جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق شامل پنج فصل با این عنوان هاست: فصل اول، واژه شناسی: معنای لغوی و اصطلاحی حبط؛ فصل دوم، پیشینه ی تاریخی حبط: حبط از دیدگاه مذاهب؛ فصل سوم، حبط از دیدگاه قرآن: حبط در قرآن، عوامل حبط: کفر، شرک، نفاق، ارتداد، عدم قصد قربت، فریاد بر پیغمبر(ص) زدن، احکام اعمال از لحاظ جزا؛ فصل چهارم، حبط از دیدگاه روایات: عدم قبول ولایت حضرت علی(ع)، بی تابی در مصیبت، خدعه نمودن با خدا، انجام کار خیر توأم با منّت، خصومت و دودلی، حبّ دنیا، حکم دروغ را به خدا نسبت دادن، کبر نسبت به خدا، کینه، غیبت، بخل؛ فصل پنجم، دعاهای ائمه(ع) جهت حبط نشدن اعمال.

اخلاص در مفردات راغب به معنی صافی، و چیزی است که آلایش آن زائل شده و صافی چیزی است که آلایش در آن وجود ندارد واژه اخلاص به عنوان صفت برای مواد اعم از معدنی و یا آلی نظیر آهن خالص، شیر خالص به کار می رود و خالص کردن فکر و عمل در قرآن کریم به خداوند سبحان نسبت داه شده است. در معنی رزق معلوم سخنان بسیاری وجود دارد آیا وقتش معلوم است ، یا بقا و دوامش، و یا سایر مشخصات آن اما بنا بر آنچه گفته می شود رزق معلوم تعبیر سربسته ای است که برای مواهب توصیف نشدنی. اطاعت امر الهی ازمراتب اخلاص می باشد که اطاعت امر الهی واجب یا مستوجب رسیدن به ثواب ها می باشد که خداوند بای اطاعت کنندگان وعده داده است وبه عبارت دیگر خدایش را می پرستند با طاعت امر او به امید آن که خداوند وعده هایی که به مخلصین داده به او مرحمت می فرماید خواه ثواب اخروی را از خداوند امید داشته باش یا ثواب دنیوی اولین درجه اخلاص آن است که عبادت، از هر فساد شرعی که باطل کننده عمل ازبین برنده پاداش خالص باشد یعنی عمل از شائبه ریا و به گوش رساندن و شرک پنهان، خالص باشد و تا وقتی که برای کسی چیزی از دوست داشتن مدح و آزرده شدن از نکوهش مانده باشد، اطمینانی به رهایی او و از همه وجوه شرک نیست که آن پنهان تر از هر پنهانی است. اخلاص ضد ریاست و معنای آن، این است که قصد نیت از هر نوع آلودگی برکنار باشد اگر شخص عملی را به قصد نیت قربت انجام دهد ولی این قربت را با یک غرض دنیوی ضمیمه سازد عملش مشوب بوده و خالص نخواهد بود. پیمودن مراحل سیر سلوک یکی از عالی ترین مقام اخلاص است.در اثر اخلاص، مرکز تابش انوار الهی گردد و حکمت و دانش از قلب بر زبان جاری می گردد.رسول خدا(ص) فرمود : هر کس که چهل روز خالص و فارغ برای خدا باشد چشمه های حکمت بر زبانش جاری می گردد. عدم توقع از دیگران و پشیمان نشدن و اخلاص کیفیت توجه است و مصونیت از طوفان غرائز و درپی کارهای انجام نشده و ... ازنشانه های اخلاص می باشد. توجه به ارزش ها، تفکر در آفرینش، توجه به سود قطعی، توجه به بی ارزشی دنیا، توجه به صفات خداوند و ... از عواملی می باشد که سبب می شود اخلاص در انسان راه یابد. موانعی وجود دارد که باعث می شود اخلاص انسان ها از بین رود از جمله آن عوامل ریا و تکبر و اکتفا به علوم آزمایشی و شیطان و هوای نفس باعث می شود که اخلاص را از بین ببرند. آثاری اخلاص وجود دارد که انجام دهنده آن با آثاری را به همراه دارد و از اثار اخروی اخلاص می توان به اخلاص در عقیده، قصد قربت در اخلاص را می توان نام برد اخلاص موجب قرب خداوند و لقا اوست. کسی که امید لقا پروردگار خود را دارد باید اخلاص پیشه کند، پس هر کس به لقای پروردگار خود امید دارد و باید به کار شایست بپردازد و هیپ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد اخلاص علم را به قلب انسان هدیه می کند و چشم انسان را به نور حقیقت می گشاید. آثار دنیوی اخلاص برآورده شدن حاجت دنیایی و بصیرت و حکمت، موفقیت در کارها کفایت امر و درمانده نشدن در کارها... می باشد که خداوند عزوجل فرمود: اگر بنده خدا را دوستدار اخلاص و خداجویی بیابیم اداره امور را شخصا به عهده می گیرم. نتیجه اخلاص: ارتباط خالصانه انسان با خدا، نورانیت ضمیر و صفای باطن و بصیرتی به همراه دارد که انسان را در پیچ و خم های زندگی و بن بست ها و مشکلات، هدایت می کند. امام علی(ع): می فرماید عند تحقق الاخلاص تستنیر البصائر. هرگاه خلوص در دل آید، نورانیت و بینش به همراه آن می آید.

موضوع این پژوهش (احسان از دیدگاه قرآن و حدیث) یکی از محوری ترین شاخه های اخلاق به حساب می آید. احسان؛ یعنی انجام دادن کار نیک و شایسته به شکل کامل آن. این پژوهش دارای یک پیش گفتار و پنج بخش است. در پیش گفتار، موضوع بحث، سؤال ها، ضرورت، اهمیت، پیشینه و مبانی پژوهش بیان شده است. در بخش اول، معنای احسان و کاربرد آن در قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است. در بخش دوم، مصداق های احسان در آیات و روایات بیان شده است ؛ از جمله: انفاق، گذشت، تقوا، نماز، صبر، شب زنده داری، جهاد، کار مورد پسند، ایثار، موعظه، گفتن لا اله الاّ الله، کسب علم، سلام، گشاده رویی و.... بخش سوم به اقسام احسان اختصاص دارد؛ از جمله: احسان خداوند به مخلوقات و احسان انسان نسبت به خود و دیگران از قبیل: پدر و مادر، خویشاوندان، یتیمان، مساکین، همسایه، مسافر، رفیق، همسر، فرزند و... بخش چهارم به نیکوکاران اعم از پیامبران الهی و همه کسانی که تعبیر «محسن» برای آنان به کار رفته است اختصاص دارد. در بخش پنجم، پاداش و اجر نیکوکاران و آثار نیکوکاری در دنیا و آخرت مورد بررسی قرار گرفته است.

پدیده احسا ن و نیکوکاری یکی دیگر از فضائلی است که مورد توضیح و تأکید فراوانی قرار گرفته است. احسان از نظر لغوی به معنای نیکی کردن، نیکویی نمودن و .. . و از نظر اصطلاحی به معنای انجام نیکی در مقابل بدی افراد در چهار چوب شرابط احکام الهی است، در اهمیت و ضرورت احسان و نیکوکاری همین بس که از دیدگاه آیات و روایات بسیاری مورد بحث و گفتگو واقع شده است. در دسته ای از آیات به بیان انوع احسان و نیکوکاری اشاره شده، دسته دیگر بیان کننده راهکارها و نحوه احسان و نیکوکاری به تشویق و ایجاد انگیزه در افراد پرداخته و از این طریق بر فراگیر و همگانی شدن احسان افزوده اند. چنانکه از بررسی آیات و روایات بر می آید احسان منحصر در نوع خاصی نبوه و حد و مرز نمی شناسد و از همان محیط کوچک خانواده قابل اجراست تا محیط گسترده ی جامعه. آنچه در این میان مهم به نظر می آید برقراری حالت اعتدال در مرحله احسان نمودن برای جلوگیری از سرکوب شدن انگیزه احسان و نیکوکاری است. احسان و نیکوکاری این نیست که فقط به خودمان فکر کنیم و دیگران را از نظر دور بداریم و یا برعکس خانواده و خویشان را کار گذاشته، در خار از خانه و خویشاوندان به احسان و نیکی بپردازیم. فراموش نکنیم که حیوانات هم در کنار افراد نیازمند احسان و نیکو کاری می باشند! شکی نیست که برای حرکت در مسیر احسان و نیکوکاری نیازمند آگاهی از راهکارها و بهره گیری از شرایط و قوانینی که هدایت کننده ها در این مسیر می باشد نیز هستیم. راهکاری که به ما می فهماند به هر فردی با توجه به نیاز خودش احسان و نیکی کنیم. فردی که فقیر و در راه مانده است علاوه بر آن توان کسب و کار را هم ندارد. احسان از طریق انفاق و به وی بیشتر کارساز است تا پند و اندرز دادن به وی. همچنین خود فرد احسان کننده اگر از نیروی ایمان و اخلاص تهی باشد نه تنها از رسیدن به اهداف متعالی احسان باز می ماند بلکه به محض برخورد با انواع ناملایمات و توهین ها و سرزنش ها کنار کشیده و چه بسا به سرکوبی انگیزه احسان و نیکوکاری در او بیانجامد. بنابراین لازمه احسان و نیکوکاری اینکه فرد احسان کننده از نشانه ها و اخلاق و آداب افراد نیکوکار برخوردار باشد در حین مواجهه با مشکلات و موانع بر برکناری رذائل اخلاقی همچون ریا و خودنمایی خواهی، منت نهادن، داشتن چشم داشت، کسب شهرت و حرص و طمع و ... بپردازد تا دست یابی به اهداف سریع تر محقق شود. گاهی اوقات جدایی از آگاهی از انواع و اقسام احسان و نیکوکاری، نحوه احسان نمودن، ملزم شدن به آداب و شرایط احسان و نیکوکاری، اگر چه افراد انگیزه خیر و خوبی و خدمت رساندن به دیگران را دارند ولی چندان رغبتی نشان نمی دهند شاید تصور می کنند که نتیجه و ثمره تنها به طرف مقابلشان بر می گردد و فراموش کرده اند که این نوعی معامله با خداست و در واقع پرسودترین معامله است و یا اینکه آثار احسان و نیکوکاری را محدود به دنیا و زندگی دنیوی نموده اند در حالیکه احسان ثمره اش متعلق به هر دو دنیا است. داریم آیاتی را که اشاره به این مطلب دارند و یا اینکه از آثار سوء ترک احسان و نیکوکاری اطلاعی ندارند. لذا در این مختصر قصد داریم تا اصول خدمت رسانی که ریشه در مبانی ایدئولوژی و جهان بینی مذهبی دارد و ساخت های مختلف آن را که برخاسته از، خود آیات و سنت است، جستجو نموده، در اختیار خوانندگان قرار دهیم. کلید واژه ها: احسان، احسان ( اصطلاح اخلاقی)، بر، خدمت، ایثار، ابرار

احتجاجات پیامبر عظیم الشأن اسلام حضرت محمد(ص) با گروه های مخالف در تمام زمینه های عقیدتی و غیر عقیدتی در تاریخ ثبت گشته و از آنجا که دستورالعمل پیامبر(ص) چیزی غیر از وحی و قرآن کریم نبوده می توان بسیاری از این برخوردها و رفتارهای پیامبر(ص) را با توجه به آیات قرآن بررسی نمود. چنان که این بررسی ها نشان می دهد، شیوة پیامبر(ص) چیزی غیر از مهربانی و صبر و استقامت در امر تبلیغ معارف والای اسلام نبوده است و با این شیوه سعی داشتند با حجة بالغة و استدلالات روشن، حقیقت را برای مخالفان بیان دارند و این مسیر دشوار را با کمک وحی الهی و قرآن منزل از طرف پروردگار به اسانی پیموده و وظیفه خویش را به بهترین صورت انجام می دادند. این منکرین معاد در برخی اوقات با درک پائین نمی توانستند درباره زنده شدن مردگان و قیام رستاخیز را باور کنند و آن را غیر ممکن می پنداشند در آنجا رسول(ص) با اثبات قدرت بی پایان الهی و اموری محسوس سعی می کردند ذهنیت ایشان را درست کرده و امکان معاد را ثابت نمایند و گاهی نیز منکرین با مقاصد دیگری شبهه وارد کرده که پیامبر(ص) با اثبات ضرورت معاد سعی می کردند اعتقاد ایشان را اصلاح نمایند. نه تنها شیوة احتجاج رسول بلکه براهین و احتجاجتشان که در قرآن بیان گردیده الگوی جامعی است برای تمام مسلمانان در تمام اعصار تا با استفاده از این شیوه ها و احتجاجات دیدگاهها اصلاح گردیده و هم شیوة احتجاج با مخالف آموخته گردد./

در این پژوهش تلاش بر این بوده که آنچه در باره اخلاص و ریا در قرآن و منابع مربوط به آن آمده به صورت اجمالی مطرح گردد که در این راستا پژوهش به صورت فصلها و قسمت های مختلفی ارایه شده که معرفی آنها به این صورت در این چکیده تقدیم می گردد. فصل اول : تحت عنوان «بیان آیات و روایات و کلیات پیرامون اخلاص» می باشد که در بخش اول به بیان آیات و روایات و در بخش دوم به تعریف می پردازیم. فصل دوم: که«تحلیل اخلاص» نام دارد شامل تو ضیحاتی برای وارد شدن به بحث از جمله درجات و انواع و اسباب و عوامل و آثار اخلاص می پردازیم. فصل سوم: که تحت عنوان «بیان آیات وروایات و کلیات، پیرامون ریا» می باشد که در بخش اول به بیان آیات و روایات و در بخش دوم به تعریفات می پردازیم. فصل چهارم: که« تحلیل ریا» نام دارد شامل درجات و انواع ریا آفات و طریق درمان ریا می پردازیم.

عنایت پروردگار، فرصتی پیش آمد تا پژوهش گونه ای هر چند ناقص و نارسا در علوم قرآنی با عنوان صاخبار از مغیبات در قرآن کریم، صورت پذیرفت تا ان شاء الله مقدمه ای برای تلاشهای بعدی و اهداف متعالی باشد. این پژوهش در چهار فصل با عنوانهای: ‎1- اعجاز و مفهوم غیب از دیدگاه لغویین، علما و کتب حدیثی ‎2- اخبار از اوضاع و احوال گذشته و گذشتگان (حضرت نوح(ع)، لوط(ع)، یوسف(ع)، کفالت مریم، ذوالقرنین) ‎3- اخبار از حال و مسائل مربوط به زمان پیامبر اکرم(ص) ‎4- گزارش از آینده و برخی از پیشگوییهای قرآن کریم بررسی می گردد. در فصل نخست به معنای اعجاز قرآن و وجوه آن، اخبار به غیب بعنوان یکی از وجوه به غیب از نظر لغت و اصطلاح، آراء علما و دانشمندان علوم قرآنی در وجه اعجاز قرآن و ... پرداخته شده است. در فصل دوم به فراخور حال، داستان حضرت نوح، یوسف وکفالت مریم که در قرآن از آن به صانباء الغیب تعبیر می کند. و نیز داستان حضرت لوط و ذوالقرنین، بیان گردیده است. در فصل سوم اتفاقات و احوالی که در زمان پیامبر اکرم(ص) از سوی منافقان طرح گردیده است بطور مختصر پرداخته شده است. و در فصل آخر این پژوهش، تعداد معدودی از غیب گویی ها و پیشگویی ها در قالب آیات قرآنی بیان شده است که البته معتقدیم تمام قرآن، غیب است ولی پرداختن به تمام علوم قرآنی در حد یک پژوهشی این چنین میسر نیست و فرصت فراوان می طلبد./

در پژوهش انجام شده با موضوع احسان از دیدگاه قرآن و سنت؛ ریشه ها و پیامدهای فردی و اجتماعی آن. با توجه به اینکه احسان و نیکوکاری، یکی از مصادیق مهم خیرخواهی و دگر دوستی است و بنیانی است که روابط بین اعضای خانواده را مستحکم تر و دوستی ها را پایدار تر می کند و با توجه به اینکه اهمیت این موضوع با توجه به آیات کریمه قرآن و احادیث برکسی پوشیده نیست، هدف از انجام این پژوهش آن است که ببینیم قرآن و سنت چه مطالبی را در رابطه با احسان و نیکوکاری و ریشه ها و پیامدهای فردی و اجتماعی آن دارد. برای این کار ابتدا باید انواع احسان را در قرآن و سنت بررسی کنیم تا مشخص شود این صفت چه مواردی را تحت سیطره خود دارد. پس از آن ریشه های فردی و اجتماعی احسان و نیکوکاری را در قرآن و سنت بررسی می کنیم و بعد از آن به بررسی آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی احسان و نیکوکاری می پردازیم. و در آخر هم موانع فردی و اجتماعی احسان را بررسی می کنیم تا مشخص شود چه عواملی باعث کم رنگ شدن این صفت حمیده اخلاقی می شود. همچنین دامنه و محدوده تحقیق مربوط به یک قشر خاصی نمی شود, بلکه تمام افراد بشری را تحت سیطره خود دارد, ناتوانی را دست گرفتن, یتیمی را نوازش کردن, راه گم کرده ای را هدایت کردن و .... همواره مورد تشویق و ترغیب اولیای الهی بوده و هست. در گردآوری این تحقیق از کتب تفسیری معتبری همچون تفسیر نمونه , المیزان و .... و کتب حدیثی معتبر همچون اصول کافی, بحار الانوار و .... و کتب اخلاقی معتبر مانند معراج السعاده, منتهی الآمال, شرح و تفسیرهای دعای مکارم الاخلاق و ...... استفاده شده است. این اطلاعات به دست آمده که جمع آوری آن به صورت کتابخانه ای بوده ما را به این نتیجه می رساند که اگر احسان و نیکوکاری در وجود آدمی نهادینه شود، باعث می شود عواملی چون خودخواهی، بخل و حرص و ریا و ... بسیار کم رنگ شوند. و به تبع آن مشکلات فردی و اجتماعی حل شود و هنگامی که این عمل خیر ملکه ذهن جامعه و افراد آن شود افراد در قبال نیکی کردن به دیگران از هم چشم داشتی ندارند و در نتیجه با منت نهادن عمل خیر خود را باطل نمی کنند. آنچه در واژگان این تحقیق به عنوان کلید معرفی شده است. احسان، قرآن، سنت، ریشه و پیامد بوده است. اما از باب مقدمه آنچه به عنوان کلید اصلی تحقیق معرفی شده است همان احسان است و بقیه واژگان بعد از این کلید قرار گرفته اند. به امید آنکه این مجموعه رهاورد مفیدی باشد برای احیاء این صفت ارزشمند در زندگی افراد و جامعه.

مباحث اصلی این پایان نامه در دو بخش به این شرح آمده است: بخش اول، احسان: مفهوم احسان، فرق اسلام و ایمان و احسان، احسان در معامله، فرق احسان و ایثار، صدقه و احسان، فرق جود با احسان، برّ، تفاوت بین انفاق و برّ و معروف، احسان و آثار آن در دو جهان، فراگیری احسان، فرق احسان ذاتی و عرفی، تفاوت عدل و احسان، پیش دستی در احسان، قصص احسان در قرآن و مفهوم احسان از دیدگاه مفسرین قرآن و روایات و...; بخش دوم، ایثار: فلسفه یِ ایثار، ارزش ایثار در آیینه یِ قرآن، ایثار و نذر، ایثار و علی(ع)، ایثار امام علی(ع)، ایثار و زهد فاطمه یِ زهرا(س)، ایثار به دیگران، مواسات، لزوم فداکاری و ایثار در حسن خلق، شیوه هایِ ایثار و فداکاری، ایثار و اهداف ایثار و....

در پژوهش انجام شده با موضوع اخلاص از دیدگاه قران و سنّت؛آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن با توجه به اینکه اخلاص و صدق نیّت مقامی است رفیع از مقامات مقربین و منزلی است منیع از منازل راه دین که هر که توفیق وصول آن را یافت به مرتبه عظمی فایز گردد و با توجه به اینکه اهمیت این موضوع با توجه به آیات کریمه قرآن و احادیث بر کسی پوشیده نیست ،هدف از انجام این پژوهش ان است که ببینیم که قرآن و سنّت چه مطالبی را در رابطه با اخلاص و آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن دارد برای این کار باید ابتدا اخلاص را در قرآن و سنّت بررسی کنیم تا مشخص شود این صفت چقدر اهمیت دارد پس از آن به راههای کسب اخلاص و درمان ریا می پردازیم . همچنین دامنه و محدوده تحقیق مربوط به یک قشر خاصی نمی شود بلکه تمام افراد بشری را تحت سیطره خود دارد در گرد آوری این تحقیق از کتب تفسیری معتبری همچون تفسیر نمونه ،المیزان و نور و کتب حدیثی معتبر همچون اصول کافی ،بحار الانوار و .... و کتب اخلاقی مانند معراج السعاده ، اخلاق در قرآن ،قلب سلیم و .... استفاده شده است . این اطلاعات بدست آمده که جمع آوری آن به صورت کتابخانه ای بوده ما را به این نتیجه می رساند که اگر اخلاص در وجود آدمی نهادینه شود باعث می شود عواملی چون ریا و هوای نفس بسیار کمرنگ شود و به تبع آن مشکلات فردی و اجتماعی حل شود و هنگامی که کسی مقام مخلصان را بداند انگیزه او در کسب مقام اخلاص بیشتر می شود و به جای تلاش ریا کارانه خواهد کوشید مراتب اخلاص خویش را بیفزاید. کلید واژه های این تحقیق عبارتند از:اخلاص،قرآن،سنّت،پیامد،فردی،اجتماعی. اما از باب مقدمه آنچه به عنوان کلید اصلی تحقیق معرفی شده است همان اخلاص است و بقیه واژگان بعداز این کلید قرار گرفته اند.