جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقصود از اسرائیلیات، اخبار یهودیان است، لکن آن را به اخبار مسیحیان نیز تعمیم می دهند . در این پایان نامه در زمینه این موضوع مباحث زیر بررسی می شوند: تاریخچه تفسیر، تفسیر در دوران نبوی، تفسیردر دوره صحابه، معنای اسرائیلیات، تلاشهای نافرجام در کاهش ارزش قرآن، عوامل ورود اسرائیلیات به تفاسیر، شخصیتهایی که موجب ورود اسرائیلیات به فرهنگ اسلامی شدند، آیا نقد اسرائیلیات جایز است؟نمونه هایی از تفاسیر قرآن و موضع نویسندگان آنها درقبال اسرائیلیات.

در سیر انسان از خدا به خدا همانا حقیقت هدایت است که، چراغ راه و روشنی بخش دل سالک برای رسیدن به کمال مطلوب است. خداوند می فرماید: ربنا الذی اعطی کل شیء خلقه ثم هدی « پروردگار ما کسی است، که هر چیزی را خلقتی که در خور اوست داده سپس آن را هدایت فرموده است.» ره پویان رشد و کمال تشنه قطره ای هدایت و ذره ای سعادت هستند و این فیض الهی در پرتو قرآن کریم و هدایت هادیان برگزیده الهی بدست می آید.البته خود انسان نیز در تحصیل آن بی تأثیر نبوده و با توکل به خدا و بهره مندی از راهنمایی هدایتگران الهی و نیز تلاش و کوشش خود در راه رسیدن به مقصود گام برمی دارد. در این تحقیق ابتدا تعریف جامعی از هدایت ارائه شده است و به منشاء، اقسام و محدوده ی آن اشاره ی می شود پس از آشنایی با هدایت برای بهره مندی از آن اسباب هدایت ذکر شده است که اعم است از هدایتگران الهی مانند پیامبران، قرآن، عترت، عقل و ملائکه و نیز اعمالی که باعث رشد و کمال انسان می شود مانند ایمان، یقین، اطاعت از خدا، محبت الهی و انجام صالحات و... . عواملی که مانع هدایت می شوند؛ مانند کفر، ظلم، فسق، کذب، شیطان، دنیا و هوای نفس می باشند. در انتها این شبهه بررسی می شود که با توجه به بسیاری از آیات قرآن که چنین آمده است: ? یضل الله من یشاء و یهدی من یشاء? «خدا هرکه را بخواهد بی راه می گذارد و هرکه را بخواهد هدایت می کند.» رابطه هدایت و اضلال الهی با مسأله جبر و اختیار انسان چیست؟ و این آیات چگونه با اختیار انسان سازگار است. این رساله که از بخشها و فصلهای زیر تشکیل شده است به بیان اسباب و موانع هدایت در قرآن و روایات پرداخته است. بخش اول با عنوان حقیقت هدایت، بیان کننده ی مفهوم هدایت، گستره ی هدایت و اقسام هدایت و منشأ هدایت و بعضی از ثمرات هدایت می باشد. بخش دوم: تحت عنوان اسباب هدایت از هدایت گران، خصوصیات هدایتگران، برخی عوامل زمینه ساز هدایت سخن به میان آورده است. بخش سوم: با نام موانع هدایت به تبیین مظاهر ضلالت و همچنین بررسی یک شبهه می پردازد. کلید واژگان این تحقیق عبارتند از: هدایت، اسباب هدایت، موانع هدایت، اقسام ثمرات هدایت، منشأ هدایت، هدایت گران، عوامل زمینه سازضلالت.

غلبه بر امیال نفسانی و شیطانی در عرصه های طاعت الهی ، اجتناب از معصیت الهی و تحمل مشکلات و سختی های دنیوی در پرتو خویشتن داری و مقاومت(حبس نفس) و توکل بر ذات اقدس خالق مهربان و توانایمان امکان پذیر است بدین جهت در این رساله به معنای صبر و استقامت و راه های به دست آوردن و عوامل مؤثر برآن پرداخته شده است. صبر در لغت به معنای حبس و نگه داشتن و در اصطلاح نیز به معنای نگهداری نفس برآن چیزی است که شرع و عقل اقتضاء می کند و یا از چیزی که عقل و شرع آن را نهی می کند، عنوان شده است و استقامت به معنای استوار و محکم بودن، که با وجود این معنا برای استقامت – پا فشاری و استواری در راه رسیدن به مقصود که نسبت به صبر مرتبه ای بالاتر دارد – در عرف جامعه ی کنونی و کتب علما؛ این دو صفت ، مترادف هم شمرده شده اند. اقسام و مراتب عنوان شده توسط علمای اخلاق و عرفان نیز بخشی از این تحقیق است که برترین مرتبه ی صبر در برابر معصیت الهی است که دلایل این رجحان از مباحث مطرح شده در این نوشتار است. تأکید آیات و روایات اهمیت این صفات را مبرهن کرده است، که ضمانت پیشرفت کار با صبر و استقامت، نقش صبر در تهذیب نفس ، جلب محبت الهی، رهبری جامعه و ... در بخش های اهمیت صبر و استقامت در قرآن و سنت و فلسفه ی آن به اجمال بیان شده است. وراثت، تربیت، محیط، تغذیه و فطرت از عوامل مؤثر و بنیادی صبور و مقاوم بودن انسان است، آثار وراثتی ، راه کارهای صبور و مقاوم تربیت کردن فرزند و نقش اجتماع(والدین، همنشین، مربیان) و ... در بخش عوامل مؤثر در صبور و مقاوم بودن ، بیان شده است. تعمیق باورها ( هدف خلقت، حقیقت دنیا و ...) از راه های به دست آوردن حسنات اخلاقی از جمله سر رشته ی آن ها یعنی صبر و استقامت است ک تنها با داشتن این صفت نیل به اهداف انسانی مقدور می گردد. دانستن حقیقت بندگی ، حضور خدا و تقویت وجدان اخلاقی ، تفکر در پیامدهای گناه و مزین شدن به صفات حیا و عفت از راه کارهای عملی حصول صبر و استقامت در اطاعت الهی و اجتناب از معاصی می باشد، همچنین دانستن فلسفه ی آزمایش های الهی ، تأمل و تفکر در معارف اسلامی و تعمیق آن معارف، در پذیرش واقعیت کنونی ، تحمل دیگران با تمام کم و کاست ها و نقص هایشان و استفاده از مدیریت بحران ها برای حفظ آرامش و تعالی روحی بسیار مؤثر است که در بحث راه های تحصیل صبر در مصایب به نفصیل عنوان شده است و پیامد های فردی و اجتماعی که خود یکی از مهم ترین راه های تحصیل صبر و استقامت است ؛ - آثار خانوادگی ، فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی و ... و میزان کار آمدی این صفت در رشد و تعالی فکری و فرهنگی و ... با توجه به آیات و روایات – از دیگر مباحث این رساله است. لازم به ذکر است برای تدوین این نوشتار از منابع مختلف ؛ کتاب های تفسیری ، اخلاقی، لغوی و اعتقادی بهره گرفته شده است. CD جامع الاحادیث نیز برای جستجوی دقیق احادیث استفاده شده است. امید است این تحقیق بتواند گامی هر چند اندک در جهت کاربردی نمودن آیات و روایات در زندگی روزمره که آمیخته با چالش های مختلفی است برداشته باشد.

صبر از دیدگاه قرآن و روایات ارزش فراوانی دارد و آثار فردی و اجتماعی زیادی بر آن مقربت می شود. هدف از این نوشتار بیدار کردن ذهن مردم نسبت به مسئله صبر و واداشتن آنها به فراگیری صبر، افزودن بر صبرشان در تمام حوادث و ناگواریها و آشنایی با آثار صبر و آفات بی صبری می باشد. مسئله ای که می توان آن را در اینجا مورد بحث قرار داد این است که چرا صبر در میان انسانهای کنونی جایش را به ناامیدی و بی حوصلگی داده است؟ دلایلی را که می توان ذکر کرد: 1-ضعیف شدن ایمان؛ 2- آشنا نبودن به آثار و نتایج صبر و پاداشهایی که برای صبر در نظر گرفته شده است؛ 3- بلای تحریف. که این واژه را نیز بی نصیب نگذارده و تا حد مسخ و تغییر معنا و مفهوم صبر پیش رفته است. این نوشتار شامل هفت فصل است: 1- فصل اول : کلیات تحقیق. 2- فصل دوم: پیرامون صبر. 3- فصل سوم: انواع و اقسام صبر. 4- فصل چهارم: الگوها و اسطوره های صبر. 5- فصل پنجم : آثار صبر. 6- فصل ششم: ارزش صبر از دیدگاه قرآن و سنت. 7- فصل هفتم: دیدگاه تحلیلی موضوع صبر. نتایجی که از این همه مطالب جمع آوری شده، میتوان گرفت این است که همه چیز درصبر خلاصه می شود: هم دنیا، هم آخرت، هم اهداف انسانی و هم مقاصد پست و شرارت آمیز و خلاصه هر مقصدی که برای کسی مطرح است در گرو صبر و پایداری است . اگر بر باطن مطلب استدلالی لازم باشد و تجربیات بشر در طول تاریخ قانع کننده به نظر نیاید این فرمول قطعی و روشن کفایت می کند که رسیدن به هر هدف و مقصدی نیاز به حرکت دارد و حرکت نیز نیاز به صبر دارد. واژگان کلیدی: 1-قرآن ( مص) چیزی را جمع کردن و به هم پیوست دادن " حامله شدن شتر" خواندن، قرائت کردن قرآن کتاب مسلمانان است که آن را فرقان، ذکر، تنزیل، مصحف و کتاب نیز می نامند. (1) 2- صبر : حبس، امساک، خویشتن داری و حبس نفس است بر چیزی که شرع و عقل از آن نهی می کند.(2) صبر : خود را از چیزی باز داشتن، الصبره: اسم مره است؛ صبر و شکیبایی. صبر یصبرصبرأ علی الامر: بر آن کار دلیر و استوار شد و شکیبایی کرد.(3) صبر آن حالت استقامت و شکیبایی و ایستادگی در جبهه مشکلات است. (4) 3-سنت : طریقه و روش است . به گفتار و کردار و تقریر پیامبران و امامان ( ع) سنت می گویند. (5) 4- ضراء : سختی، تگنا، قحطی و خشکسالی، ناراحتی و زیان های روحی. 5- سراء: شادی و خرمی و رفاه.(6)

کودکی که به دنیا می آید بصورت بالقوه عالیترین و کاملترین امکانات لازم برای رشد را داراست. وی آمادگی دارد که به شایسته ترین شکل پرورده شود و سیر تکاملی خویش را طی نماید. کافی است که سالم به دنیا آید و در شرایط خانوادگی، آموزشی و محیطی مناسب قرار گیرد تا رشد و نمو یابد. توجه والدین به کودکان موجب رشد و شادابی و اصلاح آنان می شود و آنان را از دام هایی که در پیش رویشان گسترده اند نجات می دهند. ما باید با شناخت از دستورات و راهنمایی های معصومین ( ع) کلید تربیت صحیح کودکانمان را به دست آوریم و خانه را محل امن و آرامش و موجب رشد فکری آنان کنیم. موضوع این پایان نامه، ادب آموزی به کودک از دیدگاه قرآن و حدیث می باشد . اهدافی که این موضوع دنبال می کند: بررسی چگونگی تادیب و تربیت کودک و علل و عوامل موجود از دیدگاه قرآن و حدیث بوده است. مسایل مطرح شده شامل: ضرورت و جایگاه ادب آموزی، شرایط تادیب در مربی و متربی، نقشهای مؤثر در تربیت و برخی شیوه ها و مصادیق ادب آموزی می باشد که از طریق بررسی در آیات و روایات و نیز کتب روانشناسی انجام گرفته است. این تحقیق از دامنه ی وسیعی برخوردار است و بسیاری از علما و دانشمندان به گونه های مختلف در این موضوع قلم فرسایی کرده اند. مجموعه ی حاضر ترکیبی از آیات و روایات با نظر بعضی از دانشمندان و روانشناسان است. منابع موجود، بیشتر کتب روایی و نیز کتب روانشناسی بوده که از جمله ی آنها می توان به اصول کافی، بحارالانوار، حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت اشاره کرد. این مجموعه از چهار بخش تشکیل شده است. بخش نخست آن شامل سه فصل می باشد که فصل اول درباره ی جایگاه و اهمیت ادب، فصل دوم مناسب ترین زمان تادیب و فصل سوم به بهسازی وراثت پرداخته است. بخش دوم از دو فصل تشکیل شده است: فصل اول آن، ویژگیها و شرایط ادب آموز است و فصل دوم ویژگیهای ادب پذیر را مورد بحث قرار داده است. بخش سوم که در آن نقش ها و حیطه های بررسی می گردد از دو فصل تشکیل شده است. فصل نخست آن حوزه های مؤثر در ادب آموزی و فصل دوم نقش شخصیت ها در آن آورده شده است. و در نهایت بخش چهارم نیز شیوه ها و راهکارها و برخی مصادیق تأدیب کودکان آمده است و سپس راهکارها و نتیجه گیری این مباحث می باشد. کلید واژه ها: ادب، کودک، آموزش و پرورش.

صبر به عنوان یکی از فضایل اخلاقی است که همواره مورد تأکید قرآن و روایات پیلمبران و ائمه معصومین صلوات الله اجمعین قرار گرفته، و به همه مسلمانان هشدار می دهد که همواره این خوی خصلت الهی را سر منشأ زندگی خود قرار دهند. این رساله شامل چهار فصل است که در فصل اول به واژه شناسی صبر و استقامت پرداخته شد ابتدا در لغت، در اصطلاح و تعریف صبر در قرآن، روایات و در کلام بزرگان دین، اشاره شده است. بعد از واژه شناسی صبر و استقامت، فرق صبر و استقامت ذکر شد، و ضرورت صبر و انگیزه صبر و استقامت بیان گردید، و مطلب پایانی فصل اول اختصاص داده شد به حدود صبر و استقامت. در فصل دوم به ارزش و اهمیت صبر در روایات پرداخته شد. ابتدا جایگاه صبر و استقامت در روایات و نقش صبر و استقامت در ایمان بررسی شده و در فصل دوم شعبه ها و پایه های صبر و استقامت ذکر شده و نقش که عبارتند از : 1- شوق 2- اشفاق(ترس) 3- زهد 4- مراقبت(توجه به مرگ) و اقسام صبر در این فصل اشاره شده است و توضیح مفصلی درباره ی آن ها داده شد، که عبارتند از : 1- صبر در برابر معصیت 2- صبر در برابر اطاعت خداوند 3- صبر و استقامت در برابر مصیبت فضایل صبر و استقامت در روایات و نمونه هایی از صبر و استقامت معصومین علیهم السلام عبارات پایانی فصل دوم ذکر گردیده است. در فصل سوم به ارزش و اهمیت صبر و استقامت از دیدگاه قرآن پرداخته شد. ابتدا جایگاه صبر و استقامت در قرآن و سپس موارد صبر و استقامت در قرآن بیان گردیده است که عبارتند از : 1- صبر و استقامت در برابر بلاهای دنیا 2- صبر و استقامت در برابر خواهش های نفس 3- صبر و استقامت در اطاعت از خداوند 4- صبر و استقامت در تبلیغ دین 5- صبر و استقامت در نبرد با دشمن 6- صبر و استقامت در معاشرت با دیگران. آفات و موانع صبر و استقامت از مطالب بعدی در این فصل هستند که عبارتند از : 1- عجله و شتاب 2- خشم و غضب 3- افسردگی و ناراحتی 4- یأس و نا امیدی. عوامل و طرق تحصیل صبر و استقامت از مطالب پایانی فصل سوم هستند که عبارتند از : اول شناخت و بینش صحیح از زندگی دنیا، راه دوم شناخت واقعی خویش. سوم امید به گشایش مشکلات بوسیله خداوند. چهارم ایمان به قضا و قدر الهی. پنجم توسل و یاری طلبیدن از حضرت حق. ششم امید داشتن به جبران محرومیت ها. هفتم اطمینان کامل به پاداش خداوند. هشتم مطالعه در زندگی صابران راستین. عامل نهم شناختن مفاسد و ضرر و زیان گناه، و شناخت مصالح و فضایل برای ترک گناه است. در فصل چهارم آخرین فصل آثار فردی و اجتماعی ذکر شده است. ابتدا آثار فردی صبر که عبارتند از : 1- پیدایش روح شکست ناپذیری 2- تجلی رفتار نیک و خصلت های پنهان 3- توجه و اتکاء بیشتر به خداوند 4- تزکیه و تربیت نفس 5- آسان شدن سختیها 6- صلوات و رحمت و هدایت الهی 7- سلام و سرای آخرت 8- پاداش برتر اعمال 9- صبر و استقامت مانع فقر و تنگدستی. سپس به آثار اجتماعی پرداخته شد که که عبارتند از : 1- پایداری و پیروزی 2- برخورداری از کرامت و عزت 3- سلامت و امنیت جامعه 4- امامت و پیشوایی 5- امدادهای غیبی خداوند و خنثی شدن توطئه های دشمن.

این پایان نامه در سه بخش آمده است. در بخش اول، تعاریف ایمان و مؤمن، درجات ایمان و مباحثی جزآن آمده و در بخش دوم از دعا به عنوان وسیله ارتباطمؤمن با خدا بحث شده و برخی از ادعیه ذکرگردیده است. بخش سوم به بررسی عنایات الهی به مؤمنان و معراج به عنوان نوعی ارتباط میان مؤمن و خدااختصاص دارد.

قال الصادق ( ع): «الصَّبرُ رَاسُ الایمان؛ صبر و شکیبایی پایه و اساس ایمان به خدای یگانه است.». سپاس خدای عزوجل را که توفیق خدمت عطا کرده تا در این بحث یعنی صبر از دیدگاه قرآن و سنت و آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن مطالبی را بازیابی نمایم. صبر حقیقتی است که هرکس به آن آراسته شود، برنده خیر دنیا و آخرت شده. تحصیل صبر از مشکلترین اموری است که انسان با آن روبرو است و چون حاصل شود انسان به یک آرامش و اطمینان خاطر و دور از هر اضطراب درونی به زندگی خود ادامه می دهد و بهتر می تواند به امور دنیوی خود رسیدگی کند و به آنچه می خواهد برسد. صبر خود به خود فضیلتی اخلاقی نیست، بلکه مقاومتی است که ناشی از تسلط فرد بر خویشتن است این مقاومت در صورتی از لحاظ اخلاقی فضیلت خواهد بود که هدف شخص صابر کمال اخلاقی و تقرب به خداوند باشد و صبر در برابر چیزی باشد که با کمال اخلاقی و تقرب خداوند در تعارض و تقابل باشد. ارزش اخلاقی صبر بسته به هدفی است که صبر به منظور آن صورت می گیرد. بطور کلی صبر یعنی: پایداری در برابر مصیبت و بلا، استقامت و خویشتنداری در برخورد با گناه، و استواری و پایمردی در انجام عبادات و نیایش در پیشگاه خدا، صبر فقط در برابر معصیت و مصیبت و عبادت نیست بلکه صبر در برابر همه گرفتاریها و پیشامدها را شامل می شود و لازمه زندگی آدمی می باشد. از فواید و آثار صبر می توان به امدادهای غیبی، پیروزی حتمی و دوستی خاندان پیغمبر و خنثی شدن توطئه ها و صلوات و رحمت و هدایت الهی، پاداش بی حساب و ورود به بهشت باشد. ارزش انسان در نزد خداوند به اندازه تقوای اوست، صبر نیز میزان تشخیص قرب و منزلت انسان در نزد خداوند است. پس تقوا و ایمان را همراه با صبر قرین یکدیگر کنیم و از خداوند در این راه مدد جسته و در انجام اوامر و دستورات او سر تعظیم فرود آوریم و با بی تابی و ناله و شکایت از زمره صابران خارج نشویم و موجبات خشم و غضب الهی را فراهم نیاوریم. همان طور که صبر کردن فوایدی دارد در بی صبری هم آفاتی وجود دارد که از جمله شتابزدگی، خشم، دلتنگی و افسردگی و از همه بدتر ناامیدی می باشد. پس همان طور که آفات و عواقب بی صبری را نام بردیم باید هرچه زودتر در پی قوی کردن ایمان خود و تمرین و ممارست در صبر و استقامت در برابر مشکلات و گرفتاریها و راضی بودن به قضای الهی باشیم و از این لحظات و وقتهایی که در اختیار داریم به بهترین نحو ممکن استفاده کرده و به خودسازی مشغول شویم که اگر پرونده عمرمان بسته شد دیگر هیچ فایده ای نخواهد داشت و برگشتی در کار نخواهد بود. راستی اگر انسان بخواهد تأسف بخورد، چرا بر یک سلسله امور کم ارزش و فانی و امانت تأسف بخورد و اگر بخواهد شادمان شود، چرا برای امور دنیایی و چیزهایی که متعلق به او نیست و از دست رفتنی است خوشحال شود؟ تأسف باید بر عمر از دست رفته و عمری که به طاعت و عبادت نگذشته خورد تا این تأسف عامل حرکت به جبران مافات شود، خوشحالی باید خوشحالی بر ایمان و عمل صالح باشد که وسیله خیر دنیا و آخرت است، و آری در اتصال به حضرت محبوب شاد و بر فراق آن جمال مطلق رنجیده و ناراحت باشیم. حافظ می گوید: ای دل اندر بند زلفش از پریشانی منال مرغ زیرک چون به دام افتد تحمّل بایدش

موضوع این پژوهش اخلاق بنی اسرائیل از منظر قرآن است. هدف از آن بررسی عقائد باطل و رفتارهای ناشایست بنی اسرائیل از نگاه قرآن به منظور آشنایی با اخلاق آنها می باشد؛ چرا که بر اساس روایات اسلامی اگر مسلمانان مراقب نباشند به اخلاق ایشان گرفتار می شوند و سرانجام نامبارک آن ها را خواهند داشت. در این پژوهش از قرآن کریم، کتب حدیثی مثل بحارالانوار، تفاسیر مأثور مانند البرهان فی تفسیرالقرآن و غیر مأثور مثل مجمع البیان و المیزان، هم چنین دائرةالمعارف ها و برخی کتب مربوط به تاریخ بنی اسرائیل مانند تاریخ یهود ( از اسارت بابل تا امروز ) و تاریخ یهود ( از آغاز تا تجزیه امپراطور سلیمان ) و نیز نگاهی به ادیان زنده جهان استفاده شده است . روش کار در این پژوهش به صورت جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و دسته بندی آنها بوده است. حرکت تاریخی بنی اسرائیل پرفراز و نشیب است. آنها مدتی پس از نجات از چنگال فرعونیان صاحب حکومت شدند، اما حکومتشان دچار تجزیه و ویرانی به دست آشوریان و بابلیان گردید و این قوم به اسارت رفتند اما اندکی بعد آنها به موطنشان برگشتند و قدس را تجدید بنا کردند لکن این بار رومیان ، آنها را در سراسر عالم متفرق ساختند . همزمان با ظهور جریان نبوت میان این قوم عقائد باطل ایشان چون اعتقاد نادرست به خدا، پیامبران، فرشتگان، کتب الهی و ... انبیاء را آزار می داد و رفتار های ناشایستی چون عهدشکنی ، تجاوز به حقوق الهی و مردم و ... از ایشان سر می زد تا جایی که بر اثر اینگونه عقائد و رفتارها دچار غضب الهی در دنیا و آخرت شدند . متاسفانه مسلمانان نیز علی رغم هشدار های جدی روایی در رفتار، شباهتهایی با این قوم پیدا کردند مانند جریان جانشینی حضرت موسی (?) و پیامبر اکرم (?) ، موضع گیری در برابر آمران به معروف و ناهیان از منکر و ... بنابراین باید گفت ویژگی های اخلاقی این قوم ناشی از عقائد باطل ایشان به ویژه خود برتربینی و نژاد پرستی آنهاست . نتیجه این که مسلمین می بایست هشدار روایات را در مورد گرفتاری به اخلاق بنی اسرائیل جدّی بگیرند و با تمسّک به قرآن و عترت خود را از افتادن به دام اخلاق آنها حفظ کنند. واژگان کلیدی این پژوهش عبارتند از:ا خلاق، بنی اسرائیل.

کوشش نگارنده در این پایان نامه بر این بوده که با استفاده از آیات قرآن و روایات معصومان علیهم السلام و احیاناً اقوال و فتاوای علما، به سؤالاتی از این قبیل پاسخ دهد که: آیا اسلام، ناسخ ادیان پیشین است و هرگونه رابطه با پیروان ادیان گذشته را رد کرده و بنای جنگ با آنان را دارد؟ یا ادیان پیشین را تأیید کرده و روابط مسلمانان با پیروان آنان را مجاز می داند؟ و اگر به مسلمانان اجازه می دهد که با پیروان سایر ادیان الهی، رابطه دوستی برقرار نماید، حدود و ضوابط این روابط ، برچه مبنا و تا چه حدّ است؟ سپس، حدود روابط مسلمانان با پیروان ادیان دیگر و به تعبیر عام تری «کفّار» را بیان کرده و ضوابط آن را مشخّص کرده است. این پایان نامه، در یک مقدّمه و شش بخش - که دارای فصل هایی است - تألیف شده است. در فصل اوّل، تعریف «اهل کتاب» و بررسی واژه «اهل» در لغت و اصطلاحات ادبی مورد بررسی قرار گرفته و طبق تعریفات متداول، اهل کتاب را گروهی از پیروان انبیا که به کتاب آسمانی آن پیامبر، ایمان و اعتقاد داشته باشند، معرّفی کرده است. فصل دوم، درباره اهل کتاب در قرآن است که به تفحّص نگارنده، این واژه 32 بار در قرآن به کار رفته، گرچه در مصادیق آنها بین مفسّران، اختلاف است. فصل سوم به معرّفی اجمالی اهل کتاب پرداخته و ضمن معرّفی آنان، کتب، مراسم مذهبی، برخی انحرافات، مراسم ازدواج، و گروه ها و فرقه های هر مذهب، شرح داده شده است. بخش دوم در زمینه روابط اجتماعی اهل کتاب است. نگارنده، در این فصل به مسئله ازدواج با اهل کتاب و مشروعیت و عدم مشروعیت آن پرداخته و ضمن استناد به آیات قرآن و ذکر احادیث موافق و مخالف، اقوال فقهی مسئله را نیز بیان کرده و ضمن بیان ادلّه طرفین، یک جمع بندی کلّی بین این اقوال نموده است. در بخش سوم، درباره مسئله طهارت و نجاست اهل کتاب، بحث شده است این بخش، از مفصّل ترین بخش های پایان نامه بوده، دارای پنج فصل است. در فصل اوّل، تعریف طهارت و نجاست از نظر لغت و اصطلاح، بیان شده است. فصل دوم، درباره طهارت و نجاست در قرآن و حدیث و حدود هر یک در این دو دسته از ادلّه است. فصل سوم در این مورد است که: آیا مشرکان و کفّار، نجس اند یا نه؟ نگارنده، ضمن تعریف مشرک و کافر و ذکر اختلاف میان علمای مسلمان در این باب، بیشتر همّ خود را در نقض و ابرام مسئله در میان آیات و روایات، مصرف داشته و اقوال در این باب را در فصل چهارم با عنوان «طهارت و نجاست اهل کتاب از نظر علما» آورده و نظر مشهور و غیر مشهور بین فقهای را متقدّم و متأخّر را بیان کرده است و متذکّر شده که این اختلاف فتوا از چه چیزهایی ناشی می شود. فصل پنجم، درباره استعمال لفظ «نجس» در قرآن و حدیث است. وی استعمال این واژه را در قرآن، یک بار و استعمال واژه های مترادف آن را چند بار با آیات مربوطه، بیان کرده است و متذکّر می شود که در روایات نیز، در کتب قدیم و جدید حدیث شیعه، موارد زیادی از کاربرد واژه «نجس» و واژه های مترادف آن به چشم می خورد. در ادامه این فصل، مصاحبه ای با یکی از بزرگان مسیحیت در ایران شده که سؤالاتی درباره عقاید مسیحیان و صحّت و عدم صحّت این اعتقادات از ایشان شده و او نیز پاسخ هایی می دهد. فصل ششم، بیان دلایل طهارت اهل کتاب است که در این فصل، با بیان آیات قرآن و روایات فریقین و نقل اختلاف فتاوای علما و بیان منشأ اختلاف، به پاره ای از مسائل مربوط به روابط اجتماعی اهل کتاب (از قبیل: جواز ازدواج با اهل کتاب، حلّیت خوراک اهل کتاب برای رزمندگان، جواز رضاع، جواز تغسیل کتابی، و روش و سیره پیامبر و ائمه با آنان) اشاره شده و از همه این بحث ها یک نتیجه گیری کلّی شده است. بخش چهارم، درباره روابط اقتصادی و تجاری با اهل کتاب است. این فصل نیز شش فصل دارد. در فصل اوّل به بحث حلّیت یا حرمت طعام اهل کتاب از نظر علمای شیعه و اهل سنّت پرداخته شده است. فصل دوم، درباره دیدگاه قرآن در مورد طعام اهل کتاب است که به مناسبت، معنای واژه «طعام» در قرآن، مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل سوم نیز معنای طعام در لغت و عرف و دلیل عقل، شرح داده می شود. در فصل چهارم، محقّق، دلایل قائلان به تحریم ذبیحه اهل کتاب را بررسی نموده و ضمن آوردن آیاتی از قرآن و روایات معصومان علیهم السلام به عنوان دلیل حرمت و بیان ادلّه قائلان به حلّیت، جمع بین دو قول را نیز متعرّض شده است. در فصل پنجم، شرایط و ضوابط حلّیت طعام در اسلام و دستورالعمل اسلام در خصوص مأکولات و آشامیدنی ها بیان شده و حکم حیوانات حلالْ گوشت و حرامْ گوشت از نظر شرع مقدّس اسلام بیان شده و طریقه و ضابطه استفاده از حیوان حلال گوشت، شرح شده است. در فصل ششم، علّت تحریم طعام و ذبیحه اهل کتاب، همراه با حکمت تخفیف، بیان شده است. بخش پنجم نیز دارای شش فصل است: در فصل اوّل به جهانی بودن رسالت اسلام و سیره پیامبرصلی الله علیه وآله در رسالت و نامه نگاری ایشان به سلاطین، اشاره شده است. فصل دوم، درباره صلح جویی اسلام است و این که فلسفه تشریع جهاد در اسلام، چه چیزهایی است. فصل سوم، درباره شیوه های تبلیغی اسلام است که در مورد یکی از شیوه ها - که ازدواج پیامبرصلی الله علیه وآله با زنان اهل کتاب است - مطالبی بازگو شده است. فصل چهارم، بیان سیره عملی مسلمانان در هم زیستی مسالمت آمیز با اهل کتاب است. در فصل پنجم، ارتباط با اهل کتاب از دیدگاه قرآن بررسی شده که در این زمینه، آیات نفی و اثبات با فلسفه و علّت هر کدام، بیان شده است. در فصل ششم، پژوهشی درباره خودی و غیرخودی در قرآن شده که الگوهای قرآنی از آیات در مورد رابطه با بیگانگان آمده و شرایط قرارداد با آنان از نظر حکم شرع، بیان شده است. بخش ششم پایان نامه با عنوان «پاسخ مراجع معاصر به استفتای نگارنده در خصوص پاره ای از مسائل اهل کتاب» به انجام می رسد.