جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پی بردن به ارزش و اهمّیت دعا در اسلام و جایگاه آن در بین مسلمانان، و ویژگی ذکر آن در آیات قرآن مجید، رابطه قرآن با دعا، معرّفی صحیفه سجادیه و بیان جایگاه آن و آیات الهی در کلام امام سجّادعلیه السلام ، مطالب مورد بحث این پایان نامه است. مختصری از زندگانی امام سجّادعلیه السلام و سخنان ایشان در کوفه، شام و مدینه پس از ماجرای کربلا، تلاش های رژیم اموی علیه خاندان پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، روش امام سجّادعلیه السلام در دعا کردن علیه جریان حاکم، و نقل گفتاری از استاد مطهّری درباره احوال و شخصیت امام سجّادعلیه السلام، از مطالب فصل اوّل این تحقیق است. در فصل دیگر، ارزش و اهمّیت دعا در اسلام مورد بررسی قرار گرفته، ارزش و اهمّیت دعا در کلام رسول خدا و ائمه هدی و اشاراتی به آیات قرآن کریم در باب دعا، امر به دعا به عنوان یک وظیفه دینی، محبوبیت دعا نزد خالق یکتا، جایگاه دعا در مسیر خلقت، اجابت برترین هدف از دعا، فواید و آثار دعا، فضیلت و اهمّیت دعا، شرایط دعا، بُعد اخلاقی - اجتماعی و بُعد فردی دعا و حالات نمایشی دعا، از جمله عناوین مورد بحث در این قسمت است. فصل سوم، به معرّفی صحیفه سجّادیه اختصاص یافته است. در این فصل در ضمن چهار بخش، مباحثی همچون: جایگاه صحیفه و بررسی سلسله سند آن، نمودار سلسله سند آن به نقل از امام باقرعلیه السلام و محمّد بن زید شهید آمده و ترجمه ها و شرح های صحیفه، معرّفی شده است. در فصل چهارم - که موضوع اصلی پایان نامه است - آیات قرآنی که در صحیفه منعکس شده، مورد بررسی قرار گرفته اند. به ادّعای نگارنده، این آیات به دو صورت صریح و غیر صریح (ملهم بودن کلام امام علیه السلام از آیات) در صحیفه آمده است. آیات صریح، در چهارده دعا انعکاس یافته اند. در این فصل، در کنار انعکاس متن دعای صحیفه، آیات مورد اشاره، در حاشیه آن ذکر شده در مواردی، توضیحات کوتاهی ارائه شده است.

منابع اسلامی از منزلت والای مسجد به عنوان یک نهاد فرهنگی- اجتماعی سخن می گویند. این مکان از صدر اسلام تاکنون با داشتن کارکردهای گوناگون، موجبات توسعه فرهنگ و تمدن اسلامی را مهیا ساخته است. از این رو، در صورت بازشناسی نقش مسجد و امام جماعت آن، می توان موجبات غنای فرهنگ اسلامی را در ابعاد مختلف علمی، آموزشی، عبادی و اجتماعی فراهم کرد. این کارکردها در بعد علمی- آموزشی عبارت اند از: برگزاری دوره های منظم دروس دینی و نشست های پاسخ گویی به پرسش ها و شبهات اعتقادی، فراهم کردن مکانی برای گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان، آموزش شرایط و نحوه اجرای امر به معروف و نهی از منکر و نشر احکام کسب و تجارت برای برخورداری از بازار اسلامی. در بعد عبادی نیز مسجد مکانی مناسب برای یاد خدا، برپایی فرایض دینی و نیایش جمعی است. همچنین این مکان در بعد اجتماعی می تواند به عنوان بستری موثر برای وحدت اجتماعی، رفع مشکلات مالی مساکین، تحکیم بنیان خانواده و آرامش دل و بهداشت روان ایفای نقش کند.

در پیشینه مثنوی پژوهی، شرح مبسوط ابیات مثنوی و به تازگی نیز پژوهش های موضوعی، مرسوم و مورد توجه بوده است. اما کمتر به بررسی کلان فکرهای مثنوی در هر دفتر و سپس مقایسه و تطبیق آن با سایر دفاتر پرداخته شده است. خواننده این کتاب گاه در پیچ و خم ابیات ژرف و دقیق و در لا به لای حکایت های تو در توی مثنوی و به تعبیری در جریان مواج و سیال ذهن مولانا گم می شود و کمتر مجال این را می یابد که نگاهی از افقی بالاتر نگاهی کل نگر به هر دفتر مثنوی داشته باشد. در این پژوهش با استعانت از تجربه چند سال تدریس مثنوی در مقطع کارشناسی ارشد به شیوه تحلیل محتوا، تلاش شده است تا درون مایه های مندرج در دفتر دوم مثنوی از نظر بسامدی ارزیابی شود تا از رهگذر آن بتوان کلان فکرهای مندرج در این دفتر را معرفی کرد.

حافظ چه در عرفان عملی، سیر و سلوک و تهذیب نفس، چه در عرفان فلسفه آمیز نظری، و چه در مکتب عاشقانه عرفای فارسی و یا عربی مقام ممتازی دارد. نکته سنجی های او در ادبیات فارسی کم نظیراند عبدالرحمن جامی می فرماید: "سخنان حافظ چنان بر مشرب طبقات واقع شده است که هیچکس را آن اتفاق نیفتاده .....". فلسفه دعا و نیایش او نه به زهد و ترس و تعصب بلکه به اخلاق عارفانه و رندانه متعلق است یعنی آزادگی از ریا، حرص، و دروغ. حافظ از دعا و راز و نیاز استفاده کرده، دعا و نیایش مختص به زمان خاصی نیست چه انسان در قرن هفتم زندگی کند چه در قرن چهاردهم به خلوت کردن با معبودش نیاز دارد و این کار در زمان جاریست. پس در می یابیم که حافظ به دلیل استفاده از مضامینی نو که تاریخ مصرف ندارد و هم به دلیل عاشقانه بودن اشعارش هر روز متولد می شود و می توان گفت حافظ زنده است. نوشته حاضر کند و کاوی است درباره یکی از دغدغه های مهم حافظ؛ یعنی دعا.