جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جواهری بزرگترین شاعرمعاصر کلاسیک عرب، قرآن کریم را نخستین منبع، سرچشمه واساس اصلی عمارت ادبی اشعارش بر می شمارد. که در شکل گیری شخصیت ادبی وی تأثیر بسزایی نهاده است. بر این اساس شاهد بینامتنی وسیع قرآنی در اشعار شاعر هستیم. قرآن کریم در شعر جواهری منحصر به مرحله ای معین از حیات شعری وی نیست، بلکه تأثیر قرآن در کل دیوان های شعری وی مشهود است. تا حدی که کمتر پیش می آید که قصیده ای ازقصاید طولانیش خالی ازتأثیرات قرآن باشد.بازتاب الفاظ ومفاهیم و سبک ادبی موسیقایی قرآنگاه درقالب یک شکل به هم پیوسته بر ساختار کلی اشعار شاعر در یک قصیده به وضوح نمایان است و گاه جداگانه در اشعارش جلوه می نمایند. لذاشعر وی به انحاء مختلف هم در حوزه الفاظ ومفرداتهم در حوزه مفاهیم وداستانهای قرآنی وهم در زمینه ساختار واسلوب و موسیقی از قرآن أثر پذیرفته است.آنچه که جواهری را در أثر پذیری از فرهنگ و زبان قرآن کریم از سایر شعرا ممتاز می سازد أثر پذیری اشعار وی از ساختار و سبک ادبی و موسیقایی قرآن بخصوص فواصل آیات آن، می باشد که در این میان موسیقی و آهنگ و وزن فواصل آیات سوره های ق، مریم، ناس، قیامت، واقعه ،قمر، مدثر و نبأ. به صورت آشکاری بر بعضی از قصاید شاعر سایه افکنده است.آیات قرآنی در اشعار شاعر به طور خودآگاه و ناخودآگاه، گاه بدون تغییر سبک و ساختار و گاه نیز با تغییر ساختارو مفهومی جدیددر بافت اجتماعی سیاسی معاصر استعمال شده است. در جریان این بینامتنی قرآنی شاعر آسیب شناسی از اوضاع ادبی، اجتماعی و سیاسی معاصر بخصوص عراق ارائه داده است.بینامتنی قرآن در اشعارشاعر در هرسه حوزه بینامتنیت:نفی جزئی، نفی متوازی، نفی کلی انجام گرفته است. کارکرد بینامتنی قرآنی در اشعار وی نیز کارکردی سیاسی، اجتماعی است.

موضوع این پژوهش معناشناسی تاریخی توصیفی واژه امامت است. همانطور که در عنوان پژوهش ذکر شده است، به معنا شناسی تاریخی و توصیفی واژه امامت می پردازیم، جنبه نو آوری پژوهش، روش آن است چرا که در این باب کارهای فراوانی انجام شده است ولی نه با این روش. دراین پژوهش به موضوعات ذیل پرداخته می شود: تطورات معنایی امامت ( معنای اولیه واژه و تغییرات معنایی آن در سه دوره قبل از قرآنی و قرآنی و پس از قرآنی)، وجوه معنایی متفاوتی که از این واژه در قرآن آمده است، مترادف ها و هم جوار های واژه امام در قرآن و بیان معانی آن ها، بررسی بیشتر آیه «و إذ ابتلی ...» در تفاسیر و روایات.از رهگذر این پژوهش مشخص شد معنای امام از ابتدا تا به حال کاهش معنایی پیدا کرده است. چرا که امام در جاهلیت و قرآن به معانی بشری و غیر بشری آمده و رفته رفته استعمال غیر بشری آن از بین رفته است، در قرآن امام به دو وجه معنایی امام کفر و امام هدایت آمده است.منظور از «اماما» در آیه « و إذ ابتلی...» امامت حضرت ابراهیم بر مکیان است.

امام سجاد - علیه السلام- در صحیفه سجادیه با دعاهای گوناگون، انسان را همواره متوجّه خدا می کند و در عین حال، معارف الهی و عقائد صحیح و نیز راه و رسم زندگی سعادتمندانه را به انسان ها می آموزد.دعای یازدهم صحیفه سجّادیه، درموضوعِ "طلب عاقبت به خیری" است که طی آن، امام(ع)، ضمن ستایش خداوند و درود بر محمد وآل(ع)، از یک سو از خداوند حسن عاقبت و فرجام نیک را درخواست می کند، و از سوی دیگر با مضامین و محتوای زیبای این دعای شریف، زمینه ها و عوامل حسن عاقبت را به انسان می آموزد و او را از عوامل سوء عاقبت پرهیز می دهد.هدف اصلی: از هدف های مهم این پژوهش می توان به " شناخت مبانی و زمینه های حسن عاقبت در نیایش یازدهم و آشنایی بیشتر با محتوای عمیق و مضامین والای این نیایش" و نیز توجّه به آیات و روایات مویّد? آن اشاره کرد.روش اجرا: نیایش مذکور - با توجه به مفاد آن- به پنج بخش و هر بخش به دو تا سه گفتار تقسیم و مورد بررسی قرار گرفته، برخی معارف عالی و زمینه های عاقبت به خیری انسان از آن استخراج، و در بسیاری موارد، به مضامین آیات و روایات مویّده، مزیّن گردیده است.نتایج: نتایج معرفتی و معنوی این نیایش، که همگی در راستای رستگاری و حسن عاقبت انسان است، در بخش های پنج گانه مذکور – و در حدمقدور- استخراج شده، که ذیلاً به محورهایی ازآن اشاره می شود:1.

قرآن کریم معجز? جاویدان الهی است که بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شده است و هدف آن، هدایت همگان و رسانیدن انسان به سعادت همیشگی است که برای محقق کردن این مقصود، از روش‌ها و شیوه‌های گوناگون و متنوعی استفاده کرده است؛ از جمله به کارگیری اسلوب مهم و أثرگذار هشداردهی به مخاطبان است تا به این طریق آگاهی‌های لازم برای رسیدن به هدف اصلی قرآن فراهم گردد.قرآن کریم برای رسیدن به این هدف، با در نظر گرفتن مبناهایی از جمله اعتقاد به غفلت‌پذیری، اعتقاد به تنبّه‌آفرینی و اعتقاد به اختیار انسان در انتخاب راه خیر و شرّ، به هشداردهی به دو شیوه پرداخته است. قرآن کریم برای توجه دادن به مخاطبان از روش‌های مستقیم و با استفاده از الفاظ خاص و روش‌های غیر مستقیم و بدون استفاده از الفاظ خاص در هشداردهی استفاده کرده است. در روش‌های مستقیم هشداردهی از الفاظ ویل، ألا، کلاّ و ترکیب «ما لکم لا» و در روش‌های غیر مستقیم هشداردهی از اسلوب‌هایی همانند نقل داستان انبیاء (علیهم السلام)، تهدید و منع شدید، تشبیه و کنایه استفاده نموده است.قرآن کریم کتابی است برای هدایت هم? انسان‌ها و با توجه به ویژگی‌های خاص فردی و اجتماعی مخاطبان خود به هشداردهی و تحذیر پرداخته است. برخی از مهمترین ویژگی‌های فردی مخاطبان عبارت است از: جهل، غفلت، انکار قیامت، پیروی از هوای نفس، خود بزرگ بینی، ظلم، حب دنیا و اظهار ایمان دروغین؛ و مهمترین ویژگی اجتماعی مخاطبان هشدارها که موجب شده است تا قرآن کریم به هشداردهی و تحذیر بپردازد عبارت است از: گروه گرایی و عملکرد تشکیلاتی، امر به منکر و نهی از معروف، تحقیر مومنان، قرار دادن شریک برای خداوند، پیروی کورکورانه از عقاید پیشینیان، فخر به اموال و اولاد، فرصت طلبی و جنگ روانی و افساد در پوشش اصلاح و نیرنگ بازی.هشدارهای قرآن کریم در هم? مخاطبان به یک اندازه اثر نمی‌گذارد و در برخی از مخاطبان موانعی وجود دارد که مانع از اثرگذاری هشدارهای قرآنی می‌گردد. هواپرستی، تعصب و لجاج، حب دنیا، جهل، تقلید کورکورانه از آباء و اجداد، وسوسه‌های شیطان، کفر، ستمگری، وجود رهبران فاسد و محیط نامناسب برخی از موانع فردی و اجتماعی است که موجب می‌گردد هشدارهای قرآنی تأثیرگذاری لازم را برمخاطبان نداشته باشد.

موضوع تحقیق معناشناسی تاریخی و توصیفی «جنّت» و و دیگر واژگانی است که در این حوزه معناشناختی قرار می گیرند. در معناشناسی تاریخی روشن می شود که «عَدْن» و «فِردَوس» واژگانی دخیل هستند. «عَدْن» در میان اعراب پیش از نزول قرآن به معنای بهشت حضرت آدم و حوّا و فِردَوس علاوه بر این معنا به معنای بهشت موعود نیز کاربرد داشته است و چنین کاربردهایی برگرفته از یهودیان و مسیحیان عصر نزول بوده است. «جَنَّت» واژه ای اصیل است و در میان اعراب پیش از نزول قرآن به معنای باغ دنیوی و بهشت اخروی کاربرد داشته است. شواهد تاریخی حاکی از آن است که منشأ اصلی و اولیه باغ و باغ سازی، اندیشه ها و باورهای دینی آدمیان در مورد بهشت آرمانی بوده است. همچنین بررسی ها نشان می دهد که علارغم اختلافات جزئی بین دین‌های زرتشت، یهود، مسیح و اسلام در توصیف بهشت، منشأ و خاستگاه اصلی آن ها واحد است. آنچه که خداوند در توصیف بهشت به کار برده است، گوشه ای از نعمت های نامحدود بهشت است که برای مخاطبان اولیه قرآن قابل درک بوده است. در معناشناسی توصیفی با استناد به قرائنی از خودِ آیات قرآن، دو مسأله ی مهم و محوری بدست می آید. یکی اینکه: از آیات قرآن اصل وجودِ بهشت های چندگانه، استنباط می شود. مسأله دیگر اینکه: نمی توان اصل وجود نعمت های بهشتی را انکار کرد و آن ها را از باب تشبیه و تقریب به ذهن دانست؛ آنچه که آیات قرآن بر آن دلالت دارد، وجود تفاوت ماهوی بین نعمت های دنیوی و اخروی است که واقعیت خارجی و تأویل آن ها در قیامت آشکار می شود.

داستان حضرت ابراهیم- علیه السلام- یکی از داستانهای طولانی قرآن کریم است که در سوره‌های متعددی چون بقره، انعام، هود، حجر، مریم، انبیاء، شعراء، عنکبوت، صافات و ذاریات و... ذکر شده است. مهم‌ترین قسمت‌هایی از داستان که قرآن بیشتر به آن تأکید داشته، گفتگوی حضرتابراهیم – علیه السلام - با خداوند متعال،پدر، قوم و پادشاهو هم‌چنین گفتگوی آن حضرتبا فرشتگان است.داستان حضرت ابراهیم- علیه السلام- در هر سوره برای بیان اهداف سوره و متناسب با فضای کلی آن،ذکر می‌شود و با آیات قبل و بعد خودمتناسب و در یک محور خطی هم‌نشینشده است، به گونه‌ای کهتصویر کلی سوره را تکمیل می‌کند،به همین دلیل هر قسمت از داستان در سوره‌ی متفاوتی واقع شده است.داستان مذکور در قرآن کریم، علاوه‌بر اینکهبا محور اصلی سوره متناسب و هماهنگ است،از ساختار منسجم و منظمی تشکیل یافته است وبر یک هدف و پیام – اثبات وحدانیت خداوند متعال- استوار است و از تعدای اجزاء و عناصر تشکیل یافته که در جریان انتقال هدفحرکت می‌کنند و به اقتضای آن گاه پررنگ و گاه کم‌رنگ می‌شوند.شخصیت، مکان و گفتگو از عناصر مهم داستان است که به عنوان نشانه معنا را منتقل می‌سازند. شخصیت‌ها در داستان نشانه‌هایی هستند که به دو گروه حق و باطل تقسیم می‌شوند. حضرت ابراهیم به عنوان شخصیت اصلی داستان،رفتار و سخنان و گفتگوهایش، بر حقانیت خداوند متعال در بین خدایان دروغین دلالت دارد اما در مقابل شخصیت حضرت ابراهیم –علیه السلام-، شخصیت-هایی مخالف با حق‌اند و حین گفتگو جهالت خود را در برابر حق آشکار می‌سازند. داستاناز اسلوب گفتگوبرای انتقال معنی بسیار بهره‌مند گشته است و مفهوم را بهتر نمایان می‌سازد. گفتگو در داستان بین شخصیت اصلی – حضرت ابراهیم- و شخصیت‌های دیگر داستان صورت می‌گیرد و در جریان حق و باطل با هم درگیر می‌شوند که سخنان، الفاظ و عبارات آن با همو با هدف داستان در ارتباط است. مکان‌ها نیز توحید و یکتایی خداوند متعال را به تصویر می‌کشند، کعبه، مهم‌ترین مکان‌ در داستان است کهبر وحدت دلالت دارد. از دیگر نشانه‌ها،نشانه‌های طبیعی – ستاره، ماه، خورشید و آتش- وغیر طبیعی- چاقو و بت-که داستان را در ارائه‌ی هدفش یاری می‌رسانند. این نشانه‌ها نیز هرکدام اراده و قدرت خداوند را مجسم می‌سازند.

برای زندگانی انسانی دوگونه نشئه و سرا متصور شده است که از جهاتی با هم تفاوت های بنیادینی دارند. جهان دنیوی که حیات موقت و گذرای انسانی و عرصه تکلیف و عمل است؛ و حیات اخروی که هنگامه نتیجه گیری و بدست آوردن حاصل است. انسان درحیات چند روزه این جهانی، بسان بازرگانی می ماند که در تجارت خانه دنیا به داد و ستد مشغول است و بسته به نوع فعالیت وی، تجارتی خاسره یا مربحه نصیب او می شود. با عنایت به این نکته که نتیجه سودمندانه یا زیان کارانه این تجارت در عرصه اخروی – که ابدیت است- متبلور می شود و دیگر جای هیچ بازگشت و جبران خسرانی نیست، خردمندانه آن است که انسان عوامل مربحه و خاسره شدن تجارت خود را بشناسد و هر چه بیشتر در جهت مربحه و سودمند شدن بازرگانی خویش همت گمارد. ایمان به خدا و رسول (ص)، التزام به ولایت اهل بیت (ع) و انجام عمل صالح از مهمترین علل مربحه شدن تجارت است. در روایات بسیاری مرز بین ایمان و کفر ولایت علی (ع) معرفی شده است و بر همین اساس است که ملاک پذیرش عمل صالح گردن نهادن به ولایت اهل بیت (ع) بیان شده است. از سویی کافر شدن به ولایت اهل بیت (ع) و دشمنی با ایشان در ردیف کفر به خدا و پیامبر (ص) است بدین ترتیب است که منافقان و بیمار دلان و کتمان کنندگان حق و حقیقت نیز همان دشمنان اهل بیت (ع) بیان شده که در شمار بزرگترین تاجران خاسره قرار می گیرند. با این بیان می توان محور مربحه یا خاسره شدن تجارت آدمی در بازرگانی دنیا را پذیرش ولایت علی (ع) و عناد و دشمنی با آن حضرت قلمداد کرد. بهشت برین و رضوان الهی فرجام تاجران مربحه است در حالی که چیزی جز آتش دوزخ نصیب بازرگانان تجارت خاسره نخواهد شد. کلید واژه ها : تجارت ـ ربح ـ خسران ـ بیع – شراء

چکیدهاسلام داراى مبانى و ارکانى است. یکى از این ارکان حج است که بر اساس روایات از سابقه سه هزار سالهقبل از خلقت حضرت آدم(ع) برخوردار است. بر اساس دلایل نقلی فراوان برای قبولی و مشکور بودن حج حتما باید با قبول ولایت پیامبر(ع) و اهلبیت: در راستای ولایت خداوند، حج را با زیارت پیامبر6خاتمه داد. این پژوهش درصدد است، تا به روش تحلیلی – توصیفی و با الهام از آیات و روایات معصومان : به تبیین نقش محوری معصومان : درباره حج بپردازد. این پژوهش نشان می دهد که قرآن کریم و روایات با برجسته کردن روح ولایی بر این فریضه مهم، در تبیین حوزه های معنایی و گستره آن به عنوان فرزند، رهبر و پیشوا و بزرگ مکه، هیچ چیز را فرو گذار نکرده است. و با بررسی جلوه های پیوند حج با امامت معصومان : در دو بخش اعتقادی، نظیر: عزت کعبه مرهون امامت و تمامیت اسلام در لقای امام و در بخش رفتاری مانند: امارت حج و برائت از طاغوت به تبیین این موضوع پرداخته است.واژگان کلیدی:حج، امامت، ولایت، پیوند حج و امامت، تمامیت حج، امامان معصوم(ع)

یقین علم ثابت و جزمی است که شک پذیر نمی باشد و مایه آرامش و قرار نفس آدمی می گردد.یقین دارای سه مرتبه «علم الیقین»،«عین الیقین»،و«حق الیقین» می باشد. ازجمله اساسی ترین مراحل رشد در هر زمینه ای ،مرحله شناخت و معرفت آن زمینه و سپس شناسایی عوامل و موانع آن امر است؛ یقین نیزازاین قاعده و اصل کلی مستثنی نیست .ازاین رو اولین گام درکسب یقین، شناخت یقین و عوامل و موانع آن است. ثمره‌ی این جستار تبیین علمی و روشمند یقین جهت وصول به آن است. برخی از عوامل کسب یقین، رابطه ی تلازمی با یقین دارند، بدین صورت که ابتدا باعث رسیدن به یقین می شوند و خود یقین نیز باعث می شود که این عوامل رشد کرده و سبب تقویت آنها می شود.نگارنده کوشیده است کهآیات وروایات وارده در این موضوع را مورد بررسی قرار داده و عوامل وموانع یقین را تبیین نماید.

براي حركت در جهت ايجاد يك جامعه‌ي مطلوب قرآني، يعني جامعه اي كه منطبق با اهداف و آرمانهاي قرآن باشد، نياز به افرادي است كه با بسترسازي مناسب، زمينه هاي لازم را براي آشنايي،انس و عمل به تعاليم قرآن در جامعه فراهم آورند. بديهي است چنين افرادي ، خود بايد بهره‌مند از اصيل ترين تعاليم اين كتاب آسماني بوده و منش ، كنش و واكنش ايشان در جامعه نيز نمودي از اسلام واقعي و تعاليم ناب قرآني باشد. بنابراين تبيين شاخصه‌هاي عمومي اين فعالان قرآني و نيز ويژگيهاي خاصِّ اصناف مختلف اين فعالان ضروري به نظر مي رسد.در راستاي همين هدف در اين مجموعه مهمترين شاخصه‌هاي فعالان قرآني با استعانت از قرآن كريم و رهنمودهاي معصومان«ع» ترسيم شده است.اين شاخصه‌ها به « شاخصه‌هاي عامّ فعالان قرآني » و « شاخصه‌هاي خاصّ اصناف مختلف فعالان قرآني » تقسيم شده و هر كدام در فصلي جداگانه مورد بررسي قرار گرفته‌اند. در فصل اول به «شاخصه‌هاي عامّ» در سه بخش شامل: حوزه‌ي اعتقادات و معارف (شامل: قرآن‌شناسي، ولي‌شناسي، بصيرت، يقين، ايمان و اخلاص) حوزه‌ي احوال و ملكات نفساني (شامل: تفكر و تدبر، خوف و رجاء، پند پذيري و عبرت‌گرفتن، توكل، زهد، جهاد با نفس، تقوا، محبت ، اخلاق نيكو و ...) حوزه‌ي رفتار عملي (شامل: پيشگامي و پيشتازي، عمل صالح، رعايت ظرافتهاي گفتاري، امانت‌داري، انجام واجبات و ترك محرمات، عدالت، جهاد، تعاون و ...) پرداخته شده است.در فصل دوم « شاخصه‌هاي خاصِّ اصناف مختلف فعالان قرآني» شامل مديران، مبلغان، معلمان، مفسران، قاريان و حافظان ،هر يك در بخشهاي جداگانه‌اي تبيين شده است.