آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

الجمع بین رایى الحکیمین: افلاطون الالهى و ارسطوطالیس اثر ابونصر فارابى, یکى از برجسته ترین کتاب ها در سنّت یونانى ـ اسلامى فلسفه است که نشان دهنده تلاش فیلسوفى مسلمان براى سازگار کردن آرا و نظرات اصلى دو فیلسوف یونانى است که بعدها, دو مکتب مشّائى و اشراقى در حوزه فلسفه اسلامى, آراى خود را به این دو فیلسوف اسناد مى دادند. این کتاب موجز اما پرمحتوا, جهدِ جامعى است که علیرغم برخى نقاط ضعف هر کتاب فلسفى تحلیلى دوره متقدم ّ فلسفه اسلامى, درخشندگى هاى بسیارى دارد. در این مقاله, ضمن گزارش و تحلیل این کتاب, به نقد این تلاش و میزان توفیق یا عدم توفیق آن در راستاى اغراضى که دارد, مى پردازیم.

بحث متدولوژی و استراتژی‌های پژوهش در علوم اجتماعی از اهمیت و ارزشی ویژه‌ای برخوردار است، اما از آنجا که در ادبیات علمی گذشته‌گان توجه اندکی به منطق و روش برای خلق معرفت می‌شد، پرداختن پیشینیان نظیر فارابی و ابن خلدون به مقوله متدولوژی و تکنیک‌های پژوهشی و استانداردهای علمی به سبک و سیاق امروزی آنهم به صورت آگاهانه، فعالیت ارزشمندتری به حساب می‌آید. به خصوص تأمل و دقت‌های ژرفی که فارابی نسبت به بحث متدولوژی از خود نشان داده است به گونه‌ای که می‌توان او را پیش‌گام در طرح مباحث روش‌شناسی دانست. این نوشتار در پی آن است تا با تعمق در آثار فارابی، یعنی "احصاء العلوم"، "علم مدنی" و" آراءاهل مدینۀ فاضله" و برخی دیگر آثار او که به بحث متدولوژی پرداخته، قواعد و اصول روش‌شناختی که مؤلف از آن بهره برده است را استخراج، طبقه‌بندی و تشریح نماید و تلاش دارد تا شیوه‌هایی که فارابی در مقام گرد آوری و تحلیل داده‌ها و نقد ارزیابی آرای دیگران به کار گرفته است توضیح دهد. قبل از آن، به مفروضاتی در مورد ماهیت واقعیت اجتماعی که از آن به مفروضات "هستی‌شناختی" یاد می‌شود و نیز مجموعه‌ی مرتبطی از مفروضات در مورد شیوه‌ای که معرفت نسبت به این واقعیت را می‌توان بدست آورد یعنی مفروضات "معرفت‌شناختی" و نیز مفروضات "انسان‌شناختی" که نقش مقدمی در بحث روش‌ها دارد، به اجمال پرداخته است.

این‌ مقاله‌ به‌ بررسی‌ نظریة فارابی‌ دربارة‌ سعادت‌ می‌پردازد. ابتدا مشخصه‌های‌ صوری ‌سعادت‌ بررسی‌ و نتیجه‌ گرفته‌ می‌شود که سعادت‌ برترین‌ خیر و بسنده‌ به‌ خود است‌. سپس ‌مؤلفه‌های‌ اصلی‌ سعادت‌ یعنی‌ فضیلت‌های‌ نظری‌، فکری‌، عملی‌ و اخلاقی‌ مطرح‌ و بررسی ‌می‌شوند. مؤلف‌ نتیجه‌ می‌گیرد که‌ دیدگاه‌ فارابی‌ دربارة سعادت‌ جزء نظریه‌های‌ غایت‌ جامع‌است‌ و از این‌ روی‌ تفسیر نظریه‌ سعادت‌ فارابی‌ به‌ عنوان‌ نظریه ‌عقلی‌ گرایانه‌ محض‌ نادرست ‌است‌. در پایان‌ به‌ برخی‌ از اشکال‌های‌ نظریه‌ سعادت‌ فارابی‌ اشاره‌ می‌شود.

این رساله بر سه بخش است . بخش اول اختصاص به افلاطون دارد پس از بیان شرح حال و زندگی وی نظریه های "ایده" و "نقس" وی با تفسیر ی که در آثار او آمده، تبیین گردیده است . بخش دوم در خصوص شرح حال فارابی و اندیشه های نظری وی و نیز آراء فلسفه مدنی است. بخش سوم مقایسه ای تطبیقی در جهان بینی افلاطون و فارابی، مدینه فاضله فارابی و افلاطون./

در نگاه به معنا،معناشناسی،دو نوع رهیافت را مورد شناسایی و تأمل قرار داده است: رهیافت ارجاعی و رهیافت بازنمودی؛و به این نتیجه رسیده است که رهیافت‌ ارجاعی،رهیافتی صوری و سیاه و سفید به معناست،چنان‌که گویی مضیق و تنگ‌نظر است؛در سوی دیگر،رهیافت بازنمودی،رهیافتی است که معنا را با وسعت بیش‌تری‌ می‌نگرد.این نوشتار بر آن است تا از رهیافت بازنمودی،نگاهی به مسأله‌ی«اصالت‌ وجود»در فلسفه‌ی اسلامی بیندازد؛ در این رهیافت،بر نقش استعاره،تکیه شده‌ است؛از این رو،استعاره‌هایی که در اندیشه‌ی اصالت وجود ایفای نقش کرده‌اند، شناسایی شده و چگونگی تأثیر آن‌ها ردیابی شده است.استعاره‌های حد و محدود، عارض و معروض و اثر و مؤثر،استعاره‌هایی هستند که مورد بررسی قرار گرفته‌اند. قابل توجه است که قبل از بیان استعاره‌ها،سیر تولد اندیشه‌ی اصالت وجود بررسی‌ شده است.در این بررسی،حضور تاریخی معنا در فرایند تولد این اندیشه،مورد توجه قرار گرفته است.این خود،از اموری است که رهیافت‌های ارجاعی و صرفا منطقی-صوری از آن بی‌نصیب‌اند.این بحث تحت عنوان پیش‌فهم‌های اصالت‌ وجود مطرح شده است.

کتاب «مکتب فارابی» به بررسی یکی از جذاب ترین و پویاترین ادوار تاریخ اندیشه در اسلام سده های میانه می پردازد. این دوره اواخر قرن نهم تا اوایل قرن یازدهم را دربر می گیرد. نویسنده در این کتاب اندیشه های پنج متفکر برجسته این دوره، یعنی خود فارابی، یحیی بن عدی، ابوسلیمان سجستانی، ابن یوسف عامری و ابوحیان توحیدی را بررسی می کند. این کتاب می خواهد نشان دهد که فارابی فیلسوف بزرگ اسلامی، مکتب فکری متمایزی را ارائه کرده که فیلسوفان دیگر در بسط و دنبال کردن بعضی از خطوط فکری آن کوشیده اند. این مکتب فکری که ریچارد ایان تتون آن را مکتب فارابی نامیده برخلاف تاثیرش از اندیشه افلاطون و ارسطو و فلوطین و عقلانیت یونانی از آن فراتر است. نویسنده در این کتاب افکار حواریون این مکتب را با ارجاع به بنیادی ترین پرسش های مطرح شده درباره نظریه شناخت یا اپیستمولوژی بررسی کرده است. این کتاب قصد دارد تداوم یک اندیشه را با توجه ویژه به ابعاد اخلاقی معرفت در عصری بی ثبات برجسته کند و خلائی که در ادبیات این موضوع وجود دارد را پر کند.