آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

انسان در جهان بینی اسلامی موجودی شگفت است او تنها این قالب ظاهری که در نگاه اول به نظر می آید نیست. موجودی مرموز تر از آن است که بتوان او را با الفاظ و کلماتی چند شناساند، شناخت راز هستی و حقیقت انسان جزو اساس تزین و اصلی ترین تعالیم بسیاری از ادیان و مکاتب فلسفی و عرفانی بشمار می آید.بنابراین وظیف? اصلی و مهم هر انسانی خود شناسی و آگاهی از ابعاد وجودی او است که می تواند او را به هدف اصلی خلقت هدایت نماید. خودشناسی به معنای این است که انسان مقام واقعی خویش را در عالم وجود درک کند و بداند که خاکی محض نیست پرتوی از روح الهی در او هست. بداند که در معرفتمی تواند بر فرشتگان پیشی بگیرد.آزاد، مختار و مسئول خویشتن و افراد دیگر است. او حامل بار امانت الهی است و بر حسب تصادف برتری نیافته است.این انسان که با داشتن پیچیدگی های فراوان عالی ترین مدحها و بزرگترین مذمت ها در بار?او آورده شده است بنابر تعالیم قرآنی از فرشته برتر و در همان حال از دیو و چهار پایان پست تر شمرده شده است .بنابراین راز چیستی و هستی انسان ، چگونگی ترکیب او از جسم و روح ( یا نفس ) و عقل و در نهایت عشق و شناخت و آگاهی از عمل کرد هریک در مجموع می تواند به اندازه هرچند قلیل در دست یابی به شناخت انسان چراغ راه ما شود.بر آن شدیم در این رساله انسان را با سه بعد وجودی او ( نفس، عقل ، عشق ) در کنار هم مورد بررسی قرار دهیم. در راستای این هدف، دو دیدگاه فلسفی و عرفانی را انتخاب کرده و از بین انبوه متفکران در این زمینه دو عالم و اندیشمند ایرانی و مسلمان ، محمد ابن ابراهیم شیرازی ( ملاصدرا ) و مولانا جلال الدین محمد بلخی ( مولوی ) را بر گزیدیم.این دو یکی فیلسوف عارف و آن دیگر عارف شاعر می باشند. در اصل هر دو نقطه نظرهای تقریبا یکسان در سیطره انسان شناسی دارند . هر دو نفس را جسمانیه الحدوث و عقل را به دو صورت مجازی و حقیقی و در نهایت هر دو عشق را منشا و مبدا هستی و آفرینش و کمال می دانند. در واقع قصد آن است که با پرداختن به مسائل مزبور به مبانی انسان شناسی این دو بزرگوار دست یابیم. در این رساله به کتاب های مختلفی از آثار ملا صدرا مانند: « الا سفار الاربعه » ، « شواهد و الربوبیه » ،« مفاتیح الغیب » و « تفسیر القرآن الکریم »از آثار مولانا جلال الدینبه کتاب هایی مانند : « فیه مافیه » ، « کلیات شمس » و « مثنوی معنوی » مراجعه کردیم. امید است با این نوشتار گامی است در جهت گسترش هر چه بیشتر اندیشه های این دو اندیشمند (فیلسوف و عارف ) مسلمان بر داریم.

دانشمندان اجتماعی سرمایه انسانی را منبعی با ارزش و بی پایان تلقی می کنند، کار انسان و مهارت های تجربی و دانش او به شدت مورد توجه آنان است. با این که «کار یدی» در دوره باستان مورد بی مهری دانشمندان (از جمله ارسطو در یونان) بود، اما هرچه به تمدن صنعتی نزدیک ترمی شویم «کار» ارزش خود را بیشتر باز می یابد و پیچیدگی این مقوله بیشتر می شود. اما مسئله ای که در کشور ما وجود دارد این است که کار از ارزش و اعتبار لازم نزد مردم برخوردار نیست و بسیاری از مسائل جامعه نیز از نگرش منفی به کار شکل گرفته است. در صورتی که نگاهی به فرهنگ و ادب گذشته ایران نشان می دهد که کار تا به چه میزان اهمیت داشته است. کار در فرهنگ و ادب ما به ویژه ادبیات منظوم و شعر ایران مورد تحسین و توجه بوده است. در این مقاله با انتخاب سه شاعر کلاسیک ایران، با استفاده از روش اسنادی به مطالعه کار در شعر آنان پراخته می شود. این مطالعه نشان می دهد که: 1) فردوسی به عنوان نماینده دوره باستان به نقش کار کشاروزی در عرصه تولیدی کشور توجه می کند، 2) سعدی، به عنوان شاعری جهان دیده و مصلحی اجتماعی کار را به شکل سخت و سنگین آن مورد توجه قرار میدهد و تقدس برای آن قائل است و به آن با دیده احترام می نگرد، 3) کار در دیدگاه مولوی با تحرک و دینامیسم ویژه ای همراه است. او کسب روزی و تلاش و کوشش را حرکت به سمت پروردگار می داند.

«سکوت» یکی از مفاهیم بنیادین عرفان، به ویژه عرفان اسلامی، است. یکی از کسانی که به این سکوت عرفانی نائل می شود و تولد دوباره می یابد، مولوی است. مطالعه در آثار او و رابطه اش با شمس تبریزی نشان می دهد که شمس، خاموشی و سکوت را به مولوی آموخت تا از درون مولوی متشرع، مولوی عارف و عاشق زاده شود. این طبیب حاذق روان دریافته بود که انباشتگی اطلاعات در مولوی مهم ترین مانع است و به همین دلیل به او آموخت «که تعلم نیز حجاب بزرگ است». شمس با دقت مراقب احوال مولوی بود و مولوی هم شیفته شمس، اما تا تهی شدن از خود راه درازی در پیش بود. به همین دلیل، شمس به دفعات آموزه های خود را تکرار می نمود. حتی به نظر می رسد مسافرت های گاه و بی گاه شمس با هدف خاصی صورت می گرفته است تا مولوی سرانجام نه شمس تبریزی، بلکه شمس درونی خود را بیابد. آموزه های شمس بی نتیجه نماند. چنان که تغییر حال مولوی و آثار او زاده دیدار او با شمس، تاثیر آموزش های او و فراگیری سکوت عرفانی بود. شاید به همین دلیل مولوی تخلص «خاموش» را برای خود برگزید. سرانجام مولوی با تسلیم کامل خود به شمس، خاموشی را تجربه کرد تا با نشستن در مرکز این توفان، آتشفشان دلش سر باز نماید و سرانجام با فراگرفتن سکوت عرفانی، تولد دوباره بیابد و به مولوی عاشق و عارف جاودانه ای بدل گردد.

داستان کوتاه خانه آستریون، یکی از داستان های زیبای معاصر است که خورخه لوئیس بورخس، نویسنده و شاعر آرژانتینی، آن را نوشته است. بورخس در این داستان عملی فرا اسطوره ای انجام داده، بدین معنا که اسطوره ای جدید بر مبنای اسطوره ای قدیم ساخته است. داستان، اسطوره مینوتور (گاومرد) فرزند یکی از پادشاهان یونان است. این هیولا مجازات پوزئیدون خدای دریاهاست که شاه مینوس به دلیل نافرمانی بدان مبتلا شده است. شاه مینوس برای رهایی از شرم، این فرزند عجیب و هولناکش را در لابیرنت یا هزارتویی زندانی می کند. این هیولای مردم خوار سرانجام به وسیله تزئوس کشته می شود. بورخس در بازسازی این اسطوره خودش را در جای گاومرد قرارداده و با راوی اول شخص، داستان را به گونه ای دیگر روایت کرده است. آنچه از روایت بورخس بر می آید، این است که انسان معاصر در چنبر هزارتوهای مختلف که محصول تجدد امروزی است، گرفتار است. بورخس در این داستان می کوشد مخاطبانش را به درون این هزارتوها بکشاند تا باور کنند که راه خروج از آنها آسان است و تنها اندکی جسارت می خواهد. در این پژوهش عمل فرا اسطوره ای بورخس از داستان مینوتور نقد و بررسی می شود.

در پیشینه مثنوی پژوهی، شرح مبسوط ابیات مثنوی و به تازگی نیز پژوهش های موضوعی، مرسوم و مورد توجه بوده است. اما کمتر به بررسی کلان فکرهای مثنوی در هر دفتر و سپس مقایسه و تطبیق آن با سایر دفاتر پرداخته شده است. خواننده این کتاب گاه در پیچ و خم ابیات ژرف و دقیق و در لا به لای حکایت های تو در توی مثنوی و به تعبیری در جریان مواج و سیال ذهن مولانا گم می شود و کمتر مجال این را می یابد که نگاهی از افقی بالاتر نگاهی کل نگر به هر دفتر مثنوی داشته باشد. در این پژوهش با استعانت از تجربه چند سال تدریس مثنوی در مقطع کارشناسی ارشد به شیوه تحلیل محتوا، تلاش شده است تا درون مایه های مندرج در دفتر دوم مثنوی از نظر بسامدی ارزیابی شود تا از رهگذر آن بتوان کلان فکرهای مندرج در این دفتر را معرفی کرد.

از ورای قرن ها تمدن بشری، آنچه امروز از مراسم شگفت داوری ایزدی برای ما به جا مانده است، تنها عبارت «سوگند خوردن» است، درحالی که این رسم در میان اقوام و ادیان در گذشته امری معمول و آخرین محک برای تعین گناهکاری یا بی گناهی متهمان بوده است. با وجود اینکه نمونه های بسیاری از اجرای این مراسم در آثاری چون ویس و رامین، مثنوی، سلامان و ابسال، مخزن الاسرار و... به چشم می خورد، آشناترین نمونه از این نوع داوری در حافظه جمعی ما ایرانیان «گذر سیاووش از آتش» است. دلایل اهمیت و اعتبار اسطوره داوری ایزدی در شاهنامه از موضوعات مورد بحث در این جستار است؛ از این رو، در این مقاله نخست به اجمال، به بیان علل ارزشمندی آتش در باور اقوام و ادیان کهن می پردازیم. پس از آن انواع آزمون های ایزدی عبور از آتش را بر مبنای نمونه های موجود از آن در کتب تاریخی، دینی و ادبی بررسی و طبقه بندی می کنیم و سرانجام ماجرای اسطوره گذر سیاوش از آتش را به عنوان نمونه ای تاثیرگذار و ماندگار از این نوع داوری معرفی می کنیم و به ذکر برتری های آن نسبت به نمونه های مشابه دیگر خواهیم پرداخت.

بیان ناپذیری تجربه عرفانی امری است که صوفیان با استعانت از رمزها و تمثیل های متعدد و یا به صراحت از آن سخن گفته اند. به عقیده آن ها، عظمت و کمال «معنی» به اندازه ای است که «صورت» ظاهر به هیچ رو نمی تواند آن را بیان کند. زبان عرفانی در بطن خود تناقض صورت و معنی را بازتاب می دهد؛ تناقضی که از ادراک صوفیان نسبت به «راز» سرچشمه می گیرد. «راز»ی در عمق «معنی» نهفته است که زبان نمی تواند آن را بیان کند و به مخاطب انتقال دهد. صوفی نیز می کوشد این راز را پنهان نگاه دارد. وسوسه بیان معنی از یک سو، و اصرار بر ناتوانی زبان در بیان معنی از سوی دیگر، بنیان بخش عمده ای از میراث سخن صوفیه است. بحث «صورت» و «معنی» در آثار مولانا نیز به شکلی گسترده مطرح شده است. تاکید مولانا بر محال بودن بیان تجربه عرفانی، سرانجام او را به ساحت «خاموشی» کشانده است. مقاله حاضر به این موضوع اختصاص دارد.

در این مقاله به بررسی داستان پیر چنگی از دیدگاه روانشناسی تحلیلی یونگ پرداخته ایم. بر اساس این بررسی و تحلیل نمادهای کهن الگوی من، خود، خواب و رویا، سایه، نقاب، پیر دانا و ناخودآگاه فردی و جمعی، نشان داده می شود که پیر چنگی با گذر از این مراحل به یاری پیر دانا از گذرگاه صعب خودآگاهی به ناخودآگاهی حرکت می کند و سرانجام به تولد دوباره و فرایند فردیت می رسد و سازش خودآگاهانه ای با مرکز درونی خود می یابد و در پرده فنا و استغراق در ناخودآگاه جمعی خویش زندگی جدیدی را شروع می کند.

هدف این نوشتار بررسی ژرف‌ساخت استعارۀ دختر رز در اشعار شاعران فارسی زبان به‌ویژه اشعار حافظ به لحاظ اسطوره‌شناسی،‌ تاریخی ـ فرهنگی، روان‌شناسی و زیبایی‌شناسی است. ‌برای نیل به این هدف، توجه به خاستگاه فرهنگی ـ اجتماعی این استعاره در اعصار پیش از تاریخ، ‌نقش اسطوره در شکل‌گیری آن، و پیوندها و شباهت‌هایی که بین شراب و عناصر زنانه وجود دارد، ضروری است. این مقاله در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اسطوره‌شناسی،‌ بخش تاریخی- فرهنگی، بخش روان‌شناسی، و بخش زیبایی‌شناسی. پژوهش ما نشان می‌دهد که شراب با عناصر مادینه پیوند‌هایی جدا نشدنی دارد و خاستگاه اصلی این پیوندها به احتمال بسیار زیاد، فرهنگ و ادب ایران است.