آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

دوره غیبت در تاریخ حیات شیعه نقطه عطفی به شمار می آید چراکه جامعه شیعه را دچار حیرت ساخت. یکی از مسائل مستحدثه برای جامعه شیعی چگونگی ارتباط و همکاری با حکومت های مستقر بود که از نظر کلامی، غاصب و جائر تلقی می شدند. این مقاله در صدد پاسخ به این پرسش برآمده که فقیهان شیعه دوره آل بویه در ارتباط با این مساله جدید چگونه می اندیشیدند؟ چگونه رفتار می کردند؟ مبانی سیاسی، فکری و رفتاری آنها کدام است؟ در پاسخ به این پرسش ها فقیهان در عین غصبی دانستن حکومت های مستقر، برای بیرون رفت از بحران مبتلا به جامعه شیعی به همسازگری و همکاری روی آوردند. از این رو، با بهره گیری از متون مختلف، فقیهان به دو دسته معتقدان به «همکاری محدود مشروط» و «همکاری مبسوط مشروط» تقسیم شده اند.

نوشتار حاضر جستاری در زمینه کتابشناسی عارف نامدار سده 7 ق، شیخ سعدالدین حمویی (587- 650ق) است که در چهار بخش کتاب ها و رساله ها، اجازه نامه ها، نسبت نامه خرقه ها و نامه ها تنظیم شده و مشتمل بر اطلاعاتی در زمینه زمان و مکان تالیف، موضوع آثار و گزارشی از تالیفات اوست. افزون بر 54 کتاب و رساله ای که از وی برجای مانده، این پژوهش به ذکر آثاری از نسخه خطی 726 کتابخانه ینی جامع می پردازد که حاوی 8 اثر بدون عنوان و منسوب به سعدالدین، و 12 اثر دیگر ازوست که تاکنون نشانی از آنها یافت نشده است. همچنین در بخش اجازه نامه ها، نسبت نامه خرقه ها و نامه ها، برخی اشتباهات در ارجاعات منابع رفع شده و اطلاعات جدیدی از محل دقیق نگهداری آنها ارائه گردیده و 6 مورد از نامه ها برای نخستین بار معرفی شده است.

بررسی جایگاه ولایت وچگونگی تداوم و پیوست آن در عصر غیبت در عرفان اسلامی از دغدغه های مهم پژوهش حاضر می باشد. باید اشاره نمود که مسئله ولایت در عرفان اسلامی از جایگاه برجسته و ممتازی برخوردار است و بیشتر کتب عرفانی در این مورد سخن گفته اند؛ عهده‌دار جامع‌ترین انسان‌شناسی است و انسان‌شناسی، نقش بارزی در نیل انسان به سعادت حقیقی و همه جانبه دارد و از میان، مسائل عرفانی، مسئله ولایت عرفانی، تأثیر فراوانی بر شکوفایی شخصیت انسان می‌گذارد. اهمیت ولایت بدان حد است که معرفت حضرت حق - که محور و شاه بیت غزل معرفت است ، در گرو شناخت انسان و مراتب و مقامات او است و مهم ترین مرتبه انسان، ولایت است (روحانی نژاد، 1385، 33). از طرفی، مسئله ولایت از مسائل مشترک میان تصوف و تشیع است و هر صوفی و عارفی بهگونه ای بدان اعتقاد دارد، اما نام حکیم ترمذی(وفات: 205 یا 215 ه.ق)، در صدر مسئله ولایت قرار دارد و نظریه پردازان و مؤلفان بزرگ اهل طریقت نیز، همواره در اقوال و آثار خویش، به اهمیت این موضوع اشاره کرده اند و حتی بابی خاص را به مسئله ولایت و اثبات آن اختصاص داده اند و در اهمیت این موضوع گفته شده است: همان گونه که تشیع بدون مفهوم امام و امامت قابل تصور نیست، تصوف نیز بی مفهوم ولی و ولایت نمی تواند معنی داشته باشد( میهنی، 1386، ج 2، 520) دایره ولایت بسیار گسترده و فراگیر است و نبی، رسول و ولی را شامل می شود و در حقیقت در برگیرنده «نبوت» و«رسالت» نیز هست. و «ولی» گسترده ترین مفهومی است که مفاهیم نبی و رسول را در خود دارد و پس از ولی، نبی دارای دامنه مفهومی گسترده ای است که رسول را نیز در بردارد و بنابر نظر عرفا، هر رسولی نبی است و هر نبی ای ولی است، ولی عکس این مطلب صادق نیست (روحانی نژاد، 1385، 114) و «ولی» عالی ترین نوع از عارفان به خدا و نماد انسان کامل است و انسان کامل، مظهر اتم و اکمل اسم شریف «ولی» است و ویژگی وی، کامل بودن در شریعت، طریقت و حقیقت است (همان، 159). پس از توحید صمدی حضرت حق، مهم‌ترین مسئله عرفان اسلامی، ولایت است. ولایت باطن نبوت و تحلیل و تفسیر عرفانی آن یک ضرورت است. «ولایت» در اصطلاح اهل عرفان به معنای قرب به خدای سبحان است. هنگامی که عبد از خود فانی و به حق باقی می‌گردد، به ولایت دست یافته است. هنگامی معنای کامل ولایت تحقق می‌یابد که علاوه بر قیام عبد برای خدا، اخلاق او به اخلاق الهی مبدل شود و به اوصاف او متحقق گردد؛ به گونه‌ای که علم او علم الهی، قدرت او قدرت الهی و فعل او فعل حق باشد. با توجه به مبنای تحقیق که بررسی ارتباط ولایت حضرت مهدی با ولایت پیامبر و امام علی از دیدگاه عرفانی امام خمینی هست، بدین ترتیب به بیان امام خمینی ولایت به معنای قرب به محبوبیت، تصرف، ربوبیت، نیابت است. ولایت در اصطلاح عرفان نیز معانی متفاوتی دارد از جمله به معنای رخت بر بستن رسوم عبودیت و متصف شدن به صفات الوهی و ربوبی است، که خود بر آمده از عبودیت تام و مطلق است. این مقام اصالتا مختص حضرت پیامبر ( ص) و به وراثت و تبعیت از آن خاندان مطهرش می باشد.(خمینی ،1370:137) در مطالعه حاضر بررسی ارتباط ولایت حضرت مهدی با ولایت امام علی و پیامبر از آن جهت حائز اهمیت است که از منظر دیدگاه عرفانی امام خمینی در دستگاه آفرینش، وجود نبی و رسول و وصی و ولی، برای هدایت و رشد ضرورتی اجتناب ناپذیر است و در همه ادوار، نبی یا رسولی و پس از او وصی‌ای با ولی‌ای ـ به عنوان قائم مقام ـ بوده است تا این‌که نبی و رسول دیگر، ظهور می‌کرده و مبعوث می‌شده است تا آنگاه که خاتم ولایت، مهدی موعود(عج) ظهور کند. نظر امام خمینی بر آن است که در عالم هستی هر چیزی نشانی از حقیقت خود، که مکنون در عالم غیب است دارد، پس برای حقیقت عین ثابت انسانی، یعنی عین ثابت محمدی و حضرت اسم اعظم نیز مظهری در عالم عین وجود باید وجود داشته باشد تا احکام ربوبیت را ظاهر سازد و بر اعیان خارجی حکومت کند، پس هر موجودی که دارای صفت و ویژگی الهیت در این عالم باشد خلیفه بودن از آن اوست. و این همان انسان کامل است که حجت خدا بر خلق می باشد و به صورت جامع خداوند آفریده شده است، زیرا خدا او را آینه اسماء و صفات خویش قرار داده است. در این نگرش انسان کامل، کاملترین مظهر خداوند بر روی زمین است، زیرا او جامع همه کمالات اعطا شده از ناحیه خداوند است و نیز مظهر همه تجلیات آن می باشد(شرح دعای سحر،66:1374)امام خمینی درباره اوصاف وجودی انسان کامل می گوید: «بدان که انسان کامل است که مَثَل اعلای خدا و آیت کبرای او و کتاب مبین حق و نبأ عظیم بوده و بر صورت حق آفریده شده است و با دو دست قدرت او وجود یافته، و خلیفه خداوند بر مخلوقاتش و کلید باب معرفت حق می باشد، هر که او را بشناسد خدا را شناخته است، او با هر صفتی از صفات و تجلی از تجلیاتش آیتی از آیات خداوند است و از زمره نمونه های بلند مرتبه و گرانقدر برای شناخت کامل خالقش می باشد».(همان،56) از اینرو انسان کاملی که نسخه اعلی و مظهر صفات حق تعالی در این جهان باشد، او دارای ولایت مطلقه و صاحب مقام مشیت مطلقه است که موجودات هستی به واسطه آن ظهور یافته اند و حقایق و ذوات بدان محقق گردیده اند، پس این انسان کامل ریشه تمام هستی ها و آنها شاخه های او هستند و او بر تمام مراتب وجود و منازل غیب و شهود دارای احاطه کامل است(امام خمینی،60:1375) به نظر می رسد انسان کامل مورد نظر امام خمینی همان خلیفه بر حق خدا بر روی زمین است و کسی است که از میان انسانهای دیگر نسبت به خدا نزدیکتر و مقربتر می باشد. یعنی اگر بر اساس قاعده امکان اشرف ملاصدرا بررسی کنیم، انسان کامل امام خمینی، انسانی است که در مرتبه وجود و شرافت، برتر از تمامی انسانهای دیگر می باشد. و بدون وجود و هستی او، سبب خلقت و هستی انسانهای دیگر تحقق نمی یابد. زیرا تا ممکن اشرف نباشد ممکن اخس نمی تواند لباس هستی را بر تن خود نماید. از اینرو عظمت وجودی انسان کامل تا آنجاست که در اندیشه امام خمینی نور فطرت او بر تمام انوار

« إلزام الناصب في إثبات الحجة الغائب»، نوشته على بن زين‏العابدين حائرى يزدى، تحليلى روايى و حديثى درباره اثبات وجود مقدس امام زمان حضرت مهدى( عج) و نيز پاسخ به شبهات منكران وجود حضرت است. كتاب در دو جلد و شامل ده فصل( غصن) مى‏باشد. نويسنده برپايه آيات قرآن كريم و احاديث و نيز اقوال علماى شيعه و اهل سنت، عموم مسائل مربوط به مهدويت را مورد بحث و بررسى قرار داده و وجود حضرت و نيز ظهور ايشان را امرى حتمى و يقينى دانسته است. وى به اين منظور نخست آن دسته از آياتى را كه ائمه اهل بيت عليهم السلام بر وجود امام مهدى( عج)، اوصاف، حالات و چگونگى ظهورش تطبيق داده‏اند، آورده است و آن‏گاه به نقل و شرح احاديث و اخبارى پرداخته كه از طريق شيعه و اهل سنت درباره ويژگى‏هاى امام مهدى( عج) و علائم و نشانه‏هاى آخر الزمان روايت شده است. از ديدگاه نويسنده زمين هيچ‏گاه از حجت خدا خالى نمى‏شود و امامت منصبى است خدايى و مشروط به بلوغ و تكليف نيست. او همچنين بر اين باور است كه خداوند در قرآن و نيز در كتاب‏هاى آسمانى پيشين از ظهور مهدى( عج) خبر داده و به دنبال آن رسول خدا( ص) و ائمه هم آن را پيشگويى كرده و از آن خبر داده‏اند. به باور وى، بنا به دلايل نقلى فراوان، امام مهدى( ع) متولد شده و هم اكنون در حال حيات است و بر اعمال و رفتار مردم و شيعيانش نظارت دارد. وى مشاهده امام مهدى( عج) در دوره غيبت كبرى را دليل اين ادعا دانسته و آن را با نقل رواياتى از اهل سنت مورد تأييد قرار داده است. آخرين فصل كتاب به بيان علائم عصر ظهور اختصاص يافته و در آن آيات و احاديث مربوط به اين موضوع مورد بررسى قرار گرفته است.

کتب حاضر یک کتابی است که شامل مطالب متنوع و گوناگون درباره موضوعات اسلامی از قبیل اخلاق ، فقه ، مباحث مستحدثه و... که همه را عنوان دعوه الحق گذارده است که با این موضوعات و تبیین آنان راه در مسیر دعوت به سوی حق و حقیقت بگذارد...

اين مقال شرحى بر كلام اميرمؤمنان على عليه‏ السلام پيرامون سلوك شيعيان واقعى توسط استاد علامه مصباح است. يكى از ويژگى ‏هاى شيعيان واقعى، غم و شادى است كه بايد در هر دو اعتدال رعايت شود. اندوه، حزن و شادى هر دو مى‏ تواند داراى حكمت و آثار مثبت و يا منفى باشد. هر دو مى‏ تواند براى امور دنيوى و يا اخروى باشد. افراط در شادى و يا حزن براى امور دنيوى و يا اخروى هر دو نكوهيده است. ظلم‏ ستيزى و ظلم‏ پذيرى نيز نتيجه نوع تربيت آدمى است. وجود انسان‏ها و نسل ستم‏ پيشه محصول نظام تربيتى فاسد است. نظام تربيت دينى به اين مهم بسيار تأكيد دارد. همچنين پارسايى، پاك‏دامنى و مسئوليت‏ شناسى، كمك و يارى به اسلام و كوشش همه‏ جانبه براى گسترش آن، از جمله صفات شيعيان واقعى است.