جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مباحث کلامی در میان مفسران، تفسیر آیاتی از قرآن کریم است که از طریق بیان اسماء و صفات الهی به معرفی خداوند می‌پردازد. قرآن‌کریم از یک‌سو با بی‌مانند دانستن خداوند، او را برتر از وهم و گمان دانسته و از سوی دیگر برخی از آیات موهم صفات انسان گونه برای خداوند است. در سالهای اخیر الهیات سلبی با تکیه بر ناتوانی عقل در شناخت خداوند، و همچنین عدم امکان سخن گفتن توجه متالهین بسیاری را جلب نموده است. در حالیکه رسالت اصلی انبیاء الهی معرفی پروردگار به افراد بشر است و این معرفی باید از طریق ساز و کارهای متداول ذهن بشری و تکلم او صورت گیرد. مرحوم علامه طباطبایی با اتخاذ دیدگاه سلب در عین ایجاب، که دربرگیرنده راه اعتدال میان ایجاب محض و غلتیدن در ورطه شرک و تشبیه، سلب محض، تعطیل عقل از شناخت خداوند، و لاادری‌گری است به تفسیر آیاتی پرداخته که در برگیرنده اسماء و صفات الهی است. این دیدگاه تطابق زیادی با استعاره مفهومی دارد که در دو دهه گذشته اقبال زیادی در میان زبانشناسان شناختی پیدا کرده است. این مقاله پس از تبیین استعاره در دیدگاه ادبی و دیدگاه زبان شناختی به بررسی نظر علامه طباطبایی، مفسر بزرگ معاصر امامیه در خصوص تنزیه خداوند از صفات انسان گونه پرداخته و آن را با دیدگاه معاصر استعاره مفهومی مقایسه نموده و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان در پرتو این دیدگاه قائل به شناخت نسبی نسبت به پروردگار بود.

مباحث كلامي و اعتقادي همواره مورد مناقشه و گفت‌وگو بوده و موجب نشاطي چشمگير در فضاي علمي شده است. در اين ميان، مبحث صفات، از مباحث مهم‌و گسترده كلام اسلامي است كه ديدگاه‌ها و مواضع گوناگون در اين زمينه ارائه شده و نحله‌هاي متفاوتي شكل گرفته‌ است. از جمله مباحث مهم در اين باب اين است كه چرا دانشمندان مسلمان، الفاظي چون عليم و قدير و حي و... را، كه در قرآن به مثابة اسماي خدا به كار رفته‌اند، به مثابة صفات خدا تلقي كرده‌اند. منشأ اين بحث، اين است كه آيا سنت اسلامي و منابع نقلي دين، با تأملات و انديشه‌هاي خود انديشمندان و متفكران مسلمان شكل گرفته، يا الهام گرفته از خارج دنياي اسلام بوده است؟ در اين باره، هري اوسترين ولفسن، دانشمند اسلام‌پژوه معاصر بر آن است كه، اين مبحث از فضاي مسيحي وام گرفته شده و به عالم اسلام وارد شده است./ اين پژوهش با رويكرد تحليلي، به بررسي اين ادعا و مستندات و شواهد آن مي‌پردازد. حاصل اين مقاله اين است كه برداشت وي اشتباه و مستندات او براي اثبات ادعا وي ناكافي است./ نتيجه‌گيري: در ارزيابي نهايي نظرية ولفسن، به اين نتيجه مي‌رسيم كه اين نظريه هم به لحاظ منابع و هم به لحاظ شواهد با اشكال مواجه است و شواهد بسياري بر خلاف آن وجود دارد. بخش‌هاي ديگر اين ديدگاه، از جمله قايل شدن به منشأ مسيحي براي نظرية نفي صفات معتزلي و نظرية صفات مخلوق نيز با اشكالاتي مواجه است كه با ابطال اصل ديدگاه، اين بخش‌ها نيز ابطال مي‌شود. البته، بايد توجه داشت كه از اين مباحث، نمي‌توان نفي هرگونه تأثير و تأثر متقابل ميان مسلمانان و مسيحيان را در اين مباحث، نتيجه گرفت. همان‌گونه كه بيان شد، ممكن است مسيحيان در پرورش اين مباحث از راه ايجاد سؤال و ايجاد انگيزه براي مسلمانان نقش داشته‌اند، اما اين سخن هرگز به معناي اخذ آموزة صفات از تثليث مسيحي نبوده است.

علم الهی یکی از چهار صفت مهم حقیقت واجب الوجود است که از اهمیت خاصی برخوردار است. در مقاله حاضر پس از مرور دیدگاه‌های مختلف در تعریف علم و ارائه دلایل عقلی و نقلی عالم بودن خداوند، به تفصیل درباره کیفیت علم الهی بحث شده است. در میان موضوعات مختلفی که متعلق علم الهی قرار می‌گیرد موجودات مادی و حالت‌های وجودی آنها بیش از همه بحث‌انگیز بوده است. کیفیت علم الهی به حالات وجودی موجودات مادی قبل از ایجاد آنها و همزمان با ایجاد آنها و نیز بعد از فنای آنها متفاوت است. بیشترین اشکال در مورد علم الهی قبل الایجاد به حالات وجودی مادیات است که مقاله حاضر به تفصیل و با توجه به دیدگاه‌های مختلف در تعریف علم آن را بررسی کرده است

کتاب «التوحید فی القرآن» تالیف عبدالأعلى موسوی سبزواری، حقیقت توحید و دلایل و مظاهر آن را بررسی می کند. نویسنده، توحید را پایه و اساس ادیان الهی دانسته است، وی شرک، تثلیث و ثنویت را انحرافی از صراط مستقیم توحید می داند. نویسنده سپس به مسأله توحید در قرآن اشاره می نماید و با بررسی مظاهر و جلوه های توحید از جمله توحید عبادی، توحید در الوهیت، توحید در ولایت نتیجه می گیرد که کمال توحید در قرآن و کلمات معصومین (ع) تبیین شده است، وی با نقد عقاید نصارا در اقانیم ثلاثه آن را ناشی از غلو در عیسی (ع) و برگرفته از عقاید براهمه و مصریان باستان می داند. وی با بررسی آیة الکرسی و شرح و توضیح مفردات آیه، به معارف بلند آن از جمله کرسی، احاطه علمی خداوند، نتیجه می گیرد توحید ذاتی، صفاتی، فعلی و عبادی در حد اعلی در این آیه تبیین گشته است.

اسماء و صفات خداوند مهم‌ترين بخش را در اوستا، عهد عتيق، عهد جديد و قرآن به خود اختصاص داده است. چنانكه در برجسته‌ترين بخش اوستا به صد و يك نام اهورامزدا و صفات او پرداخته شده است. بررسي اسماء و صفات خداوند در متون مقدس از جمله مهم‌ترين و بحث‌برانگيزترين مسائلي است كه از ادوار گذشته تاكنون مورد مناقشه بوده است. نوشتار پش رو در پنج فصل به روش كتابخانه‌اي و به صورت تحليلي و مقايسه‌اي تدوين شده است.