جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫قرآن جلوه اي از جمال بي مثال خداوندي است كه افزون بر معاني والا ، سرشار از زيبایي و دلربایي است. زبان شيوا و دلنشين ، بشارت هاي آرام بخش وهشدار هاي بيدار كننده ، از قرآن چنان چهره اي را نمودار ساخته كه نام‌آوران عرصة سخن در برابر آن تسليم شده ، تحسين و اعجاب آنان را برانگيخته است. گزينش حروف و واژگان ، ضماير و نسبت هاي افعال و مانند آن در قرآن به گونه‌اي سنجيده و موشكافانه است كه نمي توان براي آن ها جايگزيني پيدا نمود. درباره تصوير‌پردازي كلمات و‌آيات اين كتاب آسماني مي توان اين نكته را متذكر شد كه قرآن ترجمان حقيقت هاي برين است نه سخني خيال پرداز و احساس برانگيز. اما اين متن واقع نما ، در تبيين حقيقت ، آن سان از آرايه هاي چشمگير و آذين هاي مدهوش كننده بهره ور است كه اختيار مخاطبان خويش را به ژرفاي معنا مي دهد و معاني را در منظر آنها به تصوير مي كشد و مجسم مي‌سازد . قرآن كريم براي تصوير و تجسیم معاني فراطبيعي و جهان بيني ملكوتي خويش براي ما آدميانِ محبوس در عالم طبيعت از تمثيل و تشبيه ، استعاره و كنايه و ديگر‌ آرايه هاي ادبي سود جسته كه از سويي ، شكوه و زيبائي آن را نشان مي دهد و از سوي ديگر راهبردهاي مناسب به سوي تفهيم حقايق متعالي است . بنابراين، اين زيباترين اثر ادبي هستي ، از ويژگي بلاغت ، به گونه كمال بهره مند است . البته اعجاز قرآن تنها به اين وجه خاصّ ( اعجاز بياني) محدود و منحصر نمي شود و وجوه ديگر آن به مرور زمان و با تأمّل و ژرف انديشي در معارف توحيدي و علمي آن بر بشر مكشوف مي گردد. كليد واژه : قرآن ، اعجاز بياني ، تشبيه ، تمثيل ، تصوير هنري

‫اهل بیت (ع) و قرآن کریم دو حقیقت روشن و عالی هستند که وظیفه ی هدایت بشریت از ظلمات به نور را به دوش می کشند. تمسک به ایندو وقتی کارآمد و هدایت آفرین است که جدای از هم فرض نشوند. هرگاه با تمسک به یکی از ایندو، دیگری از صحنه حذف شود؛ نه تنها هدایتگری خویش را از دست می دهد، بلکه گاهی ضلالت آفرین است. عبارات " قرآن به تنهایی برای ما کافیست" و یا " اهل بیت برای هدایت ما کافی است و نیازی به قرآن نیست" و عباراتی که به نحوی بر این معانی دلالت دارند، همگی باعث خسارات شدید بر امت مسلمان شده اند. آنچه در این مورد صحیح به نظر میرسد و فرقه ی ناجیه بر آن اصرار دارد این است که اهل بیت (ع) با قرآنند. و هدایتگری آنگاه کامل است که ایندو حقیقت از هم جدا انگاشته نشوند. عدم افتراق اهل بیت (ع) از قرآن چیزی است که در روایات نیز به آن اشاره شده است. اهل بیت (ع) علاوه بر اینکه همسو و همراه با قرآن هستند. نمونه های مجسم عمل به قرآن نیز هستند. در واقع آنها قرآن ناطقند و با پیاده سازی رهنمود های اخلاقی – عبادی قرآن در وجود خویش نمونه های اعلای هدایتگری هستند. این پژوهش برای نشان دادن اینکه اهل بیت (ع) نمونه ی عملی قرآن کریم هستند به بررسی اخلاقیات و عبادات در سیره ی عملی امیرالمومنین (ع) می پردازد. اخلاقیات در دو بخش اخلاق فردی و خانوادگی مدنظر ما بوده و نمونه های عملی این دو بخش را به پیشگاه قرآن عرضه نمودیم تا عدم جدایی علی (ع) را از قرآن ثابت نمائیم. و در حوزه ی عبادات در دو بخش واجبات و مستحبات به بررسی عملکرد آن حضرت پرداخته و با ارائه ی آیات قرآن کریم و تحلیل قرآنی سیره ی حضرتش از حقیقت عدم افتراق ایشان از قرآن کریم پرده برداشته ایم. کلید واژه : اخلاق، عبادت، سیره، قرآن، امیرالمومنین (ع).

‫قرآن کتاب هدايت انسان‌ها بوده، و گاهي از زبان قصه‌گويي براي تربيت و هدايت بشر استفاده مي‌کند. قصه‌هاي قرآن با توجه به تنوعي که دارد، و متناسب با وقايعي که در طول دوران دعوت انبيا به وقوع پيوسته، داراي آثار گوناگون تربيتي است. اين تحقيق تلاش مي‌کند تا با شناسايي ويژگي‌هاي قصه‌هاي قرآن کريم، نقش تربيتي آن‌ها را از ابعاد گوناگون اخلاقي، اجتماعي، اعتقادي و عقلاني مورد بررسي و تحليل قرار دهد. قرآن از روش‌هاي تربيتي متعددي بهره برده است، که روش انذار و تبشير، موعظه و نصيحت، تمثيل، و تجليل و تمجيد از جمله اين روش‌ها به‌حساب مي‌آيد. قرآن با ذکر داستان‌هايي از پيامبران، به موعظه پرداخته و مثال‌هاي متعددي را از زندگي گذشتگان در قالب قصه ذکر کرده است، که زمينه مناسبي را براي تفکر و انديشه فراهم مي‌کند. در بعد تربيت اعتقادي، قرآن با ذکر داستان ساحران فرعون، تسليم حضرت نوح و ابراهيم در برابر خداوند، صبر ايوب، و ايمان مادر موسي به وعده‌هاي الهي، قصه‌هاي شيريني را نقل نموده است. تربيت اخلاقي و توجه به فضايل اخلاقي مانند تقوا، عفت، توبه، شکر و دوري از رذايل اخلاقي مانند حب دنيا، تکبر و حسد نيز مورد توجه قرآن بوده و در اين زمينه، قصه حضرت يوسف، يونس، صالح (ع) ، و داستان قارون، ابليس، قوم عاد و قابيل را ذکر کرده است. عقل‌گرايي و توجه به تربيت عقلاني و استفاده از دلايل منطقي در رسالت، يکي ديگر از شيوه‌هاي تربيتي قرآن است که داستان حضرت نوح (ع) در برابر مخالفان خود، استدلالات حضرت ابراهيم (ع) در برابر بت‌پرستان، و حضرت موسي (ع) در برابر فرعون نمونه‌هاي زيبايي از اين شيوه است. قرآن با بيان شيوه امانت‌داري پيامبران، برقراري قسط و عدل، و توجه به يتيمان، جلوگيري از ظلم، قتل نفس، کفرورزي و شهوت‌راني را از مصاديق تربيت اجتماعي مي‌داند، و آن را با بيان قصه‌هايي از زندگي پيامبران به خوبي تبيين مي‌نمايد.

‫اين پايان نامه، به مقايسه نوع نگرش قرآن کريم و انجيل (عهد جديد) در مورد شخصيت حضرت مريم( و اوصاف ايشان و ترسيم موارد اشتراک و افتراق ديدگاه‌هاي قرآن و عهد جديد در اين باره پرداخته است. نويسنده، ضمن بيان گوشه‌هايي از زندگاني حضرت مريم( از منظر قرآن و عهد جديد؛ به برخي از فضايل و کرامات ايشان از ديدگاه قرآن اشاره کرده و جريان تولد حضرت عيسي( را از حضرت مريم، از دو منظر عهد جديد و قرآن و عقايد مسيحيان در مورد شخص و شخصيت حضرت مريم( را منعکس نموده است. وي درتبيين گزارش قرآن و عهد جديد در مورد زندگاني و شخصيت حضرت مريم(، ضمن بيان نقاط مشترک؛ معتقد است که در نوع انعکاس شخصيت والاي معنوي ايشان از اين دو منظر، اختلاف هاي فراواني وجود دارد. طرح اين شبهه‌ها و پاسخ آن‌ها بخشي از پايان نامه مي‌باشد. نويسنده در پنج فصل، ضمن معرفي صحيح شخصيت مريم( از نگاه قرآن، به نقد برخي از پندارهاي انحرافي مسيحيان، برگرفته از عهد جديد در اين باره پرداخته است: فصل اول، به بيان کليات تحقيق و معرفي اجمالي مريم( و عيسي( از نگاه قرآن و اناجيل اختصاص دارد. در فصل دوم، زيست‌نامه حضرت مريم( از نگاه قرآن و عهد جديد مقايسه شده و در مورد خاندان مريم، والدين ايشان، تولد حضرت مريم و دوره‌هاي مختلف زندگي وي از اين منظر نکاتي بيان گرديده است. بخشي از مطالب فصل سوم به مقايسه مقام و مرتبت بالاي مريم( نزد خداوند متعال از دو منظر قرآن و عهد جديد اختصاص دارد. عصمت، طهارت و پاکدامني حضرت مريم( از نظر قرآن و کرامات و فضايلي که از ايشان بر اثر عبادت فراوان صادر شده؛ ساير مطالب فصل سوم مي‌باشد. معرفي شخصيت مريم( به عنوان مادر حضرت عيسي از نگاه قرآن و عهد جديد و پاسخ به برخي از اتهامات به آن حضرت از سوي مسيحيان، با نگاهي قرآني از مباحث فصل چهارم مي‌باشد. در فصل پنجم، به بيان برخي از پندارهاي غلط مسيحيان نسبت به مريم، مانند الوهيت ايشان و فرزندش و نيز به نقد اين پندارها مي پردازد.

---

‫اعجاز قرآن، يکي از مهمترين مباحث علوم قرآني است که مورد توجه دانشمندان قرآني قرار گرفته و منشأ آثار مستقلي در اين زمينه شده است. اين پژوهش تلاشي است در پي گردآوري و بررسي آراي علامه مجلسي? با محوريت بحارالانوار و حيات القلوب و مراجعه به ساير آثار ايشان. نويسنده پس از کليات و مفاهيم، به حقيقت معجزه و تحدّي از نظر علامه مجلسي? پرداخته است. تفاوت معجزه با سحر و شعبده، تفاوت معجزه با کرامت، شرايط معجزه، ضرورت معجزه براي پيامبران، دلالت معجزه بر صدق نبوت يا امامت، راه تشخيص معجزه، حکمت تنوع معجزه و تعدد وجوه اعجاز قرآن، از مباحثي است که در رابطه با معجزه ارائه شده است. ايشان براي معجزه هشت شرط قائل شده و تشخيص اعجاز قرآن را فقط از طريق کارشناسان و آگاهان ميسّر ميداند. همچنين، براي تحدي شش مرحله قائل است. ايشان قلمرو تحدّي قرآن را عام دانسته و شامل همه افراد و تمامي زمانها ميداند؛ ولي تا کنون کسي نتوانسته است به تحدّي قرآن، پاسخ دهد. سپس وجوه اعجاز قرآن از ديدگاه علامه مجلسي? بيان شده است که عبارت است: از اعجاز بياني (مانند بلاغت، فصاحت، نظم و اسلوب شگفت انگيز قرآن و عدم اختلاف)، اعجاز علمي، اعجاز اخبار غيبي، اعجاز تشريعي و اعجاز طريقي، يعني امّي بودن آورنده آن. وي نظريه صرفه را از سيد مرتضي و فصاحت و بلاغت را از شيخ مفيد، به عنوان وجه اعجاز نقل نموده است؛ اما توجه وي بيشتر به فصاحت و بلاغت و اخبار غيبي قرآن است. در پايان، پاسخ علامه مجلسي? به شبهات اعجاز قرآن ارائه شده است. اين شبهات عبارتاند از: شبهات مربوط به اصل اعجاز، شبهات مربوط به الفاظ قرآن، شبهات مربوط به معناي قرآن و شبهات متفرقه پيرامون اعجاز. شبهات ملحدين و دهريين، محمد بن زکرياي رازي، ابن راوندي، فلاسفه غير الهي، و اخبار آحاد بودن معجزات، از شبهات مربوط به اصل اعجاز است.

‫يکي از جريان‌هاي فکري که در جوامع اسلامي به وجود آمده است، جريان غلو است و تعدادي از راويان، در کتب رجالي به عنوان «غالي» معرفي شده‌اند. از جمله عملکرد ايشان، جعل رواياتي پيرامون فضايل اهل‌بيت? است که به ميان روايات تفسيري راه پيدا کرده است. همچنين غاليان از جمله کساني بودند که در جعل روايات دال بر تحريف قرآن و رواج آن نقش داشتند. اين پژوهش در پنج فصل به اين موضوع پرداخته است. نويسنده پس از کليات و مفاهيم، حقيقت غلو از ديدگاه عالمان شيعه و سني را مطرح نموده و معيارهاي غلو از نظر اهل سنت را مخالفت با صحابه، بيان مناقب امام علي عليه السلام و تقديم امام علي عليه السلام بر صحابه دانسته است. همچنين نمونه‌هايي از غلو در ميان اهل سنت را با عنوان غلو در ذات، غلو در صفات، غلو نسبت به ابوبکر، عمر، عثمان، معاويه و رؤساي چهارگانه فقه اهل سنت بيان کرده است. سپس اقسام غاليان را به دو دستة غاليان مُلحد و غاليان مفوّضه تقسيم نموده است. باورهاي غاليان ملحد را عقيده به الوهيت ائمه اطهار?، اعتقاد به نبوت ائمه?، اعتقاد به حلول، و اعتقاد به تناسخ دانسته، و از جمله فرقه‌هاي آنان را بشاريه، بشيريه، بيانيه، خطابيه، سبائيه، سريه، شلمغانيه، مخمسه و اهل حق دانسته است. وي با مراجعه به کتب رجالي، توانسته است حدود صد تن از راويان غالي را شناسايي کند و تعدادي از راويان مشهور را که بيش از همه، در روايات موهم تحريف دست داشته‌اند، همراه با برخي روايات از برخي از آنها ارائه نموده و نقد و بررسي نمايد. نويسنده سپس به سنخ شناسي روايات غاليان در تحريف پرداخته و روايات غلو را در حوزه توحيد، نبوت و امامت (فضايل ائمه() دانسته و نمونه‌هايي از اين روايات را ارائه کرده و به نقد و بررسي آنها پرداخته است همچنين اهداف و انگيزه آنان را جاه‌طلبي و سودجويي، تخطئه دين، مخدوش کرده وجهه ائمه اطهار?، مخدوش ساختن چهره اصحاب اهل‌بيت?، تطهير و تنزيه ماهيت سران غاليان، فضيلت تراشي در جهت حب افراطي، و اباحي گري دانسته است. در پايان، روش و کيفيت غاليان در جعل روايات، به دو شيوه مستقيم و غير مستقيم (دسّ در روايات) بيان شده است.

‫بيشتر مباحث شيعه درباره امامت، عکس العملي در برابر ديدگاه عامه است؛ اما اگر نقش امام بر اساس قرآن و حديث تبيين گردد و جايگاه و منزلت اولياي الهي روشن گردد، معلوم خواهد شد که رهبري سياسي امت، فرعي از شئون و مقام امام است. پژوهش حاضر با روش نقلي به بررسي نقش اولياي الهي در نظام تکوين پرداخته است. خداوند متعال، خالق و مدبر هستي است و قدرت تصرف در نظام تکوين، ذاتاً از آن اوست. خالق هستي، انسان را در اين عالم براي بندگي و معرفت حق تعالي آفريده و ميل فطري نيل به کمال را در او قرار داده است. روح انسان از چنان وسعت و قابليتي برخوردار است که مي‌تواند با وصول به کمالات معنوي، خليفه خدا و مظهر جميع اسماء و صفات الهي گردد؛ تا جايي‌که خداوند، مقام ولايت را به او اعطا مي‌نمايد. اعتقاد به ولايت تکويني اولياي خدا، تا زماني که در تمام تصرفات، مؤثر و علت اصلي را اراده خدا بدانيم، نه تنها آميخته با شرک نيست، بلکه عين توحيد است. ولايت تکويني که خدا به اولياي خود در مقام قرب و بالاترين حد کمال، عنايت مي‌کند، تشکيکي و داراي مراتب و درجات متفاوت است. حضرت محمد( و اهل بيت معصوم‌او بالاترين و والاترين درجه قرب به حق و ولايت تکويني را دارا هستند. غيرمعصومين نيز مي‌توانند با تلاش و کوشش خود، مراتبي از ولايت و قرب الهي را به‌دست آورند تا جايي‌که خداوند، گوش و چشم و زبان و دست آنان مي‌شود. وقتي انسان، مظهر قدرت حق مي‌شود، در نظام تکوين واسطه فيض مي‌شود، و به اذن الهي مي‌تواند تصرفاتي را انجام دهد. ولايت تکويني انبيا در واقع معجزه آنان براي اثبات نبوت نيز مي‌باشد، و ولايت محمد و آل محمد( از طريق مقام نورانيت آن‌ها و مقام اعلميت ايشان نيز قابل اثبات است. از آثار ولايت تکويني، هدايت ديگران به‌سوي قرب الهي، اخبار از حوادث و اسرار آفرينش، و حل مشکلات مردم مي‌باشد.

‫مسئله موعود جهاني و منجي بشريت، ويژه قوم، ملت يا دين خاصي نيست؛ بلکه همه اديان الهي و غير الهي به منجي بشريت عقيده دارند. اين پژوهش در چهار فصل، در پي بررسي اين موضوع در قرآن و عهدين است. در کليات، پس از طرح تحقيق و واژه‌شناسي، به اعتقاد اديان الهي و غير الهي به موعود اشاره شده است. سپس به موعود در عهد عتيق، عهد جديد و قرآن پرداخته است. در زبور داوود و کتب دانيال، اشعيا، بوئيل، زکريا، حزقيال، حجي و صفينا که همه از انبيا بودهاند، به ظهور منجي و موعود بشارت داده شده است. انجيل متّي، مرقس، لوقا و يوحنّا هم به عنوان عهد جديد، به آمدن منجي و موعود وعده داده‌اند. تعدادي از آيات قرآن، به صراحت، ظهور مهدي موعود? و استخلاف و وراثت زمين را بيان کردهاند. ديدگاه مشترک اسلام، يهوديت و مسيحيت در مورد موعود، عبارت است از: بشارت به ظهور منجي موعود، شخصيت والا و منتخب منجي، حکومت جهاني، توحيد و دين واحد در سراسر جهان و اينکه صالحان وارث زمين خواهند بود. اختلاف ديدگاه آنها، در شخص و هويت منجي موعود و در غيبت موعود است. هر سه دين، در انتظار موعود به سر مي‌برند و ويژگي‌هاي موعود و منجي در قرآن و عهدين ذکر شده است. همچنين علائم ظهور موعود در روايات تفسيري قرآن و در عهدين آمده است. بروز جنگ‌ها و اختلافات، بازگشت بني‌اسرائيل به سرزمين موعود، خشکسالي و قحطي و بيماري‌هاي مهلک و بي‌درمان، اتفاقاتي است که عهد عتيق، پيش از ظهور موعود، از آنها ياد مي‌کند. بر اساس عهد جديد هم پيش از ظهور منجي، نشانه‌هايي چون وقوع جنگ، حوادث آسماني، وقوع زلزله و حوادث طبيعي، بروز مرگ و وقوع بلايا، آمادگي پذيرش مردم، و رواج مفاسد اخلاقي در ميان مردم جهان، پديد خواهد آمد. در روايات اسلامي به عنوان تفسير آيات قرآن، نيز علائم ظهور بيان شده است که عبارتاند از: خروج سفياني، خسف بيداء، خروج يماني، صيحه آسماني، قتل نفس زکيه، نزول عيسي بن مريم( از آسمان، نشانه‌هايي در آفاق و انفس، بروز قحطي و بلاها، طلوع خورشيد از مغرب، عذاب و بلاهاي آسماني. از اشتراکاتي که در قرآن و عهدين وجود دارد، مي‌توان به اين معنا رسيد که همه اينها از يک منبع صادر شده است.

---