آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده در این رساله، به بررسی، تبیین و مقایسه دیدگاه اهل بیت علیهم السلام و فلاسفه اسلامی در خصوص نحوه صدور فعل از انسان پرداخته می شود. نظریه اهل بیت معروف به امر بین امرین نافی نظریات رقیب جبر و تفویض میباشد و نظریه ای کاملاً ابتکاری، دقیق و مطابق با واقع است که از فسادهای دو نظریه جبر و تفویض بکلی پیراسته است. ما نظریه اهل بیت را در دو تصویر جداگانه و مرتبط با هم، ارائه نموده ایم که تصویر اول، ماهیت نظریه و تصویر دوم، نسبت فعل انسان و مقولات الهی را نشان می دهد. در تصویر اول، نشان داده شده است که ماهیت نظریه اهل بیت، دارای سه مفهوم اصلی استطاعت انجام فعل، امر و نهی الهی و اذن الهی می باشد. و این سه مفهوم در یک ائتلاف کلی، نظریه امر بین الامرین اهل بیت را شکل می دهند به نحوی که در صورت نبود و یا انکار یکی از این مفاهیم سه گانه، تصویر ماهیت امر بین امرین دچار خدشه و تباهی می گردد. در تصویر دوم، نیز نسبت میان مشیت الهی، اراده الهی، قدر الهی و قضای الهی با فعل انسان بررسیشده است و نشان داده ایم که از دیدگاه اهل بیت صحت صدور فعل از انسان منافاتی با این امور الهی ندارد بلکه بر مبنای همین امور الهی است که فعل باید از روی اراده و اختیار از انسان صادر گردد. نظریه فلاسفه اسلامی نیز بر مبنای علیّت و اصل ضرورت علّی و معلولی تبیین و اثبات شده است که بنا بر نظر فلاسفه اسلامی، انسان موجودی مختار است که افعال خویش را نه بر مبنای جبر و نه تفویض بلکه با اراده ای که در طول اراده الهی است، انجام می دهد. از دیدگاه فلاسفه اسلامی، نسبت میان انسان و افعالش، نسبت امکانی است و انسان در مقایسه با علت تامه هر فعل، بخشی از علت می باشد و در صورتی که تمامی اجزای علت تامه در خارج موجود باشند، فعل به اراده انسان محقق می گردد. مقایسه نظرات فلاسفه اسلامی در چگونگی صدور فعل از انسان با نظریه امر بین امرین اهل بیت علیهم السلام، آشکار می سازد که نظر فلاسفه اسلامی، مطابق با تصاویر اول و دوم نظریه اهل بیت علیهم السلام می باشد و به لحاظ نتیجه دارای سازگاری با نظریه اهل بیت است.کلیدواژه ها: اهل بیت ، فلاسفه اسلامی، امر بین الامرین، علیّت

گسترش تفکر نیهیلیستی و اندیشه های پوچ گرایی و یاس و ناامیدی بر عقاید بشر ،باعث پیدایش بی هویتی ،انحطاط خانواده و آسیب های روحی و روانی فراوان و گسترش جنایات بی شماری گردیده ودر برخی احیان انسان رابه خود کشی کشانده است . راه کارهای اندیشه ورزان امروزی در رویارویی با این بحران ها همانند خردگرایی و پدید آوردن مکاتب نو پا برای بنیان کنی این نابسامانی ها نه تنها افاده نکرده ،بلکه آنها را فزونی بخشید ه و بشر بیشتر گرفتار بی هویتی و پوچی گردیده است .گسترش افکار و شیوه های زندگی غرب د رجوامع مسلمان که به صورت تهاجمات فرهنگی و بی هویت کردن مردم و رواج اندیشه های پوچ گرایی به منظور حاکمیت بر ملت هاو استثمار آنها صورت می گیرد زنگ خطری است جدی که در تقابل با آن می باید راه کارهایی راه بردی در افکند . در میان آموزه های دینی اکسیر حیات بخش مهدویت ،موضوعی راه بردی و استراتژیک و آموزه ای است جامع ،جهانی ، اصیل و ریشه دار ،سرنوشت ساز ، متعلق به ما و عصر ما و تنها راه نجات انسان معاصر از منجلاب احساس پوچی و بی معنایی زندگی است که در فرهنگ تشیع در اوج کار آمدی عرضه شده است .اعتقاد به امامت و مهدویتاز عناصر استوار و مبنایی شیعه است که آن را متمایز می سازد به طوری که با نبود این مولفه ءذاتی اندیشه شیعه فرو می ریزد . این عنصر اصلی تفکر شیعه سبب پویایی و حیات آن شده به گونه ای که اعتقاد به مهدویت رکن و عامل اساسی تمام حرکت های آزادی بخش و تحول آفرین جوامع شیعه گشته است که مهمترین آنها انقلاب اسلامی ایران است . اعتقاد به مهدویت و انتظار به شکل اصیلش شاخصه هایی دارد که تحقق آنها در منتظران واقعی سبب شکل گرفتن انسانهایی استوار ،ولایت مدار ،عدالت خواه ،ساده زیست و تجمل ستیز ،مروج ارزشهای اصیل و برخوردار از زندگی معنادار و حیات طیبه قرآنی می گردد. این پژوهش به چگونگی تاثیر گذاری اندیشه مهدویت و مبانی آن در عبور از نیهیلیسم و بی معنایی زندگی می پردازد و ره آوردهای اعتقاد به حضور امام و انتظار سازنده را در رسیدن به حیات طیبه یعنی زندگی ولایت مدار انه بیان می کند .

اهمیت مباحث انسان شناسی بر هیچ کس پوشیده نیست. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:«ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون؛ خلق نکردم جن و انس را مگر برای اینکه مرا عبادت کنند.» پس غایت خلقت انسان تقرب الی الله است و این امر میسر نمی‌شود، مگر اینکه عصاره هستی(انسان) خودش را به درستی بشناسد و جایگاه خود را در هستی بیابد؛ زیرا کسی که به خود جاهل باشد به غیر خود جاهل‌تر است. صدرالمتالهین با تأسیس اصالت وجود و حرکت جوهری در مباحث انسان شناسی تحولی شگرف به وجود آورد. در این نوشتار دیدگاه صدرا(ره) در مورد هویت انسان و عناصر سازنده آن مورد بررسی قرار گرفته است. از دیدگاه صدرا(ره) نفس، یک حقیقت تعلقی است و اضافه مقوم وجودی نفس است. این حقیقت تعلقی جوهر است که افعال خود را به واسط? قوایی که همه مجرد هستند انجام می‌دهد؛ این جوهر مجرد، جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء است؛ همچنین انسان مجموعه‌ای از نفس و بدن است که هر دو به یک وجود موجودند؛ و بدن، حکم ماده و نفس، حکم صورت را برای انسان دارد و چون قوام هر موجودی به صورت آن است؛ بنابراین هویت و حقیقت انسان همان فصل اخیر اوست. از دیدگاه صدرا(ره) نفس انسان دارای حد ثابتی نیست به همین دلیل انسان موجود پیچیده‌ای است که فلاسفه با تمام توان فکری از درک کامل او عاجز مانده‌اند.صدرا(ره) شناخت نفس را در پرتو کتاب و سنت جست و جو می‌کند و بدون بهره‌مند شدن از مشکات نبوت این شناخت را میسر نمی‌داند. از دیدگاه او، سه عنصر مهم در ساختن نفس دخیل‌اند؛ در این نوشتار پس از بیان اصول صدرا(ره) در علم النفس به معرفی این سه عنصر و نقش هر کدام در ساختن هویت انسانی پرداخته و نقش ایمان در تعیین این هویت مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیدهموضوع خلقت یکی از مباحث مهم قرآنی است که آیات بسیاری در رابطه با آن نازل شده است. در اولین آیه قرآن از اولین سوره‌ای که بر پیامبر نازل گردید، بحث خلقت مطرحشده است. «أقرا باسم ربّکِ الذی خلق».(علق / 1) اولوا الالباب یعنی صاحبان خرد و اندیشه عمیق و صحیح، تنها کسانی هستند که از طریق تفکر عمیق در خلقت جهان پی به خالق قادر حکیم متعال می‌برند، چراکه همه مخلوقات نشانه‌ها و آیات خدا هستند و حیثیتی جز نشانه بودن ندارند، یعنی از هیچ جهتی استقلال ندارند و تنها وجود رابط هستند ولاغیر. نشانه‌بودن مخلوقات برای پروردگار تکوینی است نه اعتباری و دائمی و ذاتی است نه مقطعی و عَرَضی. در این نوشته پس از بیان کلیات، ابتدا معنای خلقت و تفاوت آن با الفاظ هم‌خانواده آن مانند: جعل، إنشاء، ابداع و اختراع، جهت دست یابی به حقیقت معنای خلقت بیان می‌گردد. در فصل سوم مباحث حدوث و قدم آفرینش از نگاه مادیون، متکلمین فرق اسلامی و توجیه اختلاف نظر فلاسفه با متون روایی مطرح می‌شود. تبیین چگونگی خلقت با بیان خلقت دفعی در مبدعات و خلقت تدریجی در جسمانیات و حکمت تدریجی بودن خلقت عالم طبیعی در فصل چهارم بیان می‌گردد. در فصل پنجم بحث عالم خلق و عالم امر و فرق میان آن دو و توضیح عبارت قرآنی (کن‌فیکون) طرح شده است. فصل ششم به بحث عمومیت خلقت که بحثی جنجالی میان فرق اسلامی از جمله معتزله و اشاعره و امامیه است و طرح آیات مربوطه و بیان نظر نهایی صحیح امامیه با پاسخ به شبهات، اختصاص یافته است. در فصل هفتم اموری که با خلقت تلازم دارند از جمله حُسن،ربوبیت و تدبیر مطرح و مستدل می‌گردد. در فصل هشتم، هدف خلقت و هدفمندی آفرینش با بیان آیات مربوطه و نظرات متفاوت مفسران (معتزله، اشاعرهو امامیه) و نظر نهایی صحیح بیان می‌شود.کلمات کلیدی: خلقت، حدوث و قدم، عالم خلق و عالم امر، معتزله، اشاعره، امامیه

انسان کامل کسی است که در تمام ابعاد وجودی انسانی(قوای نفس، علمی و عملی) به سرحد کمال رسیده باشد. حال این سوال مطرح است که نقش انسان کامل در ارتباط بین خالق و مخلوق چیست؟ به عبارتی نقش انسان کامل در ثبات و تداوم آفرینش چگونه است؟ لذا این رساله به طور مفصل بدان می پردازد.

نکات اساسی که در این پایان نامه مورد بحث قرار گرفته عبارتند از: -‎1 از دیدگاه اسلام همچنان که وجود خدا از جمیع جهات غیرمتناهی و نامحدود می باشد، از حیث صفات جمال و کمالات وجودی از قبیل علم و قدرت و اراده و حیات و غیره نیز غیرمتناهی و نامحدود است . -‎2 عمومیت قدرت خدا به معنای صحیح آن، در قرآن کریم مطرح شده است . همچنین پیامبر گرامی (ص ) و ائمه معصومین (ع) این موضوع را تبیین می کردند. از میان متکلمان اسلامی، امامیه با پیروی از پیامبر (ص ) و ائمه معصومین (ع)، این صراط مستقیم را دنبال کرده اند و از این دیدگاه، خداوند بر تمام مقدورات قادر است . هم به چیزهای که واقع شده است، قادر است و هم به چیزهایی که واقع نشده است، تواناست . حتی بر قبیع و ظلم و جور نیز توانایی دارد ولی به جهت حکمتش اینها را انجام نمی دهد. -‎3 قدرت انسان از طرف خدا به او تفویض شده است و انسان در کارهای ارادی خویش مجبور نیست و حتی کارهای ارادی اش از لحاظ وجودی، در کل به علت تامه (خدا) منسوب است . و در اینجا تاثیر قدرت خدا و قدرت انسان به صورت طولی است، نه عرضی. اما متکلمان اشعری و معتزلی هر کدام بنوعی راه افراط و تفریط را رفتند و از مسیر حق و صراط مستقیم منحرف شدند. -‎4 فیلسوفان اسلامی براهین محکم و استواری در مورد "عمومیت قدرت خدا" اقامه کرده اند با این بیان که وجود ممکنات به جهت برخورداری از ویژگی "امکان" هیچ استقلالی از خود ندارند و وجودشان عین ربط و وابستگی بوده و از این رو به وجود واجب الوجود که در نهایت استقلالی و غنی ذاتی می باشد، وابسته هستند. پس قدرت خدای سبحان بر همه هستی سیطره دارد. -‎5 از این نگرش انسان از استقلال ظاهری برخوردار است (و این قدرت از طرف خدا به او افاضه شده است ) ولی این استقلال در حقیقت، عین فقر است، پس تنها او (خدا) مالک حقیقی و واقعی است چنانکه خداوند در قرآن کریم می فرمایدک (یا ایها الناس انتم الفقراء الی الله و الله هو الغنی الحمید [فاطر آیه ‎15]) هان ای مردم شما نیازمند به خدا هستید و خداوند بی نیاز ستوده است ./

آموزه های ناب دین، به جهت هماهنگی با نظام تکوین و تشریع؛ از مطلوبیت و کارآیی فراوانی در عالم برخوردارند؛ به هعمین جهت، همواره مورد سواستفاده و تعدی بوده اند. از جانب دیگر، اندیشه های انحرافی، هیچ گاه با عناوین باطل خود به میدان نیامده و همیشه در پناه ظواهری از دین، مخفی بوده اند. گاهی نیز به سبب غفلت یا اشکال در مبانی، انحراف هایی صورت گرفته است. تمسک به سه واژة انتظار، عقیده و آسیب، عنوانی را پدید آورد که موضوع این پژوهش گردید؛ و تلاش شد در یک پژوهش تحلیلی توصیفی، آسیب های کلامی که فرهنگ مهدویت و انتظار امام دوازدهم شیعیان را در معرض خطر قرار داده اند، بررسی شوند. از این رو در یک سیر منطقی، آلت ها و آسیب هایی که در منشأ (روایات مطرح کننده تفکر انتظار مهدی موعود(عج یا در نگرش علما و اندیشمندان (به عنوان مبلغان و بررسی کنندگان این عقیده) یا در متدینین (به عنوان پیروان و معتقدان این ایده) روی داده و یا توسط غیر شیعیان، القاء گردیده، مورد توجه قرار گیرند. از این مطالعه و بررسی، شناسایی و علت یابی و نیز در حد امکان، درمان آسیب ها به منظور پالایش اندیشة رایج در جامعه در مورد امام عصر(عج)، مورد نظر بوده است؛ و این مزیت بحث کلامی، که ریشه ها، مبانی و لوازم آسیب ها، از منظر عقل و به شیوة تحلیلی، مورد کاوش قرار می گیرند، مدنظر قرار گرفته است. خلاصه آن که انتظار، عقیده ای منتج به عمل، بلکه لازمة آن است و هرگونه ایستایی فردی، اجتماعی و یا عدم عمل به احکام شرع مقدس، در دوران غیبت امام زمان(عج) در نیل به اعتقاد صحیح، باید دارای ویژگی های ذیل باشد: - مراجعه به کارشناسان و خبرگان دین؛ منفعل نبودن در برابر هر تفکر یا شخص مدعی انتساب به حضرت؛ سکوت در برابر آنچه محتمل است ولی قطعی نیست؛ سعی در کسب معرفت نسبت به واسطة فیض تکوینی و تشریعی؛ و داشتن انتظاری فعال و اصلاح گر.

این نوشتار در پی آن است که معیار اعتدال‌گرایی را از دیدگاه کلام امامیه بررسی نماید. به این منظور معیار اعتدال‌گرایی را به لحاظ معناشناختی و روش‌شناختی کاویده و به اعتدال در معنای اعم آن بر اساس قرآن و روایات پرداخته‌ایم. سپس آیات و روایات دال بر اعتدال را با تفاسیر و روایات مرتبط با آن‌ها محک زده و مبنای اعتدال اسلامی را به دست داده‌ایم و تأیید آن بر اساس سیرۀ معصومین: را بررسی کرده‌ایم. در امتداد بحث، مسئلۀ حجیت عقل در اثبات اعتدال نیز مطرح شده است. با تطبیق دادن سیره و روش اعتدالی این بزگواران به عنوان معدن رسالت وامامت با آیاتی که به اعتدال در روش و منش حکم دارند، معیارهای اعتدال‌گرایی و افراط‌گرایی به این نحو معین شد که مرجعیت و حجیت کتاب، سنت و عقل و استفاده از آن‌ها در خصوص حد اعتدال باید مدنظر قرار گیرد و هرآنچه با سیرۀ ائمه: منافات داشته باشد به‌مثابۀ خروج از مسیر اعتدال‌گرایی بوده و مورد وثوق نیست.

صفات خبری جزء متشابهات قرآن و از جمله صفاتی هستند که تنها با استناد به نقل آیات و روایات، به پروردگار متعال نسبت داده شده و از طریق تعقل حاصل نمی‌شود؛ صفاتی مانند وجه، ید، استوای پروردگار بر عرش و غیره. که موهم تشبیه و تجسیم است. درباره متشابهات قرآن چهار دیدگاه اصلی وجود دارد: دیدگاه اهل ظاهر، نظریه اشتراک لفظی، نظریه حقیقت و مجاز و نظریه روح معنا. در این مقاله تلاش شده است تا با رویکرد تحلیلی- انتقادی، با بهره‌گیری از اصول هرمنوتیک، در ابتدا به روشی صحیح درخصوص فهم متون دینی در مطالعات اسلامی رسیده و سپس با استفاده از این روش، به نقد و بررسی دیدگاه‌های صفات خبری از منظر متکلمان اشاعره، معتزله و امامیه پرداخته و صحت هرکدام مورد مداقه قرار گیرد. در نتیجه بیان می‌شود که هرمنوتیک روشی به عنوان نوعی روش تفسیر، با مسلم انگاشتن امکان فهم عینی، ثابت و فراتاریخی متن و امکان دستیابی به مراد مولف، برای تفسیر مطالعات اسلامی مفید می‌باشد و براساس آن، دقیق‌ترین و معقول‌ترین فهم از آیات صفات خبری که هیچ تعارضی با اصول دین ندارد و به دور از هرگونه مجاز می-باشد، مربوط به روش امامیه است که همان نظریه وضع الفاظ براى ارواح معانى میباشد.

ابن سینا به طور خاص در کتاب تدابیر المنازل او السیاسات الاهلیه به مسأله تعلیم و تربیت می پردازد. شهید ثانی در کتاب منیه المرید فی آداب المفید و المستفید به طور کامل و دقیق در خصوص مسأله مهم تعلیم و تربیت سخن گفته است. در این میان دو نگرش کلی در آثار مربوط به تعلیم و تربیت بیشتر نمایان است. یکی نگرش فیلسوفان است که از مابعد الطبیعه متأثر است و مسائل عمده تعلیم و تربیت را از منظر فلسفی ارائه می دهند و منبع معرفتی، فیلسوف عقل است؛ گروه دیگر عالمانی هستند که منابع معرفتی خود را از عقل، قرآن و سنت گرفته و با نگرشی دینی به تبیین تعلیم و تربیت پرداخته اند.در این میان بوعلی سینا برای معلم جایگاه مهمی در سیستم آموزش و پرورش قائل است و معتقد است که معلم، الگوی رفتاری کودکان است و آنان از رفتار او نسخه برداری و در زندگی خودعمل می کنند.شهید ثانی نیز اصول و روشهای تعلیم و تربیت را در سه گروه مطرح می کند.1) اصول و روشهایی که معلم و آموزگار باید آنها را رعایت کند.2) اصول و روشهایی که متربی و آموزنده باید آنها را رعایت کند.3) اصول و روشهایی که هم معلم و هم متعلم رعایت آنها را باید پاس بدارند که در این پایان نامه این شباهت ها و تفاوت ها را بررسی می کنیم.