جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده این نوشتار به رابطه رویکردهای جدید تکامل و قرآن می‌پردازد. فرضیه تکامل در سال 1859م با انتشار کتاب «بنیاد انواع» از چارلز رابرت داروین به صورت نظام‌مند مطرح گردید. طبق این فرضیه انواع مختلف موجودات جدّ مشترک دارند. اشکالات فرضیه داروین پس از او، در سایه دقت و نقد پژوهشگران نمایان و سبب شد رویکردهای متفاوتی نسبت به تکامل پدید آید. همگام با طرح فرضیه تکامل توسط داروین، این فرضیه در حوزه الهیات نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در مباحث علمیِ برخورد الهیات با فرضیه تکامل، نوشته‌ها و آثار بسیاری بر جای ماند. این نوشته نگرشی قرآنی به رویکردهای جدید تکامل است. نخست رویکردهای جدید تکامل را تقسیم‌بندی می‌کند و آن‌ها را که وجه اشتراک دارند، در یک گروه قرار می‌دهد. در این تقسیم‌بندی رویکردهای جدید تکامل در چهار دسته ارائه و یک به یک با آیات آفرینش در قرآن بررسی می‌شوند و در پایان اثبات می‌شود که اگر چه ظاهر برخی گزاره‌های قرآنی با دو دسته از رویکردهای جدید تکامل که آن‌ها را رویکردهای زیست شناسانه و رویکردهای خداباورانه می‌نامیم، در نوع انسان مشکل دارند؛ اما با رویکرد اثبات شده و رویکرد پدید آمده از مفاهیم قرآنی مشکلی ندارند.

برای تولید علم در هر یک از رشته های علوم انسانی ویژگی‌های انسان، ظرفیت‌های خاص او و عوامل تکامل و انحطاطش باید روشن شود. این‌ها همه می‌تواند در نوع ، کیفیت و نتایج علوم انسانی اثرگذار باشد. به همین دلیل مبانی انسان‌شناختی علوم انسانی غربی با مبانی انسان‌شناسی علوم انسانی اسلامی متفاوت است. علوم انسانی نشات گرفته از غرب، نتایج و عواقبی را برای فراگیران و دانشمندان این کشورها خواهد داشت که در موارد زیادی با فرهنگ، دین ، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه اسلامی در تعارض است. برای حل این مساله، پژوهش حاضر بخشی از مبانی علوم انسانی را که به شناخت انسان و ویژگی‌های او مربوط می‌شود و می‌تواند دستاوردهای علوم انسانی را تغییر دهد و درعین‌حال در آثار موجود به‌طور نظام مند به آنها پرداخته نشده، با استناد به قرآن کریم مورد بررسی قرار داده است. نوشتار پیش رو، با روش توصیفی تحلیلی و با بررسی دیدگاه چندین دانشمند معاصر ازجمله امام خمینی و پیروان مکتب فکری علامه طباطبایی، شش مبنا را که از مهم‌ترین مبانی انسان‌شناختی در علوم انسانی اسلامی هستند و می‌توانند سرنوشت علوم انسانی موجود را تغییر دهند مورد بحث قرار می‌دهد.

انقلاب اسلامی ایران که با رهبری حضرت امام خمینی(ره) بر مبنای حکومت علوی و فقه جواهری هدف اصلی ایشان تشکیل حکومت اسلامی، اجرای دستورات دینی و احیاء بسیاری از احکام اسلامی بوده است که بدون تشکیل حکومت بسیاری حدود و واجبات امکان ظهور نمی‌یافت. حضرت امام(ره) که مجتهدی کامل بودند با فقهاء پیشین دارای تفاوت‌های اندکی نیز بود که نشأت‌گرفته از تسلط بالای ایشان به مباحث فقه و فلسفه و اصول و کلام بود که این تفاوت با به ثمر نشستن انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی به نحوی نمایان شد. در این میان آنچه پس از تشکیل حکومت اسلامی بیش‌تر نمایان گردید نوع برقراری روابط خارجی بر اساس مبانی اسلامی بود که به خودی خود دفع استکبار و در مقابل جذب ملت‌های مسلمان را به همراه داشت و نقطه عطفی شد برای مظلومان عالم.

ادیان مختلف واژه «ایمان» را در حوزه‌های گوناگونی به کار برده‌اند و این تنوع و گوناگونی باعث شده است که اذهان موحدان و سایر طبقات در خصوص تعریف و تبیین ماهیت «ایمان» به تکاپو واداشته شود. در آیات متعددی از آخرین کتاب آسمانی و معجزه جاویدان اسلام؛ قرآن کریم، واژه «ایمان» آورده شده است که بررسی تطبیقی این آیات با یکدیگر، مشخص می‌سازد که مفهوم ایمان، مفهومی مشکک است و حاکی از شرایط و ویژگی‌های متفاوت می‌باشد. کشف منطق قرآن در این حوزه، نه تنها باعث تبیین مفهوم این واژه می‌شود بلکه پیامدهای بسیار مهمی در تعیین مصادیق «مؤمنین» و جایگاه آنان در جامعه اسلامی دارد. با توجه به این که بکارگیری منطق فازی و پلورالیسم در تبیین منطق قرآن کریم در این زمینه، منجر به دو نتیجه کاملاً مختلف می‌شود، ضرورت چنین گزینشی مشخص می‌گردد. از آنجا که در فرهنگ قرآن مفهوم «ایمان»، متضمن درجات و مراتب مختلفی می‌باشد، به خدمت گرفتن منطق فازی باعث می‌شود که ضمن رهایی از دام رویکرد نسبی گرایانه پلورالیسم، بتوان از تنگناهای رویکرد انعطاف ناپذیر انحصارگرایان مذهبی به سلامت عبور کرد و با معیار قراردادن شمول‌‍گرایی دینی مورد نظر علامه طباطبایی و امام خمینی، از افراط و تفریط نجات پیدا کرد و بر این اساس «افراد جامعه» را با توجه به کسب حداقل‌هایی، در جرگه ایمان آورندگان و اهل نجات به شمار آورد.

چکیده مقاله: مقاله حاضر با هدف شناخت خدای معرفی شده از نگاه دو کتاب مقدس در اسلام و مسیحیت(قرآن و عهد جدید) با روش تحلیلی‌‌ـ‌مقایسه‌ای نوشته شده است. اگر چه مسئله مقایسه توحید از نگاه مسیحیت و اسلام به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد، اما نگرش‌های تازه‌ای در مورد آن در الهیات معاصر مطرح است که از جهتی به بحث الهیات طبیعی و وحیانی مربوط می‌شود. بر اساس آموزه‌های دو دین اسلام و مسیحیت، انسان با خداوند رابطه دوسویه دارد. در این میان، کتاب‌های مقدس این دو دین نیز مواردی از ارتباط دو سویه را مطرح نموده‌اند. با مقایسه موارد و کیفیت این رابطه می‌توان بیان نمود که در مواردی میان تعبیرات و توصیفات انجیل‌های موجود و پذیرفته‌شده از سوی کلیسا، از خداوند و یا لوازم تعبیرات آنها با تعبیرات قرآن‌کریم و لوازم آنها، اشتراک‌ها و تفاوت‌هایی وجود دارد. از جمله اینکه موارد و مصادیق این ارتباط و کیفیت آن در مواردی در قرآن و در مواردی در عهد جدید، بیشتر است، ضمن آنکه قرآن تلاش نموده در این رابطه از شبهه انسان‌انگاری خدا بپرهیزد و تعالی و علو الهی و جنبه تنزیهی حق را محفوظ نگاه دارد اما در عهد جدید به واسطه مسئله تجسد، پدر بودنِ خداوند و فرزند بودنِ حضرت مسیح و مسئله عشق و محبت و به صلیب رفتن عیسی، این ارتباط جنبۀ انسان‌وار به خود گرفته است که متأثر از دیدگاه این دین درباره وحی و کتاب مقدس است.

علم جدید با داشتن سابقه‌ای چند صد ساله و پررمز و راز، میوه‌ای به نام صنعت و تکنولوژی را به وجود آورد و این تکنولوژی هر روز دریچه‌های تازه‌ای از علم را به روی انسان باز نمود. به دنبال پیشرفت علوم، محققان و اندیشمندان نیز بر تحقیقات خود افزودند و آثارشان را در معرض نقد و بررسی متفکرین و پژوهشگران قرار دادند. یکی از این آثار، کتاب قرآن و علم جدید دکتر ذاکر نائیک می‌باشد که با نگاهی کاملاً علمی به بررسی ارتباط آیات قرآن با علم جدید پرداخته است. این کتاب، با در برداشتن تنوع در فصول، ما را برآن داشت تا به ترجمه، نقد و بررسی آن بپردازیم. هدف کلی از انجام این پژوهش آشنا شدن با آثار جدید در حوزه علم و دین و همچنین تحلیل روابط بین قرآن و علم می‌باشد.

نویسنده در این مقاله تاریخچه پیدایش «نظریه اعجاز علمی قرآن» از حدود یک قرن پیش تاکنون را گزارش و معنای لغوی و اصطلاحی معجزه را بررسی می‌کند و یادآور می‌شود که بر اساس احادیث اسلامی، معجزه هر پیامبر متناسب با پیشرفت‌های علمی عصر خویش بود. در ادامه اقسام معجزات «موقت» و «جاویدان» را بیان می‌کند و توضیح می‌دهد که قلمرو اعجاز قرآن از اطلاق آیات تحدّی به دست می‌آید که شامل همه افراد، زمان‌ها و ابعاد اعجاز قرآن می‌شود. سپس وجوه یازده‌گانه اعجاز قرآن (فصاحت و بلاغت، معارف عالی، اعجاز موسیقیایی، نبود اختلاف، بیان اسرار خلقت، اخبارغیبی، صرفه و...) را بیان و همه وجوه اعجاز، غیر از صرفه، را می‌پذیرد. آن‌گاه اعجاز علمی قرآن را تعریف می‌کند که عبارت است از «اخبار غیبی و اسرار خلقت که در قرآن آمده و مدت‌ها بعد کشف شده است». در ادامه ضواط اعجاز علمی قرآن و مبانی آن را توضیح می‌دهد و در پایان مهم‌ترین اشکال‌ها به اعجاز علمی را بررسی می‌کند.