اثر تعلیم و تربیت، در وجود فرد به وجود آمده و ثابت شده و افکار ، احساسات و اعمال فرد را تعیین می کند. بنابراین با تربیت صحیح، روح و روان و فکر انسان به خوبی شکل گرفته وشخصیت ایده آلی را در فرد نمایان می سازد.خداوند متعال خود به عنوان اولین مربی به تربیت انسان اقدام کرده و هدف از ارسال پیامبران الهی و کتب آسمانی را تربیت انسانها قرار داده است. از سوی دیگر قرآن کریم تمام انسانها را نسبت به اهل خود مسئول می داند و از آنجا که کانون خانواده به دلیل نوع ارتباطات حاکم بر آن و وضعیت جسمی و روحی و روانی ویژه فرزند در آن، بهترین و اثرگذارترین کانون تربیتی است وظیفه بسیار سنگینی بر دوش والدین گذاشته شده است . بر این اساس در فصل دوم پس از بررسی مفاهیم شخصیت و تربیت در قرآن و بررسی ارتباط آن دو، عوامل موثر در رشد شخصیت وویژگیهای شخصیت متعالی را بیان نمودیم.رسیدن به هدف تربیت، نیازمند تدبیر صحیح امور و زمینه سازی مناسب دارد تا آن هدف به نحو مطلوب حاصل شود. اهمیت تربیت فرزند در فصل سوم به این موضوع می پردازیم. خداوند متعال در مسیر تربیت انسانها از روشهای گوناگونی بر طبق اقتضای زمان و مکان و مخاطب استفاده نموده است. والدین نیز می‌توانند از همین روشهابهره بگیرند. در فصل چهارم به این موضوع پرداخته شده است. قرآن کتابی جامع و کامل است بنابراین از پرداختن به نقش اساسی والدین در این زمینه نیز فروگذار نکرده و در حقیقت با قرار دادن شکر والدین پس از شکر خداوند و توصیه های مکرر در احترام به والدین، به این مهم اشاره می‌کند که بعد از خداوند متعال که اولین مربی و مربی حقیقی انسانهاست، والدین مهمترین نقش را ایفاء می‌کنند.در این پایان‌نامه سعی شده است تا با بررسی آیات قرآن کریم به روش تفسیری و استنباطی، این موضوع بررسی شود. پس از بررسی ابعاد مختلف این مسئله در فصول مختلف پایان‌نامه، به این نتیجه دست یافتیم که خداوند متعال در آیات مختلف قرآن کریم، چه به صورت صریح و مستقیم، و چه در ضمن مباحث و موضوعات مختلف به صورت غیرمستقیم به این نقش مهم اشاره کرده و تمام جنبه‌های شخصیتی فرزند را اعم از فردی و اجتماعی، مادی و معنوی مد نظر قرار داده است. کلیدواژه‌ها: شخصیت، رشد، تربیت، والدین، فرزند، خانواده

قرآن کریم با توجه به تحریف کتب مقدس و جهانی بودن آموزه‌های قرآن و اسلام دین اسلام را تنها دین مقبول درگاه الهی می‌داند و حقانیت را از آن اسلام می‌داند؛ اما در مقابل جان هیک حقانیت را از آن ادیان متعدد دانسته و با استناد به دلایلی (اصل هدایت عام الهی، تفکیک نومن از فنومن و...) قائل به کثرت‌گرایی در دین شده است.

انسان بر اساس میل طبیعی و فطری خویش، کار نیک را تحسین می‌کند و کار زشت را تقبیح می‌نماید. و به دنبال آن از کار زشت دوری گزیده و نیکوکار می‌گردد. امّا گاهی کارهای زشت، زیبا جلوه‌گر می‌شوند و به همین جهت انسان چنین رفتاری را خوب و نیکو به شمار آورده و آن را انجام می‌دهد. و چه بسا انجام این قبیل رفتارها را ادامه داده و بارها نیز تکرار کند. این گونه افراد از نگاه قرآن کریم، زیان‌کارترین مردم می‌باشند. چراکه به خیال باطل می‌پندارند، نیکوکاری می‌کنند.از این رو سعی شده است که در فصول شش گانه‌ی این پایان نامه بعد از پرداختن به کلیّات در فصل اول، در فصل دوم عوامل زیبا جلوه‌گری کردار، بررسی شوند. این عوامل بر اساس نتایج به دست آمده عبارتند از: خداوند متعال، شیطان، هوای نفس، همنشینان بد. فصل سوم دارای دو گفتار است. که در گفتار اول به بررسی گروه‌های مبتلا به زیبا جلوه‌گری پرداخته شده است. و در گفتار دوم افراد مبتلا به زیبا جلوه‌گری، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در قرآن کریم، اموری چون: ایمان، خورشیدپرستی، سوءظن، فرزندکشی، مکر کافران و دوست داشتن شهوات، به عنوان امور زیبا جلوه داده شده معرّفی شده‌اند، که در فصل چهارم در مورد این امور، به تفصیل سخن به میان آمده است. در فصل پنجم به پیامدها و نتایج زیبا جلوه‌گری پرداخته شده است و حاصل این پردازش، از این قرار است که فراموشی خدا، غفلت، کوری قلب، انحراف از حق، عُجب، تحیّر، گمراهی، مانع شدن از راه خدا، مسخره کردن مومنان، شکست در جنگ، ارتداد و خسران، پیامدها و نتایج زیبا جلوه‌گری می‌باشند. فصل ششم حاوی مهم‌ترین بحث، یعنی راه‌های جلوگیری از زیبا جلوه‌گری می‌باشد، و بر همین اساس، می‌توان گفت که ایمان، تقوا، اخلاص، امید به لقای خدا، صدق در گفتار، توبه و توجّه به فرجام عمل، از موانع پیدایش زیبا جلوه‌گری هستند.کلیدواژه: قرآن، زیبا جلوه‌گری، کردار، تسویل، تزیین، شیطان، اعمال، خسران.

در فلسفه صدرالمتألّهین که برهان و عرفان در هم آمیخته و در رسیدن به حقیقت هماهنگ گشته اند، قرآن کریم از جایگاه برجسته ای برخوردار است. وی در آثار خویش، از جمله «الحکمه المتعالیه فی الأسفار الأربعه العقلیّه»، «أسرار الآیات و أنوار البیّنات»، «مفاتیح الغیب» و دیگر آثار، آیات قرآن را با اهداف و مقاصد گوناگونی به کار برده است. بی شک، در برداشت و فهم وی از آیات قرآن، اندیشه های عرفانی و فلسفی او نقش قابل توجّهی دارند؛ به گونه ای که گاه موجب شده اند که وی معنای دقیق تری را از قرآن برداشت کند و گاه او را از معنا و مقصود قرآن دور کرده اند.یکی از کتاب هایی که ملاّصدرا در آن، از آیات قرآنی استفاده نموده است، کتاب «الشّواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیّه» می باشد، که از آخرین آثار وی و مشتمل بر آخرین آراء اوست. وی در این کتاب، مانند بسیاری از دیگر آثارش، به دفعات به آیات قرآن استناد نموده است که با نگاهی گذرا در این کتاب، این امر به روشنی قابل مشاهده است.در پژوهش حاضر، کاربردهای آیات قرآن توسط صدرالمتألّهین در یکی از مشاهد پنجگان این کتاب، تحت عنوان مشهد سوّم، که به بحث پیرامون نفس می پردازد، مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. بدین منظور، کاربردهای آیات در این مبحث، در چهار قسم دسته بندی شد: آیاتی که وی به تفسیر و نیز تأویل آنها پرداخته است، آیاتی که در اثبات مطالب خود به آنها استدلال نموده است، آیاتی که در تأیید نظرات خود به آنها استشهاد کرده است، و آیاتی که صرفاً به طور ضمنی در طیّ مباحث خود به کار برده است. سه دست نخست، با تفسیر آنها در تفاسیر عمد قرآنی مقایسه گردیده است تا روشن شود که آیا به کارگیری این آیات در آن مواضع و استفاده از معنای مورد نظر ملاّصدرا، با تفسیر آنها در این تفاسیر همخوانی دارد یا نه تنها فرضیّه بحث این است که چنین همخوانی وجود دارد. در این پژوهش، برای نخستین بار است که کاربردهای صدرا از آیات قرآن، با تفاسیر قرآنی مقایسه گردیده است، چنین کاری تاکنون بی سابقه بوده است. نتیجه این مقایسه این است که در بسیاری از موارد، چنین همخوانی وجود ندارد و ملاصدرا در این آیات، برداشتی مغایر و متفاوت از دیگران ارائه داده است؛ در این موارد، آراء و پیش فرض های فلسفی او سبب شده اند که فهم او از این آیات با ظواهر آنها مغایر و ناسازگار باشد و به نظر می رسد که وی در این موارد مرتکب تفسیر به رأی شده است. همچنین در برخی از موارد، برداشت او از آیات تنها با تفسیر آنها در برخی از تفاسیر عمده، موافق و سازگار است. و سرانجام در برخی دیگر، نه تنها بین برداشت او از آیات و تفسیر آنها در هم تفاسیر عمده همخوانی وجود دارد، بلکه در این موارد، وی به کمک آراء و اندیشه های فلسفی خود، توانسته است برداشت واضح و دقیقتری را از این آیات ارائه دهد.

گرچه اصحاب دانش و بینش در صدد تبیین دقیق توحید برآمده اند لکن در این میان عرفان مقوله ای ممتاز است که تنها با شناختن مفهومی و حصولی سر و کار نداردو این مقوله با توحید عامیانه،عالمانه و فیلسوفانه فرقهای فاحشی دارد چه اینکه توحید عارف یعنی طی طریق کردن و جز خدا هیچ ندیدن .

مسأله‌ی توهین به انبیاء در ابتدا ناخوشایند به نظر می رسد اما با استنباط از مفاهیم و تفاسیر قرآن کریم، این امر مسبب اعجاز انبیاء الهی و ایمان آوردن گروهی از منکران انبیاء و پاسخ آنان به اهانت‌ها بوده است. موضوع تحقیق بررسی اخلاقی توهین به انبیای الهی در قرآن می‌باشد. هدف تحقیق حاضر تبیین و شناسایی توهین‌های صورت گرفته به انبیاء و برخوردهای اخلاقی انبیاء از منظر قرآن می‌باشد. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و در رأس آن قرآن کریم انجام شده است. بر اساس این تحقیق روشن می‌شود که بزرگترین دلیل توهین به انبیای الهی حفظ منافع مادی و مادی‌گرایی و تقلید از نیاکان گذشته بوده و مهم‌ترین و رایج‌ترین برخورد اخلاقی انبیاء نیز تذکّر و یادآوری و سخن نیکو و بردباری بوده است. وظایف اخلاقی پیروان انبیاء نیز فداکاری و آزادی بیان و همزیستی مسالمت‌آمیز از دیدگاه قرآن می‌باشد.

پرسش از «معنای زندگی» اگر چه در قالب پرسشهای مشابه بامحتوای مشترک ، پرسش هر انسان صاحب اندیشه در همه‌ی عصرها و مکان ها بوده است اما به صورت منسجم و نظام مند، امروزه از پرسشهای اساسی بشری است، که در این رساله با عنوان معنای زندگی از دیدگاه قرآن و عترت در اندیشه‌ی حکمت متعالیه، به روش تحقیق کتابخانه‌ای سعی شده است تا پرسش مذکور از دیدگاه دین مبین اسلام ( در قرآن و عترت) و اندیشه های حکمت متعالیه پاسخ داده شود. به ضرورت بحث، ابتدا نظریه های طبیعی و فراطبیعی درباره معنای زندگی از دیدگاه نظریه پردازان غربی به طور اجمال بیان گردیده است و سپس ضمن ارائه‌ی تعریف و معنای زندگی و توضیح و تبیین عوامل و موانع معنا داری زندگی، به این نتیجه دست یافته ایم که معنای زندگی هر موجودی برابر با تحقق آثار مطلوب آن وجود می باشد و ایمان به خدای خالقبالحق و بی نهایت و ایمان به جاودانگی دو عامل اساسی معنای داری زندگی است؛ و اندیشه ی مرگ و نیستی، از دست دادن ها و به دست نیاوردن ها نیز از جمله موانع معنا داری زندگی می‌باشند که با تحلیل و بررسی این موانع، سعی به رفع آنها شده است.