جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصل برائت به این معناست که اگر در وجوب یا حرمت شیئ شک کنیم و حجتی بر وجوب یا حرمت قائم نشود ادعا این است که عفلا و شرعا در شبهات وجوبیه ترک جایز است و در شبهات تحریمیه عمل جایز است اصولیین برای اثبات این ادعا به ادله اربعه - کتاب ، سنت ، اجماع و حکم عقل تمسک کرده اند .مرحوم شیخ انصاری و آخوند خراسانی هم این ادله را بیان نموده و در دلالت داشتن یا عدم دلالت آنها برای اثبات اصل برائت بحث کرده اند. در مقابل اخباری ها در خصوص شبهات تحریمیه قائل به احتیاط هستند و به ادله ثلاثه – کتاب ، سنت ، حکم عقل – استدلال کرده اند .

سنت یکی از منابع حجیت در مذهب تشیع و آیین کاتولیک می باشد. سنت در اصطلاح شیعیان، به معنای گفتار و کردار و تقریر معصوم است. بر این اساس، اقسام سنت عبارتند از: سنت قولی، سنت عملی و سنت تقریری. تاریخ شکل گیری سنت بنا بر اعتقاد شیعیان از زمان پیامبر اسلام آغاز می شود و تا زمان غیبت امام دوازدهم ادامه می یابد. در میان علمای شیعه سه دیدگاه در مورد جایگاه سنت وجود دارد. دیدگاه اکثریت علما شیعه، دیدگاه اخباریون و دیدگاه علامه طباطبایی. غالب اندیشمندان شیعه، سنت را در عرض کتاب مقدس قرار می دهند. با توجه به این دیدگاه، سنت دارای کارکرد های مختلفی می شود که عبارتند از: تأکید بر آیات قرآن، تفسیر قرآن، حل اختلافات و بیان احکام ذکر نشده در قرآن. سنت در اصطلاح مسیحیت شامل سنت آبای رسولی و اعتقادنامه های کلیسایی می شود. بنابراعتقاد کاتولیک ها، تاریخ شکل گیری سنت از زمان عیسی مسیح آغاز می شود و تا هم اکنون نیز ادامه دارد. از نظر کاتولیک ها، سنت در عرض کتاب مقدس قرار دارد. بر این اساس، سنت دارای کارکرد های مختلفی می شود که عبارتند از: رسمی سازی عهد جدید، تأکید بر آیات کتاب مقدس، تفسیر کتاب مقدس، حل اختلافات الاهیاتی، و تبییت برخی از آموزه ها و شعائر بیان نشده در کتاب مقدس.با بررسی تطبیقی نقش و جایگاه سنت در مذهب تشیع و آیین کاتولیک می توان نتیجه گرفت که بین نظرات این دو مذهب در باب سنت، شباهت ها و تفاوت هایی وجود دارد.

نگارنده در این نوشتار به بررسیمعنای ایمان، رابطه بین ایمان واسلام، اختیاری بودن آن، مراتب، ارکان ومتعلقات آن پرداخته است. ویژگیهای مومن، تأثیر ایمان در زندگی دنیوی، اخروی،فردی و اجتماعی وسپس بررسی راههای پرورش ایمان وموانع وآفتهای آن از دیگر مباحث مطرح شده در این رسالهاست. ایمان همچون بذری است که در قلوب پاک ومستعد جوانه می زند. پس لازم است که نخست موانع، آفتها و خصلتهای ناپسندی چون: غفلت، جهل، استکبار و...؛را از بین ببریم چرا که قلب را به محلی برای جولان اضطراب، پوچی ودیگر بیماریهای روحی تبدیل می کنند. تفکر، ذکر، روزه، عمل صالح الله و...؛باعث فراهم شدن آرامش خاطرو از بین رفتن شک وتردید در قلب می شوند. در چنین محیط پاک وسالمی است که قلب وروح انسان به تکامل معنوی و پرورش روحی دست می یابد.امید است که این پژوهشچراغی باشد پیش روی همه ی قلوبی که تشنه ی ایمانند.

بررسي سنت‌هاي الهي در قرآن كريم به جهت باور ضابطه‌مداري و قانون‌مندي نظام آفرينش ضروري مي‌نمايد به گونه‌اي كه هر نوع اصلاح بنيادي در جامعه مرهون شناخت سنت‌هاي الهي است. طريقة ثابت، بدون تغيير و تحويل، شامل، فراگير و دايم الهي، سنت نام دارد. اين شيوه با اختيار انسان سازگاري دارد. رمز اصلي پيروزي پيامبران الهي(ع) در دعوت توحيدي خود، حركت در مسير سنت‌هاي الهي است. قرآن كريم از قانون‌هاي حاكم بر تغيير تاريخ به عنوان «سنت خدا» تعبير نموده است. برخي از اين سنت‌ها نظير سنت هدايت و ابتلا در مورد همة پيامبران الهي(ع) به‌طور عام در قرآن كريم مطرح شده است؛ و برخي از آنها به‌طور خاص در مورد يك يا تني چند از پيامبران الهي(ع) كه در عين حال بنا به قوانين نبوت عامه قابل بسط و نشر به همة پيامبران(ع) نيز هست. سنت‌هايي كه با هدايت خاصة پيامبران الهي(ع) در ارتباط‌اند شامل سنت وحي، اصطفا و اجتبا، اخذ ميثاق، معجزه و عصمت است و آن دسته از اين سنت‌ها كه در قبال مردم مطرح‌اند، شامل سنت بعثت پيامبراني در ميان همة امت‌ها، همزباني پيامبران با امت‌ها، تناسب ميان پيامبران(ع) و امت‌ها، دعوت به توحيد، دعوت به تقوا، تفاضل پيامبران و وصايت مي‌باشد و سنت‌هايي كه با ابتلاي پيامبران الهي(ع) در ارتباط‌اند شامل سنت صبر، امداد غيبي، نصرت، معيت، تكليم، شرح صدر و جزا مي‌باشد. بررسي مصداقي سنت‌ها و بررسي و نقد آراي مفسران دربارة سنت برهان رب يوسف(ع) نتيجه مي‌دهد كه هر يك از نظرات ارائه شده توسط مفسران به تنهايي كارآمد نبوده است و بينش توحيدي اعلاي او بود كه منجر به نايل گرديدنش به مرتبة مخلَصين گشته و سوء و فحشا را از او منصرف گرداند. برهان، علم مكشوف و يقين مشهود است كه نفس انساني را از هرگونه شك و ترديد دور ساخته از تسويلات شيطاني و حتي از انديشة گناه نيز رها مي‌سازد. افراد غيرمعصوم نيز با حركت در مسير سنت‌هاي الهي مي‌توانند به درجاتي از اين مصونيت دست يابند.

پژوهنده در این پژوهش با عنوان ((بررسی کلامی نگرۀ نسخ شرایع پیشین از منظر قرآن و سنت))، در پی تبیین دیدگاه قرآن و سنت دربارۀ نسخ شرایع پیشین با ظهور شریعت اسلام به روش کلامی است.میان اندیشه‌مندان اسلامی مشهور است که هر شریعت جدیدی، ناسخ شریعت پیشین است. بر این اساس شریعت اسلام به عنوان آخرین شریعتی که خداوند آن را برای هدایت انسان‌ها فرستاده است، ناسخ شرایع پیشین است. البته این نسخ تنها در فروع شرایع پیشین وجود دارد و شامل اصول نمی‌شود.در مقابل ، افرادی از مسلمانان و نیز پیروان شرایع پیشین از جمله یهودیان و مسیحیان با اندیشۀ ناسخیت اسلام مخالفند. که این ناسازگاری یا از سر عناد و دشمنی با شریعت اسلام و یا از فهم نادرست آیات قرآن کریم است. به سخنی دیگر یهودیان و مسیحیان که از سر عناد و دشمنی، نبوت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را بر‌نتابیدند، با باطل دانستن نسخ، مخالف نسخ شریعتشان از سوی اسلام شدند. و مسلمانانی که اندیشۀ ناسخیت اسلام را نپذیرفتند، از اندیشه‌مندان متأخری هستند که به دلیل باورمندی‌شان به اندیشۀ ((کثرت گرایی دینی)) که معتقد است همۀ شرایع در کنار شریعت اسلام از حقانیت برخوردار است، با ناسخیت اسلام مخالف هستند. هر چند این افراد به آیات قرآن نیز استناد می‌کنند، اما بررسی این مستندات نشان می‌دهد که آن‌ها، یا با تقطیع آیات قرآن و استناد به بخشی از آیه و یا بدون توجه به آیات پیشین، پسین، سیاق و نیز سایر آیات قرآن، تنها در پی آن بودند که این اندیشه را که خاستگاه آن مغرب زمین است، موافق قرآن جلوه دهند.اما یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اولاً نسخ شریعت امری ممکن است و واقع هم شده است. ثانیاً با توجه به تفاوت معنایی دین و شریعت ، آشکار گشت كه اين شریعت است كه مورد نسخ واقع می‌شود نه دین. ثالثاً بر اساس علت‌های نیاز به شریعت جدید که عبارت است از: تحریف، نقص و تغییر نیاز‌ها و همچنین آیات قرآن کریم و روایات معصومین، اثبات گردیدکه اسلام ناسخ شرایع پیشین است و نسخ در حوزه‌های عملی و اخلاقی جاری است. پذیرش ناسخیت اسلام پیامد‌هایی را به دنبال دارد. از جمله انحصار حقانیت در شریعت اسلام، عدالت گرایی نجات و مداراگرایی اسلامی. جان سخن این که، اثبات ناسخیت اسلام، به اين حقيقت منجر مي گردد که در عصر شریعت خاتم، تنها شریعت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) حق است و پیروی از هر شریعت دیگری حتی اگر از شکل تحریف نشدۀ آن باشد، پذیرفته شده نیست. البته این انحصار گرایی به معنای انحصار گرایی نجات و نفی سازش با اهل سایر شرایع ونامسلمانان نیست؛ بلکه اولاً گسترۀ نجات در اسلام، گسترده‌تر از مسألۀ حقانیت است. ثانیاً اسلام با نامسلمانانی که در پی براندازی نظام اسلامی نیستند، هم زیستی مسالمت آمیزی دارد.این تحقیق در پنج فصل سامان یافته است: فصل اول شامل مباحث مقدماتی است. فصل دوم به بررسی و نقد دیدگاه‌های مخالفان و موافقان نسخ شرایع پیشین می‌پردازد. فصل سوم شامل دیدگاه قرآن دربارۀ نسخ شرایع پیشین است. فصل چهارم شامل بررسی نسخ شرایع پیشین از منظر روایات و سنت معصومین است. فصل پنجم به پیامد‌های نسخ شرایع پیشین می‌پردازد.

مسئله زینت وتزیین از مسائل مطرح درقرآن کریم وسنت است این پایان نامه در 4فصل تنظیم گردیده است فصل اول کلیات ودرفصل دوم ابتدا به عوامل وزمینه های تزیین اعمال پرداخته است که براساس نتایج این تحقیق عبارتست از:خداوند،شیطان،هوای نفس،دوستان بد،گناه واعمال بد،کفروشرک،اسراف،ایمان نداشتن به آخرت.خداوند نعمت هایش را جهت آزمایش وابتلادراختیارانسان گذاشته است.شناخت نعمت ها ونحوه رویکرد انسان با آنبررسی گردیده وسعی شده است براساس آیات قرآن ،نفس وشیطانوکمین گاههای آن شناخته شود ولغزش گاه ها وجایگهای انحراف انسان به او معرفی تا با شناخت وآگاهی وهوشیاری از انحراف وسقوط خویش در دره هولناک گمراهی جلوگیری نماید.دربخش دیگری از این پایان نامه به آثار وپیامدهای تزیین پرداخته شده که اهم آن عبارتنداز:الف:آثارتزیین اعمال نیک که درآن فاعل زینت دهنده خداونداست (عمل به نیکی،اجتناب از فسق وکفروگناهان)ب:آثارتزیین اعمال بد،آیاتی که در آن فاعل زینت خداوند است وآیاتی که به شیطان نسبت داده شده وموضوعاتی از قبیل :کوری قلب،مانع شدن از راه خدا،محرومیت ازهدایت الهی،مسخره کردن مومنان،ایمان نیاوردن به پیامبران،مجازات الهی در دنیاوآخرت.پایان بخش مطالب بررسی راههای مبارزه با تزیین اعمال بداست که عبارتند از ایمان به خدا وآخرت،اخلاص اعمال برای خدا،مخالفت با هوای نفس،تقوای الهی. سپس خلاصه و نتیجه گیری و در پایان منابع آورده شده است. باشد که مورد استفاده علاقمندان واقع شود.

با بررسی تاریخ تفسیر قرآن و ظهور چهره های مختلف در قرون متمادی، تبیین بهترین روش تفسیر قرآن مشکل به نظر میرسد، چرا که مفسرین پس از شهادت پیامبر ص از نظر روش در استنباط معانی آیات دچار اختلاف شده و هر یک از زاویه دید خویش و بر پایه اصولی که پذیرفته اند، به تفسیر قرآن پرداخته اند. از این رو کشف مبانی و روش تفسیری معصومینع به عنوان مفسران حقیقی قرآن و کسانی که پیوند ناگسستنی با قرآن دارند، مهم ترین مسئله مطرح در این عرصه است. در این پژوهش سعی شده تا با بررسی روایات تفسیری امام هادی و امام عسکریع و بیان روش و مبانی تفسیری آنان، الگویی برای تفسیر صحیح قرآن عرضه شود. بنابراین، در ابتدا به جایگاه تفسیر، معرفی مفسران، آثار تفسیری و راویان عصر امامین عسکریینع پرداخته، سپس با مروری بر روایات تفسیری و دسته‌بندی این روایات به مبانی تفسیر از دیدگاه این دو امام که بیانگر جامعیت و جاودانگی قرآن، لزوم توجه به عظمت قرآن از حیث ماهیت و صفات، قرآن معیار درستی روایات، قرآن کتابی به زبان مردم و کلام الهی، بیان شده است. سپس روش تفسیری امام هادی و امام عسکریع که شامل تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر قرآن به کمک سنت و عقل است ارائه شده و پس از آن، قواعد تفسیری که شامل توجه به سبب و شأن نزول در تفسیر آیات، توجه به ظاهر و باطن آیات و پرهیز از برداشت های ذوقی، جری و تطبیق و ممنوعیت کاربرد اسرائیلیات در تفسیراست تبیین شده و در انتها بازتاب روایات تفسیری امامین عسکریینع در تفاسیر معاصر بررسی شده است.

مسئله ولایت امامان(علیهم السلام) در حوزه تشریع احکام شرعی از زمانی که کلینی و صفار در کتاب‌های خود روایاتی در تفویض تشریع از سوی خدا به پیامبر و امامان آوردند، مورد بحث قرار گرفته است. این نوشتار بر آن است که این مسئله را در سه محور بازکاوی کند: محور اول بررسی اثبات یا نفی حق تشریع از امامان است که پس از اثبات آن با استفاده از آیات و روایات در محور دوم تلاش دارد تا محدوده آن را از روایات استخراج کند و در صورت توان مصادیقی معرفی نماید. در مرحله سوم این پژوهش به شبهه مرتبط با این بحث؛ یعنی ناسازگاری ولایت تشریعی امام با مسئله ختم نبوت می‌پردازد.

با مطالعه منابع حدیثی شیعه و سنی با ملاکی برای سنجش احادیث و تشخیص سره از ناسره آنها روبرو می‌شویم که بسیار بدان تاکید شده است. این ملاک که عرضه احادیث به قرآن نام دارد از سوی پیامبر(ص) و ائمه شیعه (ع) بارها مورد تاکید قرار گرفته است. به علاوه روایات موجود در این زمینه، با توجه به خصوصیات ذاتی قرآن همچون قطعی الصدور بودن و نیز سیره بزرگان دین و یاران ایشان می‌توان معیار بودن قرآن در سنجش احادیث را اثبات نمود. اما کاربرد این شیوه خود دارای ضوابط و اصولی است که بایست به آنها توجه نمود. توجه به انواع مخالفت احادیث با قرآن، جایگاه بررسی سندی نسبت به نقد قرآنی، تمایز میان دو مقوله عرضه به هنگام تعارض و عرضه مطلق روایات و ... برخی از ضوابط و اصول این فرایند هستند. به علاوه این‌ها توجه و دقت در اعمال این شیوه از سوی بنیان‌گذاران آن مسیر پیش‌روی این‌گونه نقد را برای علاقه‌مندان روشن‌تر می‌کند. در مجموعه‌های روائی شیعه نمونه‌های نسبتاً فراوانی از نقد قرآن محور ائمه(ع) یافت می‌شود که نشان-دهنده شیوه صحیح این فرایند است. گرچه نقد قرآن محور حدیث در میان دانشیان مسلمان جایگاه درخور خویش را هنوز بدست نیاورده اما یکسره به بوته فراموشی نیز سپرده نشده است. ملاحظه نوع عملکرد و چگونگی عرضه احادیث به قرآن توسط دانشمندان راه را برای ادامه این مسیر هموارتر می‌نماید.

سخن از سنت پیامبر(ص) در ساختار فکری اسلام به عنوان یکی از منابع شریعت اسلامی اهمیت به سزایی دارد،.اهمیت سنت و جایگاه آن در تشریع اسلامی، از آنجا معلوم می شود که سنت، بیانگر داده های قرآن و شارح مفاهیم و احکام آن است و انکار سنت به عنوان یکی از منابع تشریع، پیامدی جز انکار عملی بسیاری از اصول و احکام مسلّم اسلام را ندارد.در رساله حاضر، با تمسک به آثارفکری و دینی استاد قرضاوی اندیشمند مصری، کیفیت شناسایی سنت اصیل توسط امت اسلامی و نحوه ی تطبیق بینش و رفتار خویش با آن مورد بحث وبررسی قرار گرفته تا در پرتو آن به بهترین روش که همان روش صحابه و تابعین می باشد، در زمینه تعامل با سنت دست یابد؟از دیدگاه استاد امت اسلامی ما، نیازمند برنامه فراگیروکامل و نوینی است که در شرایط امروزی مبانی ساختن یک امت نمونه و تمدن جدید اسلامی را قلم بزند. وبرای رسیدن به این مهم، بایداز شروط و مقدمات لازم برای رسیدن به آن موقعیت مطلوب، بهره مند باشد و در نخستیین قدم، به تدوین و تنظیم منظومه فکری و فرهنگی امت بپردازد .و همچنین به نظر ایشان جای تردید نیست که با اتکاء به اندیشه ای پویا، ذهن مسلمان معاصر از عهده مطالبات این مرحله در تدوین منظومه فکری و فرهنگی امت برآمده و چنین خیزشی مستلزم قرائت مجدد از مصادر ثابت اسلام – کتاب و سنت نبوی – از روی خود آگاهی و فهم عمیق و دقیق و صحیح است .استاد قرضاوی با رعایت این اصول و درک ضرورت تدوین منظومه فکری و فرهنگی، در پژوهش های سنت و احادیث نبوی خویش، درصدد تدویناصول وضوابطی برای تعامل و مواجهه با سنت است . تا هر محققیبا در نظر گرفتن این اصول و ضوابط، به فهم صحیح و بهره گیری از سنت اصیل نبوی نائل گردد . وی با نگاهی درون دینی به نقد و بررسی برخی از اسلوب های رایج در پژوهش «سنت» دست می زند.همچنین با استناد به منابع متعدد و پیروی از تسامح و تساهل دینی به پاسخ گویی بعضی شبهات موجود در باب سنت اهتمام می ورزد . استاد قرضاوی بر این باور است که: « سنت وسیله مناسب برای تحقق اهداف شریعت در چارچوب مشخص زمانی و مکانی خود است و با توجه به نقش زمان و مکان و عرف و واقعیت های اجتماعی در صدور برخی از احادیث با تغییر شرایط مشکل و صورت مسئله تغییر و ناگزیر اجتهاد جدیدی را می طلبد و مسئله نو پاسخ جدیدی می یابد.»سعی و تلاش جدی او در آثارشان بر این بوده که اثری علمی وموثق عرضه نمایند، از این رو تمام آرا را به گوینده اصلی نسبت داده و هر ادعایی را با دلیل مناسب،قرین و تایید نموده و در این راستا فقط به حدیث صحیح یا حسن استناد نموده و اطمینان از ثبوت و صحت هر حدیث طبق موازین علمی و دقیق حدیث شناسی و در نظر گرفتن دلالت لغت و سیاق و اسباب ورود و بیان هر حدیث و حصول یقین از عدم تعارض حدیث با قویتر از خودش ( قرآن و احادیث صحیح) را برای فهم صحیح سنت نبوی به عنوان اصولی سرلوحه ی کار و تحقیقات خویش قرار داده، تا آنچه را که برای دیگران مقبول و روا نمی داند، خود مرتکب نگردند . مطالب را به دانشمندان امت – خصوصاً در بهترین قرون – ارجاع داده تا از نور معرفت آنها اقتباس کرده واز نهج و روش آنها بهره وافر برده است .در این رساله، مباحث دامنه داری درزمینه معنا و مفهوم و تعاریف سنت نبوی ازدیدگاه استاد قرضاوی و اندیشمندان قدیم و جدید وهمچنین تبیین ویژگی ها وضوابط فهم صحیح وآسیب شناسی فهم آن،به استناد مکتوبات استاد همراه با برخی از نمونه های پژوهشی احادیث نبوی از ایشان آورده شده که تعامل روشمند خاص ایشان را با سنت نبوی در معرض دیدگان اهل قلم و فکر به نمایش می گذارد .