جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از این پایان نانمه، بررسی دیدگاههای قرآن و عترت(ع) پیرامون استکبار است. تحقیق حاضر به روش کتابخانه ای انجام یافته و مباحث آن در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اول، اختصاص به شناخت و معرفی استکبار در دو محور اساسی فردی و اجتماعی دارد. در فصل دوم، ابتدا، ابعاد مختلف استکبار بیان شده و در ادامه، استکبار و امپریالیسم مورد مقایسه قرار می گیرند. فصل سوم به عملکرد استکبار پرداخته و به این سوال پاسخ می دهد که آیا امکان آشتی و زندگی مسالمت آمیز میان نیروهای انقلاب و الهی و مستکبران وجود دارد یانه؟ نهایتا" فصل پایانی، راههای رهایی از استیلای مستکبران و استقلال جامعه اسلامی را بیان می کند. یافته های تحقیق نشان می دهد، عدم تسلیم در برابر حق و خود بزرگ بینی و کوچک شمردن مردم دو محور اساسی استکبار می باشد.نمونه بارز مستکبران، سران قدرتمند سیاسی و نظامی که بیشتر به شکل دولتهای مقتدر و برتری طلب مطرح هستند، می باشند. برتری طلبی، دیکتاتوری، قدرت طلبی، نژادپرستی، جمود و تحجر و .... از ابعاد دیگر استکبار به شمار می آیند. محرک انسان در این تجاوزگریها علاوه بر وضعیت کبر در اوضاع نفسانی، معلول حرص و فزون طلبی او نیز می باشد. به عبارت دیگر، فساد روی زمین معلول حرص و استکبار در اوضاع نفسانی انسانهای منحط می باشد. نتیجه دیگر حاصل از مباحث، اصالت دشمنی و خصومت مستکبران با حرکتهای الهی است که باید به عنوان یک اصل استراتژیک مورد توجه سیاستگزاران جامعه اسلامی قرار گیرد. از نظر قرآن، کسی که از راه صلاح و تقوی خارج شد، نمی تواند تحمل کند که شخصی صالح برشیوه تعهد و درستی پابرجا بماند. بنابراین اگر اهل حق و مردم متعهد بپندارند که مستکبران و منحرفان دست از سر آنان بر می دارند، بسیار اشتباه کرده اند. از دیدگاه قرآن، ایجاد نزاع و اختلاف، اشاعه فحشاء، اعتیاد به مواد مخدر، به سازش کشاندن سران نظام، وابستگی اقتصادی، ایجاد جو رعب و وحشت، انحراف افکار عمومی و .... از جمله شیوه هایی هستند که مستکبران برای مقابله با انسانها در پیش می گیرند. برای رهایی از استیلای مستکبران باید به روشهای مختلفی چون ایمان و توکل به خدا، اتحاد و اعتصام به حبل الله، امید به پیروزی و مقاومت در برابر سختیها، تلاش در جهت سازندگی، اطاعت از رهبری، استمرار در خط الهی و ... متوسل شد.

مباحث این رساله در سه فصل ذیل تنظیم شده است: فصل اول در مورد چهار مبحث امر، معروف، نهی و منکر از نظر لغت، اصطلاح و کاربرد آنها در قرآن کریم مطالبی را بیان نموده است. فصل دوم هم که شامل پنج بخش است، تمامی آیات راجع به امر به معروف و نهی از منکر را گردآوری کرده است که مجموع آنها به 28 آیه می رسد. فصل سوم به بررسی مصادیق معروف و منکر در قرآن پرداخته است که این قسمت مهمترین و بیشترین بخش رساله را تشکیل می دهد و در مجموع تعداد 101 معروف و منکر را البته بدون اشاره به شواهد و ذکر آیه یا آیات مربوط آورده است. این فصل در دو بحث تنظیم شده که در مبحث اول آن مصادیق معروف در قرآن کریم استخراج شده است و در مبحث دوم نیز مصادیقی مربوط به منکر آمده است.

هدف از این تحقیق، بررسی دیدگاههای قرآن پیرامون انسان و رهبری است. تحقیق حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام یافته و مباحث آن در دو فصل تنظیم شده است. فصل اول، طی شش بخش به بررسی دیدگاه قرآن پیرامون انسان می پردازد که به ترتیب عبارتند از: انسان درآراء، نظریه ها و مکتبهای روانشناسی، خلقت مادی انسان، خلقت غیر مادی انسان، فطرت، امانت و نهایتا" سیمای رفتار انسان. براساس نتایج این فصل، آنچه درخلال نظریه ها و مکاتب در مورد انسان بیان شده یا گوشه ای از حقیقت انسان است و یا گوشه ای است که به افراط و تفریط کشانده شده است و یا باحقیقت انسان منافات دارد. آنچه در کلام فیلسوفان چون ارسطو و افلاطون آمده بیشتر تائید و تاکید بر جنبه غیر مادی و روحانی انسان است که در کل مورد تائید قرآن نیز می باشد. افراط در نظریه شرطی بودن رفتار انسان نیز از نظرات افراطی اسات که نمی توان آنرا به تمامی رفتارهای انسانن گسترش داد. مضاف بر اینکه بسیاری از گرایشهای انسان مثل محبت با این نظریه قابل تفسیر نبوده است. همچنین تاکید بر تاثیر بیش از حد روابط اجتماعی در انسان نیز از نظریات افراطی به شمار می رود. اگرچه نمی توان منکر تاثیر اجتماع و روابط اجتماعی در رفتار فردی شد، اما اینطورنیست که کنترل تمامی رفتار آدمی را به چگونگی روابط اجتماعی نسبت داد. دراین مورد قرآن، هم به فرد اصالت داده و هم به اجتماع. اما فصل دوم،اختصاص به رهبری دارد. جایگاه رهبری در علوم اجتماعی و رهبری در قرآن مهمترین بخشهای این فصل را تشکیل می دهند. براساس نتایج این فصل، رهبری از موضوعاتی است که به روشهای مختلف و در زمینه های مختنلف در علوم مطرح شده. اما قرآن این موضوع را به سطح ضرورت تکامل ارتقاء می بخشد. قرآن بشر و زمینه های رهبری را از یکسو در نیاز اجتماعی و زمینه اختیار و کمال طلبی انسان می بیند و از سوی دیگر ضرورتی است در کمال انسانها. آنچه بیشتر درعلوم انسانی درمورد رهبری و مدیریت بدان پرداخته می شود حول دو محور است : ‎۱- خصوصیات روحی و روانی ‎۲- وظائف و ویژگیهای هدایت و رهبری. محور اول در روانشناسی و روانشناسی اجتماعی و محور دوم در علم مدیریت و سازمان مطرح است. قرآن رهبری و مدیریت را در همان چارچوبی مطرح می کند که نبوت و امامت را، اما درسطح پائین تر. آنچه اساس و هدف نهایی رهبری و مدیریت اسلامی را تشکیل می دهد، تکامل و رسیدن و رساندن انسانها به اهداف خلقت است و این منافاتی با اهداف ثانوی از جمله بهره برداری بیشتر و بهتر از نیروی کارندارد. آنچه در علم مدیریت به عنوان هدف نهایی مطرح در مدیریت اسلامی جزء اهداف ثانوی و متوسط است .

عملی که از انسان سر می زند، از بین رفتنی نیست و آثاری دارد که به صاحبش برمی گردد. این آثار، چه خیر و چه شرّ، در جهان دیگر به نحو کامل و بدون نقص به فاعلش می رسد، لیکن برخی آثار، در همین دنیا منعکس می گردد و صاحبش تلخی یا شیرینی آن را می چشد. آثار اخروی اعمال، از موضوع بحث نگارنده خارج است. آنچه مورد بحث است، آثار دنیوی اعمال است، و مقصود از آثار، هم آثار تکوینی است و هم آنچه به عنوان پاداش و کیفر، داده می شود و عنوان جامع برای آن، انعکاس اعمال انسان در دنیاست. فواید این بحث، گاهی فردی است و گاهی اجتماعی. فرد، هرگاه به آثار عمل خود در دنیا پی ببرد، می فهمد که باید سرلوحه برنامه اش را اصلاح خود قرار دهد؛ زیرا سعادت دنیا و آخرت خود را در این مهم، خواهد دید. اگر انسان ها متوجّه آثار اعمال خود باشند، از آن جا که انسان، دنبال جزای نقد می گردد و پاداش ها و کیفرهای دنیوی نقدند، بنا بر این، تأثیرش در رفتار افراد انسانی فراوان خواهد بود، و همه سعی می کنند نیروی انسانی خود و سایر امکاناتشان را صرف تأمین امنیت اجتماعی کنند. مباحث این پایان نامه، در سه عنوان کلّی مطرح گردیده است. بخش اوّل، درباره پاداش های دنیوی اعمال یا انعکاس اعمال صالح در دنیاست . بخش دوم، در مورد کیفرهای دنیوی اعمال یا انعکاس گناهان است . در بخش سوم نیز پاداش ها و کیفرهای اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. مباحث بخش اوّل، درباره پاداش های مادّی در دنیا عبارت اند از: رفع یا تسهیل مشکلات، رزق گوارا، وجاهت اجتماعی، محبوبیت اجتماعی و طول عمر. نگارنده، با توجّه به آنچه از قرآن و روایات به دست می آید، این پاداش ها را مدّ نظر قرار داده و درباره آن، بحث نموده است. وی علّت تقدّم محبّت پاداش های مادّی را به لحاظ گستردگی بحث پاداش های معنوی عنوان کرده و این بحث را متأخّر نموده است. در قسمت دوم این بخش، مسئله پاداش های معنوی مطرح شده که این پاداش ها عبارت اند از: تقویت ایمان، حیات پاکیزه، شرح صدر، حکمت و علم. در این باب، اهمّیت پاداش ها و کیفرهای معنوی را از این جهت بیان می کند که اساس سعادت و شقاوت ابدی فرد را به وجود می آورند. در این قسمت نیز نگارنده با کمک گرفتن از آیات و روایات و نقل قضایا و حکایت های مربوط به هر بحث، قول صاحب نظران و اهل فن را مطرح کرده و درباره هر یک، بحث می کند. بخش دوم، درباره کیفرهای دنیوی اعمال یا انعکاس گناهان است که خود، دو قسمت دارد: کیفرهای مادّی که عبارت اند از: ظلم، قطع رَحِم، قسم دروغ، زنا و فحشا، دروغ بستن به خدا و جدال با اولیا خدا، نداشتن محبوبیت اجتماعی، و کوتاه شدن عمر. نگارنده، ابتدا مجازات را بر سه گونه می داند: مجازات قراردادی (تنبیه و عبرت)؛ مجازاتی که با گناه، رابطه تکوینی و طبیعی دارد (مکافات دنیوی)؛ و مجازاتی که تجسّم خودِ عمل است و چیزی جدا از آن نیست (عذاب اخروی). سپس درباره هر کدام، توضیحاتی را ارائه می کند که در برگیرنده آیات و روایات و اقوال و نظریات بزرگان و دانشمندان است. قسمت دوم این بخش، کیفرهای معنوی است. این کیفرها با عناوینی چون: خودْفراموشی، کورْدلی، قساوت قلب، انحراف قلب، حجاب حق، رفاقت و هم نشینی با شیطان، تکذیب آیات خدا، اِمهال و استدراج به چشم می خورد. نگارنده، در توضیح این قسمت، ضمن این که آثار معنوی گناه را از مهم ترین آثار آن می داند، به جبران ناپذیری این گونه آثار، تکیه دارد و با آوردن مثال هایی، مقصود خود را در این زمینه روشن می سازد. بخش سوم پایان نامه، با عنوان «پاداش ها و کیفرهای اجتماعی»، درباره سنّت های خدا در اجتماع در مورد عمل و جزا و نقل قولی از علّامه طباطبایی در این زمینه، سخن گفته و کیفرهای اقوام پیشین و علّت این کیفرها را با پرسش و پاسخ هایی بازگو نموده است. مطالب دیگر در این بخش، در مورد بلاهایی است که جوامع متمدّن با آنها رو به روست که با بیان معنای جامعه و مقصود از اجتماع و جامعه ای که تقوایش موجب نزول برکات و فسادش موجب نزول عذاب و گرفتاری می شود، آغاز شده و در ادامه، این بلاها را برمی شمُرَد که عبارت اند از: تزلزل نظام خانواده، سلب امنیت، فقدان عدالت اجتماعی، و فقدان انس و الفت. نکته قابل توجّه در این پایان نامه، استشهاد بسیار نگارنده به آیات و سرگذشت های قرآنی است که در بیشتر مباحث به چشم می خورد.

در این پایان نامه ابتدا از مفهوم لغوی و اصطلاحی مثل، اقسام مثل، فایده، هدف و کاربرد آن بحث شده وسپس مثل در قرآن، و هدف از آوردن مثل در قرآن،معانی و موارد استعمال مثل در آن مورد بررسی قرارگرفته است. سپس اقسام امثال که عبارتند از امثال ظاهرو صریح، امثال کامن سائره قرآنی مورد بررسی قرارگرفته و به ریشه های قرآنی برخی امثال عربی و فارسی پرداخته شده است. در قسمت پایانی، تفسیر برخی ازآیات که جنبه تمثیل دارد آمده است. نیز آیاتی که مثل در آنها معانی دیگری از قبیل داستان، صفت و جز اینهادارد، بررسی شده است.

بی شک، فهم و تدبر در معانی قرآن کریم از یک سو و تلاوت صحیح و درست آیات شریفة آن بستگی تمام به تشخیص تعبیرات آن دارد، دانشمندان اسلام برای حفظ کلام پروردگار مبانی و اصولی را ساخته و پرداخته اند که منجر به ایجاد علمی از علوم قرآن بنام«وقف و ابتدا» گشته است. برای آنکه قاری قرآن به هنگام تلاوت به دلیل کم آوردن نفس یا علت دیگر، وقف نابجا یا شروع ناشایستی نداشته باشد، می بایست به این اصول آشنا بوده و آن را بشناسد؛ چرا که رعایت نکردن آن در نهایت باعث ایجاد نقص یا دگرگونی در مفاهیم کلام پروردگار می شود؛ که خود از هر عیب و نقص مبرا است. این پایان نامه، بررسی کلاسیکی در زمینة وقف و ابتدا در قرآن کریم است، که در دو بخش عمده به آن پرداخته شده، در بخش اول در سیزده فصل به بررسی مبانی علم وقف و ابتدا پرداخته ام تحت عنوان«بررسی» و در بخش دوم سوره مبارکه حمد و صد آیه از سوره مبارکه بقره را انتخاب نموده به عنوان ارائه یک نمونه عملی اصول و مبانی پرداخته شده در بخش اول، بر آیات ذکر شده تطبیق گردید، که طی سه فصل تحت عنوان«تطبیق» نگارش شده.

در این پایان نامه ابتدا زندگینامه بدرالدین زرکشی وتألیفات او شرح داده شده است. سپس، «خطاب» در سه بخش مورد بررسی قرار گرفته است: در بخش نخست،به معنای لغوی خطاب، واژه خطاب در قرآن کریم،خطاب در اصطلاح علم اصول، خطاب در عرفان،خطاب در علم اخلاق و ... پرداخته شده است. در بخش دوم، از وجوه مخاطبات و خطاب در قرآن سخن به میان آمده است و در بخش سوم خطاب خداوند به انبیاء اعظم بررسی شده است.

رساله حاضر در طی دو بخش تنظیم یافته است. در بخش اول انسان به روایت فلسفه شرق و غرب در طی نه فصل به شرح زیر می باشد. در فصل اول راجع به اهمیت و آثار معرفت نفس که در شناخت اصول عقاید دینی و تکامل معنوی انسان نقش دارد و از نظر حکیمان شرق و غرب به ویژه ملاصدرا تحقیق شده است. در فصل دوم راجع به تعریف و بیان ماهیت انسان کنکاش عقلی شده است و به این نکته متفطن گشتم که انسان خودش تعریف خود را تعیین می کند. در فصل سوم راجع به براهین تجرد نفس و رد مادی بودن روح می باشد که به ویژه از دلایل فیلسوفان اسلامی مانند ابن سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا استفاده شده است. در فصل چهارم درباره مساله مشهور رابطه دو جوهر روح و بدن و بیان نظریات متفاوت تحقیق شده که در پایان نظریه مرحوم آخوند ملاصدرا (ره) اثبات شده است. در فصل پنجم درباره رابطه من بشری با قوایش تحقیق شده که نظریه معروف ملاصدرا با دلیل تبیین گشته است. چنان که حاجی سبزواری(ره) می فرماید: النفس فی وحدتها کل القوی و فعلها فی فعله قدانطوی در فصل ششم راجع به فطرت انسان می باشد و نظریات متفکرین اسلامی بیان گشته است و نظریه استاد شهید مرتضی مطهری(ره) به عنوان نظریه مختار تبیین شده است. فصل هفتم درباره فلسفه حیات و هدف زندگی انسان می باشد که هدف حیات انسان تکامل معنوی و تقرب به خدا از راه انجام عبادات و پرستش او توضیح داده شد. فصل هشتم به موضوع معروف جبر و اختیار پرداخته شده که نظریه امر بین الامرین اثبات گردیده است. برهان های وجود اختیار را به ادله نفسانی (مانند:شرم و خجالت) و ادله اجتماعی (مانند مجازات و پاداش) تقسیم گردیده است. و نظریه کسب ابوالحسن اشعری ونظریه معتزله بر این اساس که خالق عمل خود انسان است تبیین شده وجدی انسان که بدنبال زندگی دنیوی می باشد تبیین گشته است. در بخش دوم که انسان به روایت قرآن می باشد مباحث آثار معرفت نفس و خلافت الهی انسان (بحث انسان کامل) و بحث امانتداری آدمی در رابطه با خداوند که آن امانت به ولایت الهی تفسیر شده وهمچنین بحث آفرینش انسان در قرآن و نظریات متفاوت مفسرین قرآن در این باره بیان شده است. همچنین رابطه انسان و خدا و رابطه انسان و اجتماع و بحث اومانیسم الهی انسان تحقیق شده است و در فصل پایانی بحث جاودانگی انسان بیان شده است.

مندرجات این پایان نامه عبارتند از: معنای لغوی مثل و تفاوت میان مثل، مثل، مثل و مثله، معنای اصطلاحی مثل از دیدگاه ادبا، نظریه بعضی از حکمای متأله در معنای مثل، اقسام مثل شامل قول، تشبیه،استعاره، تمثیل، مجاز، کنایه و ضرب المثل، اقسام مثلهای قرآن از دیدگاه سیوطی در الاتقان. در این پایان نامه موارد متعددی از امثال قرآن معرفی و بررسی شده است

مباحث مطرح شده در رساله حاضر به شرح ذیل است: قرآن چیست؟ و چگونه می شود از آن تعریف کرد؟ تفریظ به قلم عالم معاصر ملاصدرالدین یوکسل افادة المرام به قلم مؤلف تفسیر سورة فاتحه و نکات اعجاز و ایجاز آن آغاز سورة بقره و بحث حروف مقطعه بحث هدایت و قرآن بحث ایمان به غیب تعریف ایمان بحث نماز بحث زکات و صدقه ایمان به آخرت و اعجاز موجود در آیة مربوط به بحث دلایل حشر ماهیت کفر قلب های مهر شده اعجاز ایجاز موجود در آیة مربوطه بحث منافقین، تفسیر آیات مربوط به توضیح درباره اعجاز وایجاز نهفته در این آیات 12 مسئله راجع به اعجاز از کتاب اسرارالبلاغه پیگیری بحث منافقین توضیح دربارة ذو تشبیه در دو آیة جداگانه حقیقت عبادت مقدمه و اثبات توحید در مورد نبوت و اعجاز قرآن قیامت و آخرت چند نکتة اعجازی احیاء ارواح و تفسیر آیة مربوط همرا با توضیح نکات اعجازی وایجازی آن بحث آسمان هفتگانه راز خلافت انسان و توضیح آیة مربوطه مقدمه و بحث تعلیم اسماء خلاصه ای از اظهارات مرجع عالی قدر مرحوم آیت ا... عظمی خوی در مورد اعجاز قرآن چگونگی اعجاز قرآن از جلال الدین سیوطی چکیده ای از بحث فخررازی در مورد اعجاز قرآن اعتراف و گواهی فیلسوف ها و علماء مغرب زمین درباره بلاغت و اعجاز قرآن و ملکوتی بودن آن.