آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در نگاه به معنا،معناشناسی،دو نوع رهیافت را مورد شناسایی و تأمل قرار داده است: رهیافت ارجاعی و رهیافت بازنمودی؛و به این نتیجه رسیده است که رهیافت‌ ارجاعی،رهیافتی صوری و سیاه و سفید به معناست،چنان‌که گویی مضیق و تنگ‌نظر است؛در سوی دیگر،رهیافت بازنمودی،رهیافتی است که معنا را با وسعت بیش‌تری‌ می‌نگرد.این نوشتار بر آن است تا از رهیافت بازنمودی،نگاهی به مسأله‌ی«اصالت‌ وجود»در فلسفه‌ی اسلامی بیندازد؛ در این رهیافت،بر نقش استعاره،تکیه شده‌ است؛از این رو،استعاره‌هایی که در اندیشه‌ی اصالت وجود ایفای نقش کرده‌اند، شناسایی شده و چگونگی تأثیر آن‌ها ردیابی شده است.استعاره‌های حد و محدود، عارض و معروض و اثر و مؤثر،استعاره‌هایی هستند که مورد بررسی قرار گرفته‌اند. قابل توجه است که قبل از بیان استعاره‌ها،سیر تولد اندیشه‌ی اصالت وجود بررسی‌ شده است.در این بررسی،حضور تاریخی معنا در فرایند تولد این اندیشه،مورد توجه قرار گرفته است.این خود،از اموری است که رهیافت‌های ارجاعی و صرفا منطقی-صوری از آن بی‌نصیب‌اند.این بحث تحت عنوان پیش‌فهم‌های اصالت‌ وجود مطرح شده است.

این پایان‌نامه به بررسی و تحلیل جایگاه آموزه‌های اسلامی در انسان‌شناسی فارابی می‌پردازد و تلاش دارد تا ارتباط میان فلسفه اسلامی و مفاهیم انسان‌شناختی را در آثار این فیلسوف بزرگ اسلامی تبیین کند. انسان به عنوان موجودی چندبعدی و پیچیده در اندیشه‌های اسلامی، به ویژه در قرآن کریم، مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش، شناخت و تحلیل ابعاد وجودی انسان از منظر فارابی و تأثیر آموزه‌های دینی بر این ابعاد است. در این راستا، ابتدا به بیان مسئله و پیشینه تحقیق پرداخته شده و سپس نوآوری‌ها و اهداف پژوهش مشخص گردیده است. این تحقیق به بررسی ابعاد هستی‌شناختی، روان‌شناختی و اجتماعی انسان در اندیشه فارابی می‌پردازد و به تحلیل تأثیر آموزه‌های دینی بر کمال و سعادت انسان می‌پردازد. همچنین، ارتباط میان عقل فعال و سرشت انسانی، و نقش آن در دستیابی به فضایل اخلاقی و سعادت مورد بررسی قرار می‌گیرد. روش پژوهش به صورت مقایسه‌ای است که در آن مفاهیم و مسائل اساسی انسان‌شناسی در فلسفه فارابی استخراج و دسته‌بندی شده و ریشه‌های احتمالی تأثیرپذیری فارابی از آموزه‌های اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که آموزه‌های اسلامی به عنوان راهنمایی برای شناخت خود و دستیابی به سعادت، نقشی اساسی در شکل‌گیری انسان‌شناسی فارابی دارند. این پایان‌نامه به تبیین تفاوت‌ها و شباهت‌های دیدگاه‌های فارابی و قرآن در مسائل انسان‌شناسی پرداخته و به درک عمیق‌تری از ماهیت وجود انسان و راه‌های رسیدن به کمال و سعادت کمک می‌کند. در نهایت، این پژوهش می‌تواند به عنوان منبعی برای مطالعات آینده در زمینه فلسفه اسلامی و انسان‌شناسی مورد استفاده قرار گیرد.

چکیده:درطول تاریخ اندیشه، مفهوم جنگ و جهاد از منظرگاه‌های مختلف موردنظرورزی قرارگرفته است. دراین میان فلسفه‌ی سیاسی را می‌توان یکی از مهم‌ترین و فراگیرترین این منظرها درباره‌ی جهاد اسلامی دانست. آرای فارابی به‌عنوان مؤسس فلسفه‌ی سیاسی اسلامی درباب جهاد را می‌توان دراین‌راستا ارزیابی کرد. فارابی در زمانه و زمینه‌ای می‌زیسته است که مفهوم جنگ –مفهومی که بیشترین قرابت را با مفهوم جهاد دارد - و لازمه‌های اندیشه‌ای و عمل‌گرایانه آن ملموس بوده است. ازاین‌رو می‌توان گفت فارابی جنگو جهاد را به‌خوبی حس کرده و اهمیت آن را در تکمیل گونه‌ای فلسفه سیاسی به‌درستی درک کرده بود. نظریه جنگ فارابی ازجمله نظریه‌هایی است که روایی و ناروایی جنگ‌ها را معطوف به‌غایت، مورد داوری قرار می‌دهد؛ و ابزار فعل در رتبه‌های بعدی اهمیت قرار می‌گیرد. غایتِ جنگ، شکل‌گرفته بر اساس هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و اخلاق شناسی انسانِ فارابی است. به عبارتی انسانی واجد چنین شئون فلسفی برای رسیدن به‌غایت و سعادت حقیقی خود گاهی دست به ابزار جنگ و جهاد می‌برد، تا بتواند با اصلاح نفوس و ارواح سعادت این جهانی و آن جهانی ملت را تضمین کند. درنهایت جهاد نزد فارابی همچون ابزاری است که درصورت حمل آن توسط رئیس اول مدینه تبدیل به عصای موسی جهت شکافتن سختی‌ها و ناعدالتی‌ها و حفظ خیرات و فضایل برای تحقق سعادت حقیقی اهالی و مدینه می‌شود.

این پایان نامه به بررسی نسبت و رابطه بین عقل و علم اجتماعی از منظرگاه فلسفی می‌پردازد. با توجه به اهمیت عقل به عنوان ابزار شناخت و استدلال و جایگاه علم اجتماعی در مطالعه و فهم پدیده‌های اجتماعی، این پژوهش به بررسی این پرسش اصلی می‌پردازد که چه نسبتی بین عقل و علم اجتماعی وجود دارد. با بررسی این رویکردها در آرای متفکران مدرن و آثار حکمای اسلامی به ارائه تحلیلی جامع از نسبت عقل و علم اجتماعی در جهان مدرن و جهان اسلام به این نتیجه می‌رسد که عقل نقش مهمی در علم اجتماعی دارد. با توجه به این مهم، این پژوهش به دنبال آن است نسبت عقل و علم اجتماعی را با تاکید بر آرای فارابی به دلیل نقش اساسی و مهم وی، بررسی نماید. فارابی به عنوان یکی از برجسته‌ترین فلاسفه مسلمان، جایگاه ویژه‌ای برای عقل در نظام فکری خود قائل است و از سوی دیگر، به مباحث مرتبط با اجتماع نیز توجه ویژه‌ای داشته است. این پژوهش تلاش دارد با بررسی آثار و اندیشه‌های فارابی، به این پرسش پاسخ دهد که از دیدگاه وی، عقل چه نقشی در شکل‌گیری، توسعه و اعتبار علم اجتماعی ایفا می‌کند؟ روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است. بدین منظور، آثار اصلی فارابی از جمله آراء اهل المدینه الفاضله، تحصیل السعاده و احصاء العلوم مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. در این تحلیل، مفاهیم کلیدی مرتبط با عقل، علم، اجتماع استخراج شده و سپس به بررسی رابطه و نسبت بین این مفاهیم پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فارابی عقل را به عنوان مهم‌ترین ابزار شناخت و دستیابی به حقیقت می‌داند. از دیدگاه او، عقل نظری و عقل عملی، هر دو نقش مهمی در شکل‌گیری علم اجتماعی ایفا می‌کنند. عقل نظری به انسان کمک می‌کند تا اصول کلی و قوانین حاکم بر جامعه را درک کند، در حالی که عقل عملی، راهنمای عمل انسان در جامعه و دستیابی به سعادت است. فارابی معتقد است که علم اجتماعی باید بر پایه عقل بنا شود. در نهایت، این پژوهش نشان می‌دهد که فارابی دیدگاهی جامع و منسجم درباره نسبت عقل و علم اجتماعی ارائه می‌دهد که می‌تواند برای فهم بهتر مسائل و چالش‌های جامعه امروز نیز مورد استفاده قرار گیرد. اندیشه‌های او در این زمینه، می‌تواند زمینه ساز تولید علم اجتماعی مبتنی بر مبانی فرهنگ اسلامی شود.

در دنیای امروز پرداختن به اخلاق و تربیت اخلاقی در قالب برنامۀ درسی مشخص ضروری است. این برنامه بر اساس نظرات اندیشمندان فضیلت‌گرای مسلمان می‌تواند مسیر مشخصی را پیش روی نظام‌های آموزشی قرار دهد. فارابی تلاش دارد تا بر اساس «فضیلت»، نظام اخلاقی اسلامی را شکل ‌دهد. این پژوهش با روش استنتاجی، برنامه‌ی درسی تربیت اخلاقی را از منظر ایشان بیان می‌کند. نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که هدف غایی در نگاه فارابی سعادت است و کسب فضایل، به‌عنوان هدف میانی برای دستیابی به هدف غایی بیان شده است. در بخش محتوای برنامه‌ی درسی چنین به‌دست آمد که فارابی محتوا را فضایلی می‌داند که در راستای سعادت باشند و گام‌هایی کاربردی برای شکل‌گیری فضایل بیان می‌کند. همچنین می‌توان روش‌های «فراهم کردن موقعیت‌های مشابه عمل»، «عمل وارونه»، «گفت‌وگوی برهانی، اقناعی و اکراهی»، «احتذاء» و «مقایسه‌ی لذت‌ها» را از آثار فارابی به‌دست آورد. در ارزیابی نیز فارابی محور اصلی را سنجش فضایل اخلاقی و ملکه شدن آنها می‌داند که این با سهولت در انجام عمل نیک و ترک عمل زشت، قابل ارزیابی است.

در فرهنگ اسلامی وحی وضعی از انسان است که در آن به حقیقت نائل شده است. اما این تنها وضعی نیست که انسان در آن، نسبتی با حقیقت دارد. فارابی در مقام مؤسس فلسفۀ اسلامی، نخستین کسی است که به این مسئله توجه کرد. وضع دیگری که در آن انسان با حقیقت پیوند دارد، وضع انسان به عنوان متعقل است؛ این همان وضع متافیزیکی انسان است. فارابی با واکاوی مفهوم ملت که همان فرهنگ و ادب مدینه است و ارتباط آن با وحی، و ربط این هر دو با فلسفه، به تبیین نسبت میان این دو وضع پرداخت، و روشن ساخت که وضع متافیزیکی انسان همان درک امر عام است که مضامین وحی به عنوان امور خاص جز در ذیل آن برای انسان تعین پیدا نمی‌کند. از این رو وحی تنها در ذیل متافیزیک به انسان خطاب می‌کند. ادعا این است که یافت این نسبت تقدیر همۀ علوم اسلامی را تا به امروز رقم زده است، از این رو همۀ علوم اسلامی ذیل متافیزیک قرار گرفته‌اند، هرچند متعاطیان آن‌ها به ظاهر در تخاصم با آن باشند.