جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پدیده احسا ن و نیکوکاری یکی دیگر از فضائلی است که مورد توضیح و تأکید فراوانی قرار گرفته است. احسان از نظر لغوی به معنای نیکی کردن، نیکویی نمودن و .. . و از نظر اصطلاحی به معنای انجام نیکی در مقابل بدی افراد در چهار چوب شرابط احکام الهی است، در اهمیت و ضرورت احسان و نیکوکاری همین بس که از دیدگاه آیات و روایات بسیاری مورد بحث و گفتگو واقع شده است. در دسته ای از آیات به بیان انوع احسان و نیکوکاری اشاره شده، دسته دیگر بیان کننده راهکارها و نحوه احسان و نیکوکاری به تشویق و ایجاد انگیزه در افراد پرداخته و از این طریق بر فراگیر و همگانی شدن احسان افزوده اند. چنانکه از بررسی آیات و روایات بر می آید احسان منحصر در نوع خاصی نبوه و حد و مرز نمی شناسد و از همان محیط کوچک خانواده قابل اجراست تا محیط گسترده ی جامعه. آنچه در این میان مهم به نظر می آید برقراری حالت اعتدال در مرحله احسان نمودن برای جلوگیری از سرکوب شدن انگیزه احسان و نیکوکاری است. احسان و نیکوکاری این نیست که فقط به خودمان فکر کنیم و دیگران را از نظر دور بداریم و یا برعکس خانواده و خویشان را کار گذاشته، در خار از خانه و خویشاوندان به احسان و نیکی بپردازیم. فراموش نکنیم که حیوانات هم در کنار افراد نیازمند احسان و نیکو کاری می باشند! شکی نیست که برای حرکت در مسیر احسان و نیکوکاری نیازمند آگاهی از راهکارها و بهره گیری از شرایط و قوانینی که هدایت کننده ها در این مسیر می باشد نیز هستیم. راهکاری که به ما می فهماند به هر فردی با توجه به نیاز خودش احسان و نیکی کنیم. فردی که فقیر و در راه مانده است علاوه بر آن توان کسب و کار را هم ندارد. احسان از طریق انفاق و به وی بیشتر کارساز است تا پند و اندرز دادن به وی. همچنین خود فرد احسان کننده اگر از نیروی ایمان و اخلاص تهی باشد نه تنها از رسیدن به اهداف متعالی احسان باز می ماند بلکه به محض برخورد با انواع ناملایمات و توهین ها و سرزنش ها کنار کشیده و چه بسا به سرکوبی انگیزه احسان و نیکوکاری در او بیانجامد. بنابراین لازمه احسان و نیکوکاری اینکه فرد احسان کننده از نشانه ها و اخلاق و آداب افراد نیکوکار برخوردار باشد در حین مواجهه با مشکلات و موانع بر برکناری رذائل اخلاقی همچون ریا و خودنمایی خواهی، منت نهادن، داشتن چشم داشت، کسب شهرت و حرص و طمع و ... بپردازد تا دست یابی به اهداف سریع تر محقق شود. گاهی اوقات جدایی از آگاهی از انواع و اقسام احسان و نیکوکاری، نحوه احسان نمودن، ملزم شدن به آداب و شرایط احسان و نیکوکاری، اگر چه افراد انگیزه خیر و خوبی و خدمت رساندن به دیگران را دارند ولی چندان رغبتی نشان نمی دهند شاید تصور می کنند که نتیجه و ثمره تنها به طرف مقابلشان بر می گردد و فراموش کرده اند که این نوعی معامله با خداست و در واقع پرسودترین معامله است و یا اینکه آثار احسان و نیکوکاری را محدود به دنیا و زندگی دنیوی نموده اند در حالیکه احسان ثمره اش متعلق به هر دو دنیا است. داریم آیاتی را که اشاره به این مطلب دارند و یا اینکه از آثار سوء ترک احسان و نیکوکاری اطلاعی ندارند. لذا در این مختصر قصد داریم تا اصول خدمت رسانی که ریشه در مبانی ایدئولوژی و جهان بینی مذهبی دارد و ساخت های مختلف آن را که برخاسته از، خود آیات و سنت است، جستجو نموده، در اختیار خوانندگان قرار دهیم. کلید واژه ها: احسان، احسان ( اصطلاح اخلاقی)، بر، خدمت، ایثار، ابرار

در این پژوهش تلاش بر این بوده که آنچه در باره اخلاص و ریا در قرآن و منابع مربوط به آن آمده به صورت اجمالی مطرح گردد که در این راستا پژوهش به صورت فصلها و قسمت های مختلفی ارایه شده که معرفی آنها به این صورت در این چکیده تقدیم می گردد. فصل اول : تحت عنوان «بیان آیات و روایات و کلیات پیرامون اخلاص» می باشد که در بخش اول به بیان آیات و روایات و در بخش دوم به تعریف می پردازیم. فصل دوم: که«تحلیل اخلاص» نام دارد شامل تو ضیحاتی برای وارد شدن به بحث از جمله درجات و انواع و اسباب و عوامل و آثار اخلاص می پردازیم. فصل سوم: که تحت عنوان «بیان آیات وروایات و کلیات، پیرامون ریا» می باشد که در بخش اول به بیان آیات و روایات و در بخش دوم به تعریفات می پردازیم. فصل چهارم: که« تحلیل ریا» نام دارد شامل درجات و انواع ریا آفات و طریق درمان ریا می پردازیم.

این تحقیق خبرهای غیبی را در آیات قرآن کریم و روایات معصومین بررسی کرده و موضوعات آن به این قرار است: مقدمات، کلیاتی درباره موضوع مانند تعریف و اهمیت آن، غیب و معانی آن؛ بخش اول، اخبار غیبی جنبه ای از اعجاز قرآن؛ بخش دوم، مغیبات تاریخی: اخبار غیبی مربوط به مردم پیش از اسلام، اخبار غیبی مربوط به معاصران پیامبراسلام، اخبار غیبی مربوط به پس از آن حضرت اعم از پیشگوییهای محقّق شده و پیشگوییهایی که هنوز محقق نشده نظیر ظهور مصلح جهانی و جهان پس از مرگ؛ بخش سوم، اخبار و اشارات علمی در قرآن.

این پایان نامه در دو بخش تنظیم و تدوین شده است: از آنجا که اخلاص از نیت خالص نشأت می گیرد، بخش اول به نیت و مسائل مربوط به آن اختصاص یافته است. در بخش دوم، معانی لغوی و اصطلاحی اخلاص، اخلاص در سه مرحله ی قبل و حین و بعد عمل، رابطه ی اخلاص و اراده ی وجه الله، مراتب اخلاص، امتیازات مخلصین و مخلصین، سوره ی اخلاص، آفات اخلاص، و پندار اخلاص بررسی شده است.

پژوهشی است پیرامون احسان به معنای نیکی و نیکوکاری با بهره گیری از آیات و روایات. نویسنده ابتدا به کلمات مرتبط با احسان و مصادیق احسان اشاره کرده و در ادامه از حقیقت، ملاک، شرایط، مراتب و جایگاه احسان سخن گفته است، وی با تبیین مراتب احسان، ضمن بررسی تفصیلی آیات و روایات، احسان به پدر و مادر را بالاترین مرتبه احسان دانسته است؛ و در ادامه به احسان به خویشاوندان که مشتمل بر بحث صله رحم است، اشاره می کند. نویسنده ایمان کامل به خدا و روز قیامت و اخلاص را از شرایط احسان به شمار آورده است. معرفی و بیان اوصاف نیکوکاران فصل دیگری از این پژوهش را به خود اختصاص داده است و در فصل پایانی پاداش نیکوکاران در دنیا و آخرت و نیز احسان پیامبران و پاداش آن ها مورد بحث قرار گرفته است.

در پژوهش انجام شده با موضوع احسان از دیدگاه قرآن و سنت؛ ریشه ها و پیامدهای فردی و اجتماعی آن. با توجه به اینکه احسان و نیکوکاری، یکی از مصادیق مهم خیرخواهی و دگر دوستی است و بنیانی است که روابط بین اعضای خانواده را مستحکم تر و دوستی ها را پایدار تر می کند و با توجه به اینکه اهمیت این موضوع با توجه به آیات کریمه قرآن و احادیث برکسی پوشیده نیست، هدف از انجام این پژوهش آن است که ببینیم قرآن و سنت چه مطالبی را در رابطه با احسان و نیکوکاری و ریشه ها و پیامدهای فردی و اجتماعی آن دارد. برای این کار ابتدا باید انواع احسان را در قرآن و سنت بررسی کنیم تا مشخص شود این صفت چه مواردی را تحت سیطره خود دارد. پس از آن ریشه های فردی و اجتماعی احسان و نیکوکاری را در قرآن و سنت بررسی می کنیم و بعد از آن به بررسی آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی احسان و نیکوکاری می پردازیم. و در آخر هم موانع فردی و اجتماعی احسان را بررسی می کنیم تا مشخص شود چه عواملی باعث کم رنگ شدن این صفت حمیده اخلاقی می شود. همچنین دامنه و محدوده تحقیق مربوط به یک قشر خاصی نمی شود, بلکه تمام افراد بشری را تحت سیطره خود دارد, ناتوانی را دست گرفتن, یتیمی را نوازش کردن, راه گم کرده ای را هدایت کردن و .... همواره مورد تشویق و ترغیب اولیای الهی بوده و هست. در گردآوری این تحقیق از کتب تفسیری معتبری همچون تفسیر نمونه , المیزان و .... و کتب حدیثی معتبر همچون اصول کافی, بحار الانوار و .... و کتب اخلاقی معتبر مانند معراج السعاده, منتهی الآمال, شرح و تفسیرهای دعای مکارم الاخلاق و ...... استفاده شده است. این اطلاعات به دست آمده که جمع آوری آن به صورت کتابخانه ای بوده ما را به این نتیجه می رساند که اگر احسان و نیکوکاری در وجود آدمی نهادینه شود، باعث می شود عواملی چون خودخواهی، بخل و حرص و ریا و ... بسیار کم رنگ شوند. و به تبع آن مشکلات فردی و اجتماعی حل شود و هنگامی که این عمل خیر ملکه ذهن جامعه و افراد آن شود افراد در قبال نیکی کردن به دیگران از هم چشم داشتی ندارند و در نتیجه با منت نهادن عمل خیر خود را باطل نمی کنند. آنچه در واژگان این تحقیق به عنوان کلید معرفی شده است. احسان، قرآن، سنت، ریشه و پیامد بوده است. اما از باب مقدمه آنچه به عنوان کلید اصلی تحقیق معرفی شده است همان احسان است و بقیه واژگان بعد از این کلید قرار گرفته اند. به امید آنکه این مجموعه رهاورد مفیدی باشد برای احیاء این صفت ارزشمند در زندگی افراد و جامعه.

از آنجا که انسان همواره به دنبال سلامت جسمی و روانی است، و از نگرانیها و ناراحتیها روحی و رونی گریزان است، و به دنبال منبع آرامش و اطمینان است، و با توجه به این که دنیای تکنولوژی و به داروی مفیدی جهت تسکین دردهای روحی و روانی دست نیافته؛ و گاه به نگرانی و ناراحتی او افزوده است، ضروری به نظر می رسد، که انسان باید به یک منبع قوی و نیرومند متصل باشد، تا بتواند بر عوامل زمینه ساز، بروز اختلالات خلقی و روانی غالب آید. اینجاست که کتاب اسمانی قرآن و احادیث معصومین(ع)، انسان را به سوی خود فرا می خوانند، و دریچه ای از امید را به روی او می گشایند. و با تأکید بر این که همراه هر سختی آسانی هست؛ نگرانی ها را بر او مسدود می سازند. نویسنده، در این نوشتار با هدف بهداشت روان، و سالم سازی محیط روانی و پیشگیری از اختلالات روانی درصدد معرفی اختلالات خلقی و روانی و راههای درمان آناز دیدگاه قرآن و سنت در کنار روان شناسی است./

این پایان نامه به اخلاص در عقیده و عمل از دیدگاه قرآن و عترت اختصاص دارد. خداوند تبارک و تعالی می فرماید: آگاه باشید که دینِ خالص از آن خدا است. در این رساله پس از معنای لغوی اخلاص و تعریف آن از دیدگاه شش تن از علمای بزرگ اسلام، به موضوعات مهم و گوناگونی دربارة اخلاص پرداخته است؛ از جمله: فرق مخلص (کسر لام) و مخلص (فتح لام)، اخلاص مطلق و اخلاص ارزشی و تفاوت میان آن ها، قطب درون ذاتی و برون ذاتی اخلاص و کلمة اخلاص و مشتقات آن در قرآن. در بخش دیگری از این رساله، آثار و پیامدهای عملی اخلاص مورد بررسی قرار گرفته است؛ از جمله: نیکو شدن نیت، طمع نداشتن به اموال دیگران، امید بستن به خدا، جاری شدن حکمت از دل به زبان، موفقیت یافتن در کارها، رسیدن به آرزوها، پیدایش بصیرت، فرمان پذیری از مخلصین و محبوبیت یافتن نزد خداوند. در پایان نمونه هایی از اخلاص پیامبران(رسول خدا|، حضرت یوسف و حضرت موسی) و امامان(حضرت علی و امام حسین‘) و مؤمنان مخلَص(ابوالفضل×، سلمان فارسی×، ابوذر غفاری×) ارائه شده است.

اخلاص در مفردات راغب به معنی صافی، و چیزی است که آلایش آن زائل شده و صافی چیزی است که آلایش در آن وجود ندارد واژه اخلاص به عنوان صفت برای مواد اعم از معدنی و یا آلی نظیر آهن خالص، شیر خالص به کار می رود و خالص کردن فکر و عمل در قرآن کریم به خداوند سبحان نسبت داه شده است. در معنی رزق معلوم سخنان بسیاری وجود دارد آیا وقتش معلوم است ، یا بقا و دوامش، و یا سایر مشخصات آن اما بنا بر آنچه گفته می شود رزق معلوم تعبیر سربسته ای است که برای مواهب توصیف نشدنی. اطاعت امر الهی ازمراتب اخلاص می باشد که اطاعت امر الهی واجب یا مستوجب رسیدن به ثواب ها می باشد که خداوند بای اطاعت کنندگان وعده داده است وبه عبارت دیگر خدایش را می پرستند با طاعت امر او به امید آن که خداوند وعده هایی که به مخلصین داده به او مرحمت می فرماید خواه ثواب اخروی را از خداوند امید داشته باش یا ثواب دنیوی اولین درجه اخلاص آن است که عبادت، از هر فساد شرعی که باطل کننده عمل ازبین برنده پاداش خالص باشد یعنی عمل از شائبه ریا و به گوش رساندن و شرک پنهان، خالص باشد و تا وقتی که برای کسی چیزی از دوست داشتن مدح و آزرده شدن از نکوهش مانده باشد، اطمینانی به رهایی او و از همه وجوه شرک نیست که آن پنهان تر از هر پنهانی است. اخلاص ضد ریاست و معنای آن، این است که قصد نیت از هر نوع آلودگی برکنار باشد اگر شخص عملی را به قصد نیت قربت انجام دهد ولی این قربت را با یک غرض دنیوی ضمیمه سازد عملش مشوب بوده و خالص نخواهد بود. پیمودن مراحل سیر سلوک یکی از عالی ترین مقام اخلاص است.در اثر اخلاص، مرکز تابش انوار الهی گردد و حکمت و دانش از قلب بر زبان جاری می گردد.رسول خدا(ص) فرمود : هر کس که چهل روز خالص و فارغ برای خدا باشد چشمه های حکمت بر زبانش جاری می گردد. عدم توقع از دیگران و پشیمان نشدن و اخلاص کیفیت توجه است و مصونیت از طوفان غرائز و درپی کارهای انجام نشده و ... ازنشانه های اخلاص می باشد. توجه به ارزش ها، تفکر در آفرینش، توجه به سود قطعی، توجه به بی ارزشی دنیا، توجه به صفات خداوند و ... از عواملی می باشد که سبب می شود اخلاص در انسان راه یابد. موانعی وجود دارد که باعث می شود اخلاص انسان ها از بین رود از جمله آن عوامل ریا و تکبر و اکتفا به علوم آزمایشی و شیطان و هوای نفس باعث می شود که اخلاص را از بین ببرند. آثاری اخلاص وجود دارد که انجام دهنده آن با آثاری را به همراه دارد و از اثار اخروی اخلاص می توان به اخلاص در عقیده، قصد قربت در اخلاص را می توان نام برد اخلاص موجب قرب خداوند و لقا اوست. کسی که امید لقا پروردگار خود را دارد باید اخلاص پیشه کند، پس هر کس به لقای پروردگار خود امید دارد و باید به کار شایست بپردازد و هیپ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد اخلاص علم را به قلب انسان هدیه می کند و چشم انسان را به نور حقیقت می گشاید. آثار دنیوی اخلاص برآورده شدن حاجت دنیایی و بصیرت و حکمت، موفقیت در کارها کفایت امر و درمانده نشدن در کارها... می باشد که خداوند عزوجل فرمود: اگر بنده خدا را دوستدار اخلاص و خداجویی بیابیم اداره امور را شخصا به عهده می گیرم. نتیجه اخلاص: ارتباط خالصانه انسان با خدا، نورانیت ضمیر و صفای باطن و بصیرتی به همراه دارد که انسان را در پیچ و خم های زندگی و بن بست ها و مشکلات، هدایت می کند. امام علی(ع): می فرماید عند تحقق الاخلاص تستنیر البصائر. هرگاه خلوص در دل آید، نورانیت و بینش به همراه آن می آید.

این پژوهش با عنوان «جاه طلبی و جنبه های تربیتی و روانی آن با تأکید بر قرآن و حدیث» در پنج فصل تنظیم شده است: فصل اول با عنوان کلیات و مفاهیم، به تبیین مسئله، اهمیت و اهداف موضوع پرداخته است. در فصل دوم، علل و انگیزه های جاه طلبی مانند فطری بودن تمایلات انسان، تکبر و شهرت و راهکارهایی برای غلبه بر آن ها بیان شده است. فصل سوم به تبیین نشانه های جاه طلبی پرداخته و از نفاق، دورویی، تظاهر و استفاده از اسباب نامشروع به عنوان برخی از آن نشانه ها یاد شده است. در فصل چهارم پیامدهای روانی، جسمانی و رفتاری جاه طلبی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم، شیوه های پیشگیری و درمان جاه طلبی به تفصیل بیان شده است؛ از جمله: ریاست مخصوص ذات خدا است، اما نسبت به غیر خداوند متعال، ریاست بقا ندارد، و با مرگ پایان می پذیرد، ریاست آرامش فکری و روحی انسان را سلب می کند، ریاست مسئولیت آور است، ریاست جاه و مقام و کمال نیست؛ بلکه زیان مادی و معنوی دارد و....