جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در عصر معاصر پژوهش های عمیقی همراه با نوآوری هایی پیرامون مباحث علوم قرآنی شکل گرفته است. در مواردی بین این پژوهشگران در این مباحث اختلافات و اشتراکاتی وجود دارد که نیازمند به بحث و بررسی و نقد است. یکی از مواردی که یاریگر این مهم در عصر حاضر است بررسی تطبیقی دو کتاب پژوهشی «البیان فی التفسیر القرآن » آیه الله العظمی خوئی از شیعه و «مفهوم نصّ» نصرحامد ابوزید مصریاز اهل سنت است. و هر کدام باادله خویش به این پژوهشها دست یازیدند که علاوه بر اشتراکات موضوعی، در برخی موارد دارای دیدگاههای متفاوتی هستند. این نوشتار برآن است تا ضمن بررسی تطبیقی دیدگاههای این دو دانشمند در حوزه علوم قرآن به بررسی آنها پرداخته تا کمک موثری به حقانیت هر کدام منجر گردد.

مسئله جمع و تدوین قرآن کریم و اصول حاکم بر آن، از مسائل مهّم علوم قرآنی و اسلامی است. به این موضوع از نظرگاه‌های مختلف نگریسته شده است. این مسئله در همه‌ی ادوار تاریخی، محققان و اندیشمندان اسلامی و حتی در قرن معاصر مستشرقین را به تکاپو در این رابطه وادار نموده است. البّته در آغاز باید توجه نمود که این بحث صرفاً یک بحث علوم قرآنی مستقل نیست، بلکه بحث‌های علوم قرآنی دیگری مانند مسئله توقیفیت آیات و سوره-ها و مسئله تحریف و... را تحت الشعاع خویش قرار داده است. به جرأت می‌توان گفت از اهّم مباحث علوم قرآنی است که در بین فریقین درباره آن نظرات ضد و نقیضی وجود دارد. عده‌ای معتقد به جمع قرآن در زمان رسول(ص) و عده‌ای دیگر بر این باورند که قرآن در زمان خلفا جمع گردیده است؛ البته، هر کدام از طرفین جهت اثبات مدعای مورد نظرشان، ابزارها و شیوه‌های متفاوتی را به یاری می‌طلبند. افق نگاه محقق در این پژوهش، تکیه بر روایات‌ جمع قرآن در زمان خلفای سه‌گانه دارد. بر این اساس که این روایت‌ها را از جوامع روایی، به ویژه اهل سنت گرد آورده و با استناد به شواهد و قرائن مستند بین فریقین و علی‌الخصوص اهل سنت به تحلیل و اعتبار سنجی این روایت‌ها پرداخته است.از تحلیل و اعتبارسنجی روایات دوران خلافت ابوبکر و عمر این چنین برداشت می‌شود، که این روایات در اصل، در برگیرنده معنایی مشترکی از جمع قرآن کریم می باشد؛ که به تبع آن ضوابط و معیارهای سنجش مشترکی برای تحلیل این روایات بهره گرفته شده است. اما، با توجه به ویژگی های خاص زمان عثمان و ضوابط و معیارهای فقه الحدیثی، روایات جمع قرآن در این دوره مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته که در پی آن، معنای متفاوتی از جمع قرآن در زمان ایشان استنباط می گردد؛که آن را از سایر دوره ها متمایز می نماید. به این ترتیب علاوه بر اعتبار سنجی روایات این دوره، تحلیلی بر اقدام بدیع عثمان نیز در فصل آخر صورت گرفته است تا ابعاد متفاوت این اقدام، اعم از زمان، تعداد، منابع، واکنش ها و... مورد کنکاش و واکاوی قرار دهد. این پژوهش با شیوه کتابخانه‌ای- اسنادی به استخراج احادیث جمع آوری قرآن در زمان خلفای سه‌گانه از منابع اصلی حدیثی اهل سنت پرداخته و سپس با روش توصیفی تحلیلی، با استفاده از ابزارهای نقد حدیث (نقد سندی و متنی) درصدد نقد و اعتبار سنجی این روایت‌ها است.

چکیدهشناخت‌ زمینه‌های پیدایش و پیامدهای هر پدیده منفی، یکی از کارآمدترین اقدامات برای جلوگیری از بروز آن‌ می‌باشد؛ اصولاً پیشگیری از وقوع یک پدیده‌ی مخرّب و آسیب‌زا بدون در اختیار داشتن تصویری دقیق از زمینه‌ها و بسترهای پیدایش آن ممکن نخواهد بود. همچنان‌که، آگاهی و شناخت پیامدها و عوارض منفی لغزیدن در ورطه‌ی هر انحراف نیز می‌تواند با هشدار نسبت به عواقب زیان‌بار انجام آن، به نوبه‌ی خود نقش موثّری در پیشگیری و بازدارندگی از انجام آن داشته باشد. از این‌رو، در پژوهش حاضر تلاش شده است با تأمّل و تتبّع در آموزه‌های قرآن کریم و سیره‌ی اهل بیت?، بارزترین زمینه‌ها و بسترهای پیدایش حق‌ستیزی و آثار و پیامدهای منفی آن، مورد بررسی و تبیین قرار گیرد. آن‌چه که پیرامون این مسئله در آموزه‌های وحیانی دین اسلام آمده است گویای این مهم می‌باشد که آدمی علی‌رغم فطرت حق‌گرای خویش، به سبب وجود عوامل کششی و زمینه‌هایی از جمله: جهل و نادانی، شخصیت‌پرستی، سنّت‌گرایی و تعصّب‌های جاهلانه به ستیز با حق تمایل پیدا می‌کند. سپس، با به‌کارگیری روش‌ها و شیوه‌هایی در دو حوزه‌ی روش‌های مستقیم(مبارزه با حقِّ محض) و روش‌های غیر مستقیم(ستیز با با جبهه‌ی حامیان حق) به مبارزه با آن می‌پردازد. ضمن این‌که، این نوع موضعگیری و مقابلهبا حق، آثار و پیامدهایی مخرّب و جبران‌ناپذیری در زندگی دنیوی و اخروی بشر به‌دنبال دارد. که در بُعد زندگی دنیوی می‌توان به: ولایت و سرپرستی طاغوت، ذلّت و خواری، هلاکت و نابودی. و در حیات اخروی نیز: حبط عمل، حسرت و ندامت و ابتلای به عذاب و مکافات را برای حق‌ستیزان در پی خواهد داشت.

چکیدهحق الناس از مفاهیم اساسی دین مقدس اسلام است که نسبت به ادیان دیگر بسیار ویژه به آن پرداخته شده است. از آنجا که در منطق خداوند حق الناس بیشتر از حق الله حساسیت دارد؛ اهمیت و ضرورت بررسی این موضوع را دو چندان می سازد. اگر جامعه ای به این درک برسد که حقوق افرادش مهم و ارزشمند است و در هر شرایطی باید رعایت شود؛ بدون شک، سریع تر پله های ترقی را طی خواهد کرد. از این رو، در پژوهش حاضر سعی شده است با روش توصیفی – تحلیلی به گردآوری اطلاعات از طریق کتابخانه ای به مسئله حق الناس پرداخته شود و آن را در قالب سه فصل با عناوین نشانه شناسی حق الناس در بعد مادی در قرآن و حدیث، نشانه شناسی حق الناس در بعد معنوی در قرآن و حدیث، رعایت حق الناس در سیره معصومین (علیهم السلام)، بیان کند.واژگان کلیدینشانه شناسی، حق الناس، حقوق مادی، حقوق معنوی

چکیده:پژوهش حاضربه بررسی مبانی نظری حسن خلق،آثار وویژگی های آن در قرآن وحدیثمی‌پردازد.این رساله می‌کوشد تا نگاهی دوباره به موضوع اخلاق بی افکند و جنبه‌های نظری و پیامدهای عملی آن را بکاود. روش تحقیق به صورت کتابخانه ای وتحلیل محتواست.واز کتاب های ارزشمند اخلاقی،احادیث و تفاسیر اسلامی‌استفاده شده است. یافته هایاین پژوهش در ابعاد مختلف معناشناسی، آثاروویژگی های حسن خلق ومبانی نظری آن مورد بحث وبررسی قرارگرفته است. بحث در زمینه آثار وویژگی ها ومصادیق حسن خلق وبررسی آنها در آیات وروایاتبه طور تفضیلی در رساله بیان گردیده است ، مبحث قابل تامل دراین پژوهش بررسی مبانی نظری حسن خلق بر پایه سه عامل خداشناسی، انسان شناسی وجهانشناسیمی‌باشد. در تحلیل این بحث می‌توان چنین نتیجه گرفت که حسن خلق در فرد زمانی می‌تواند التزام عملی داشته باشد که وی به شناخت درست وعمیقی از صفات وخصوصیات خداوند وانسان ها و جهان هستی داشته باشد.جهت بنیادی ساختن حسن خلق در وجود انسان باید خدا راشناخت ، شناخت خداوند یعنی شناخت صفات وخصوصیاتی که بر مبنای آن شاکله صحیح انسانی شکل می‌گیرد وآن زمان است که انسان با شناخت خود ونقص ها ونیازهای خویش ورسیدن به حقیقت گذرا بودن دنیا ، اخلاق را و به طبع آن حسن خلق را در زندگی خود جاری می‌سازد.واژگان کلیدی: حسن خلق، شاخص های حسن خلق، اخلاق

چکیده در ایران معاصر که بنایش بر حکومت اسلامی و بر مبنای ولایت شکل گرفته است، برخی از این مفاهیم مبنایی نیاز به تبیین و بازاندیشی به منظور تقویت ارکان و عناصر ایدئولوژیک آن بیش از پیش احساس می‌شود. یکی از این مبانی و عناصر مفهوم امامت که وابسته به مفهوم شهادت و قیام امام حسین (ع) می‌باشد که می‌تواند جهت تقویت این مبانی از آن بهره ها برد. ما در این تحقیق به تبیین مبانی نظری قیام امام حسین (ع) پرداختیم تا عناصر و مولفه‌های آن به طور جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. ادعای اصلی ما این است که این مبانی منطبق با آموزه‌های قرآن کریماست، علاوه بر این مبانی نظری و جهان بینی که در شخص امام حسین(ع) متجلی شده است بایستی عواملقیام عاشورا را در چند مولفه تاریخی بررسی نمود از جمله: عدم مشروعیت خلافت امویان ، ظلم و ستم ، قیام علیه آن، تلاش برای باز پس گیری خلافت بر مبنای ولایت و امامتی که از پیامبر(ص)به ارث رسیده است و برپایی عدالت و آزادی بر مبنای اصول اسلامی که معتقدیم این عوامل برخاسته از متن قرآن کریم است. بعد نو آوریاین تحقیق در نوع تقریر و مقوله بندی آن نهفته است که در این تحقیق از منابع درجه اول استفاده کردیم. از دستاوردها و نتایج تحقیق، این است که قیام امام حسین (ع)یک قیامی الهی و برخاسته از متن قرآن و اسلام ناب است. روش تحقیق ما، سندی کتاب خانه‌ای و مبتنی بر توصیف و تحلیل داده‌های سندی می‌باشد .کلید واژه ها: امام حسین (ع)، قیام عاشورا ، مبانی نظری، علل وعوامل .

نگارنده در این نوشتار به بررسیمعنای ایمان، رابطه بین ایمان واسلام، اختیاری بودن آن، مراتب، ارکان ومتعلقات آن پرداخته است. ویژگیهای مومن، تأثیر ایمان در زندگی دنیوی، اخروی،فردی و اجتماعی وسپس بررسی راههای پرورش ایمان وموانع وآفتهای آن از دیگر مباحث مطرح شده در این رسالهاست. ایمان همچون بذری است که در قلوب پاک ومستعد جوانه می زند. پس لازم است که نخست موانع، آفتها و خصلتهای ناپسندی چون: غفلت، جهل، استکبار و...؛را از بین ببریم چرا که قلب را به محلی برای جولان اضطراب، پوچی ودیگر بیماریهای روحی تبدیل می کنند. تفکر، ذکر، روزه، عمل صالح الله و...؛باعث فراهم شدن آرامش خاطرو از بین رفتن شک وتردید در قلب می شوند. در چنین محیط پاک وسالمی است که قلب وروح انسان به تکامل معنوی و پرورش روحی دست می یابد.امید است که این پژوهشچراغی باشد پیش روی همه ی قلوبی که تشنه ی ایمانند.

تربیت از واژه هایی بشمار می رود که همزاد و همراه انسان است، تاریخ مکتوب بشر گویای این واقعیت است که تربیت با مبانی معرفت شناسی متنوعی که دارد همیشه به عنوان بهترین ابزار تعالی بخشی آدمی به کار گرفته شده است. پرداختن به این مولفه ی اثر بخش در آموزه های دینی بالاخص آیات قرآن کریم و احادیث معصومین علیه السلام از جایگاه منحصر به فردی بر خوردار است. این پژوهش در پی آن است که ضمن باز شناسی تربیت دینی در قرآن کریم چگونگی به کار گیری آنرا در ثقلین تحلیل و سپس با بررسی همه جانبه نگران به قرآن و احادیث معصومین (علیه السلام) شاخص های بارز تربیت دینی و مبانی نظری تربیت دینی را با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی مورد واکاوی قرار دهد. در پایان به این مهم بپردازد که برای تبیین وضعیت اثر بخشی تربیت دینی آگاهی از شاخص ها و مبانی نظری آن لازم و ضروری می نماید.کلید واژه ها: مبانی نظری، تربیت دینی، شاخص ها، متعالی، ربوبیت، خلیفه الله، رحمان.

مسأله زبان قرآن و بررسی نمادین بودن و واقع انگاری در آن یکی از مباحث مهم فلسفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی دین است و از دیرزمان مورد بحث پژوهشگران دینی بوده است. شاید، بتوان ادعا کرد که آغاز این بحث به ابتدای شکل‌گیری ادیان باز می‌گردد؛ قرآن برای بیان معانی بیشتر ناگزیر از داشتن مهارت‌هایی است و هر چه از توانایی های ذاتی خود بیشتر سود می‌جوید بیشتر به پیچیدگی‌ها می‌گراید و از مخاطب خود تامل و دقت افزون تری می‌طلبد یکی از استعداد های مزبوراستفاده از نماددر کتاب قرآن می‌باشد و آن عبارتست از هر کلمه یا عبارت یا مفهومی عاری از قرینه که علاوه بر معنای ظاهری هاله ای از معانی نزدیک به هم را نیز القاء می‌کند، به عبارتی دیگر نماد حقایق و معانی پریشان و پراکندهرا به هم پیوند می‌دهد و با فشردن معانی در وجودی واحد،کثرت را در عین وحدت به نمایش می گذارد.

فرشتگان و ملائکه از جمله موجودات مقدّسی هستند که تعداد فراوانی از آیات قرآن کریم و روایات کثیری از اهل بیت(علیهم‌السلام) به معرفی ابعاد وجودی این مخلوقات می‌پردازد. در مورد اهمیت شناخت ملائکه همین بس که قرآن کریم، ایمان به ملائکه را در ردیف ایمان به خدا و انبیاء و کتب آسمانى قرار داده است. و بدیهی است که ایمان کامل به این موجودات جز از طریق شناخت و آگاهی مناسب نسبت به آنها محقق نخواهد شد. مسأله‌ی دیگری که بر اهمیّت شناخت این موجودات می‌افزاید عقاید خرافی و تصویرهای نادرستی است که به سبب عدم شناخت صحیح این موجودات قدسی در اذهان پدید آمده است. از این‌رو، در پژوهش حاضر تلاش گردید با تتبّع و تأمّل در آیات قرآن کریم و روایات اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، به ماهیت ملائکه، اوصاف و اصناف این موجودات مقدس پرداخته شود.بر مبنای آموزه های اسلامی فرشتگان دارای اوصاف و ویژگی‌هایی از جمله عصمت، تمثّل، تکلّم و... می‌باشند که آنها را از سایر موجودات متمایز می‌سازد. همچنین، براساس این آموزه‌ها در جهان فراسو این موجودات بسیار متنوعند و عهده‌دار وظایف متعددی هستند. که در این مورد می‌توان آنها را براساس مأموریت و وظیفه به اصنافی تقسیم‌بندی کرد؛ فرشتگان وحی، فرشتگان عرصه‌ی قیامت، فرشتگان کاتب اعمال، فرشتگان محافظ و نگهبان و فرشتگان حامل عرش از جمله بارزترین اصناف این موجودات می‌باشد. در نهایت از مجموع آموزه‌های اسلامیبررسی شده در این تحقیق به دست آمد که اعتقاد و باور به وجود ملائکه از اصول هستی-شناسی و جهان‌بینی دین اسلام است. این مخلوقات زیبای خداوند، پیام رسانان عشق الهی به انسان‌ها و تمام مخلوقات عالم هستند. که خداوند اداره‌ی جزئی‌ترین امور عالم را به آنها محول داشته است و آنها همراه دائمی روزهای ما و نگهبان بیدار شبهای ما هستند و به اذن خداوند در یاری ما می‌کوشند. روش به‌کار گرفته شده در این تحقیق روش تحلیلی- توصیفی بوده و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است.کلید واژگان: فرشتگان و ملائکه، اوصاف ملائکه، اصناف ملائکه و ماهیت ملائکه.