جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله نیازمندی انسان به دین، از مسائل جدید در حوزه دین شناسی می‌باشد که تکیه عمده آن بر تأثیرات دین در رفع انواع نیازهای فردی و اجتماعی است. این مقاله با رویکردی جدید بر آن است تا انواع دیگر ارتباط میان دین و نیازهای انسان را که اندیشمندان حوزه‌های مختلف فکری، به نوعی به آن‌ها معتقد بوده‌اند؛ استخراج کرده و از دیدگاه آیات قرآن کریم مورد نقد و بررسی قرار دهد. در نهایت نیز با استناد به آیات قرآن کریم، دیدگاه مکتب الهی اسلام را در این باب جویا شده که بر این اساس، این دیدگاه با فطری دانستن نیاز به دین برای انسان به عنوان برترین آفریده‌های خداوند و اهتمام به نقش آن در به کمال رساندن ظرفیت وجود آدمی که کمال و هدف کل آفرینش نیز هست، به نوعی دین و دین‌داری را غایت نظام هستی قرار داده است، و با این رویکرد که ناشی از شناخت عمیق و احاطه همه جانبه خداوند متعال بر ابعاد و ظرفیت وجودی و مقصد نهایی انسان است؛ دیدگاه مذکور از آفات علم بشری مصون مانده و بر همه نظریات، برتری می‌یابد.

کتاب حاضر تحقیقی گسترده با موضوع تثلیث در قرآن و کتاب مقدس است. نگارنده در کتاب حاضر نخست معنای صحیحی از اصطلاح تثلیث در اندیشه مسیحی ارائه می­دهد و برداشت‌های غیر­ارتدوکسی را به­طور دقیق تبیین می‌نماید، تا بدعت‌های تثلیثی را از مفهوم اصلی تثلیث جدا سازد. سپس ریشه‌های باستانی اعتقاد به تثلیث را در ادیان ابتدایی بررسی می‌کند. در این تحقیق داستان ورود اعتباد به تثلیث در اندیشه مسیحی به­طور دقیق موشکافی شده و مشخص شده­است چگونه اعتقادی که نه در کتاب مقدس ریشه دارد و نه در کلیسای اولیه طرفداری داشته­است، با کمک امپراتور، تبدیل به آموزه اصلی جهان مسیحیت شده ­است. این کتاب در گروه علمی «کلام» در شانزدهمین همایش کتاب سال حوزه به ­عنوان اثر تحسین­ شده انتخاب شد.

هدف پژوهش حاضر بازخوانی « آرمان شهر » از دیدگاه قرآن کریم است. بر این اساس مطالعه حاضر با مطالعه روی 81 آیه از آن که شامل واژه های مرتبط با شهر هستند، و با استناد به تفسیر معیارهای شهر آرمانی از دیدگاه قرآن کریم را با استفاده از روش تحلیل محتوا به ،« المیزان » دست آورده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که از نظر قرآن، جامعه مطلوبی وجود دارد که در پناه پروردگار یگانه و با هدف مشخص شکل می گیرد. در این میان تمدن اسلامی به دلیل دارا بودن ویژگی های خاص و منحصر به فرد، چهره خاصی از آرمان شهر مطلوب ترسیم کرده، و در نگاهی کلی باید گفت که قرآن کریم آکنده از اصول و دستورات اخلاقی است که بر اساس آن می توان بهترین و دقیق ترین برنامه و سیستم را برای جامعه اخلاقی مطلوب پی ریزی کرد.

امروزه در جوامع اسلامی گروهی از دگر اندیشان با استناد به تعابیر و اسلوب‌های بیانی قرآن تلاش می‌نمایند تا این کتاب مقدس را محدود به حصار زمان و مکان شبه جزیره زمان بعثت پیامبر اسلام(ص) نمایند، و در نتیجه مخاطبان‌اش را تنها اعراب بدوی دوران جاهلی بخوانند! غافل از اینکه آنچه این جماعت بدان استناد می‌کنند، خود یکی از وجوه اعجاز قرآن حکیم است. بدان‌سان که خداوند از همان تعابیر و گفتمان و واژه‌های اعراب بدوی جاهلی که از هرگونه معرفت و دانش تهی بودند بهره گرفته، پیام جاودانه جهان‌شمول خویش رادر آن نهاده و همه بشریت را در همه زمان‌ها و مکان‌ها مخاطب قرار داده است. این پژوهش تلاشی است تا به نظریه‌ سکولاریستی که با استناد به تعابیر قرآنی در پی سکولاریزاسیون کردن مفاهیم قرآنی است پاسخی مستدل دهد.

هدف این پژوهش بررسی عدالت در قرآن کریم و ترسیم محورهای اصلی آن می‌باشد. ابتدا جهت شروع بحث مفهوم عدالت از دیدگاه شریعت، فقیهان، اندیشمندان، حکما و فلاسفه مختلف مورد بررسی قرار گرفته و بیان شده که عدالت در اسلام از سطوح مختلف سطح فردی، سطح نظام هستی، سطح خداوند، سطح تشریع و قانونگذاری و سطح اجتماعی برخوردار است. مطلق یا نسبی بودن عدالت طرح و بررسی شده است و بیان شده که اسلام عدالت را نسبی ندانسته است و آن‌ را مطلق می‌انگارد. زیرا نسبت عدالت با اساس خاتمیت و ابدیت دین بستگی دارد. در ادامه به اهمیت عدالت در اسلام پرداخته شده و دلایل آن ذکر شده است. سپس به طور خاص عدالت در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است.

چهل و هفتمین آیه از سوره ذاریات به چگونگی پیدایش فضا و جهان‌گستری خداوند تصریح دارد، و آیه یازده سوره فصلت شکل پرداختن خداوند به آسمان‌ها را بیان می‌کند. مسأله گسترش جهان از آغاز تا انجام که مورد اشاره قرآن کریم است، مسأله‌ای است که دانشمندان علم نجوم در کشفیات جدید خود به آن دست یافته‌اند. یافته‌های جدید حاکی از آن است که در بازه زمانی ادامه‌داری که از لحظه پیدایش آغاز شده، کهکشان‌ها با سرعت فوق العاده‌ای در حال دورشدن از یکدیگر هستند. در این نوشتار ترجمه‌ها و تفسیرهای عالمان دینی از آیه چهل و هفت سوره ذاریات را بررسی کرده‌ایم و معنا و مفهوم آیه و ظهور معنایی آن بر پایه واژگان آیه را مورد مداقّه قرار داده‌ایم؛ سپس با کشفیات جدید علمی مطابقت داده‌ایم. روشن شد که معنای آیه با کشفیات جدید درباره فضا هماهنگی دارد.

ظاهر آیات قرآن از آفرینش شش روزه آسمان‌ها و زمین سخن می‌گویند اما علم جدید روند شکل گیری اجرام آسمانی و زمین را در بازه های زمانی طولانی مدّت دانسته و شکل گیری جهان را در مدّت زمانی معادل چند روز معدود نمی‌پذیرد. بدینسان بسیاری از قرآن‌پژوهان معاصر، از فهم ظاهرگرایانه و مشهور مفسران کهن - مبنی بر آفرینش آسمان‌ها و زمین در مدت زمانی معادل شش روز متعارف - عدول کرده و تعبیر «ستّه ایّام» را به شش دوران و مرحله تأویل نموده‌اند. در این میان، این راهکار هم در خور نظر است که در فضای علم نمی‌توان برای توضیح پدیده‌های طبیعی به امری خارج از طبیعت ارجاع داد و مداخله یک نیروی غیبی برتر، قابل پیش بینی و محاسبه نیست در حالی که بنیان بیان قرآن بر حضور و مداخله بی قید و شرط یک نیروی غیبی برتر و متعالی نهاده شده است. بدینسان چون نظرگاه دینی، به پیش فرض‌های بسته علم محدود و مقیّد نیست، به نتایج محاسبات علمی هم لزوماًٌ مقیّد و ملزم نخواهد بود و می‌تواند بر آن شود که در این زمینه نیروهایی فرا حسّی دخالت نموده‌اند. با این همه در عصر کنونی، دانش تجربی محترم‌تر و معتبرتر از آن است که با چنین تحلیلی بتوان نتایج و داده های آن را نادیده گرفت و در واقع چنین نگاهی، بر تصوّر تقابل قرآن و علم، مهر تصدیق و تثبیت می‌زند. در نتیجه اگر قرار بر اختیار یک قول افتد، تأویل «سته ایام» به شش زمان و دوران، یگانه قول تعیّن یافته و مرجّح جلوه می‌کند.