مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب بخشی از پژوهش های کلامی در زمینه اعتقادات اسلامی است که به نخبه ای از طلاب علوم دینی در حوزه علمیه قم مقدسه القاء شده است. اثر حاضر در مورد مسأله توحید که در رأس علوم و معارف دینی بلکه به عنوان زیر بنای تمام دانش های دینی است، می باشد. عمده ی بحث آن بر مباحث تحلیلی و تحقیقی در مسأله توحید، اقسام، مراتب و دست آوردهای آن و همچنین بحث درباره توحید اسماء، صفات و افعال و اقامه براهین بر آنها از کتاب و سنت تمرکز کرده است. این کتاب مشتمل بر سه قسم اساسی به شرح ذیل است: قسم اول: توحید ذاتی مباحث آن: ۱. بیان پیش فرضها و پیشینه های روش بحث ۲. بیان معنی توحید واحدی با اقامه کردن براهین علقی و نقلی بر آن ۳. بیان معنی توحید احدی و بساطت ذات با استدال های عقل و نقل قسم دوم: توحید صفاتی این فصل مشتمل بر چهار فصل به شرح ذیل است: ۱. علم خداوند به ذات اقدسش ۲. علم ذاتی؛ علم خداوند به اشیاء قبل از ایجاد ۳. علم فعلی؛ علم خداوند به اشیاء هنگام ایجاد ۴. فلسفه و حقیقت بداء و رابطه آن با موضوع علم الهی قسم سوم: توحید افعالی مباحث جلد 2: رویت الهی، صفات سلبیه الهی، اسم اعظم، اسماء الحسنی، عرش و کرسی و توحید افعالی

رؤية الله في ضوء الكتاب و السنّة و النقل الصريح، اثر آیت‌الله سبحانى مى‌باشد. عقايد اشاعره (اهل حديث) كه ابوالحسن اشعرى در كتاب الانابه آنها را تا 51 اصل شمرده است، بيان مى‌كند، خداوند بر عرش خود استقرار دارد، خدا چهره‌اى دارد؛ ولى بدون كيفيّت(بلا كيف)، خدا داراى دو دست است، بدون كيفيّت، خدا چشم دارد؛ اما بدون كيفيّت و براى همه اين اصول به آياتى از قرآن كريم استناد مى‌كند. اين بحث كه در كتب كلامى به تجسيم، تشبيه و رويت خدا معروف شد، قرن‌هاى زيادى از بحث‌هاى داغ محدّثان و متكلمان بود تا اين كه به ابن تيميّه مى‌رسيم. او در رساله حمويه و واسطيّه اين مساله را مى‌آورد با اين جمله: كه ما از مجموع آيات نتيجه مى‌گيريم كه خدا در بالاى اين عالم محسوس است. در ردّ اين عقيده كتاب‌هاى زيادى به رشته تحرير درآمده است كه يكى از اين كتب از انديشمند و متفكر اسلامى آیت‌الله سبحانى مى‌باشد كه در كتاب خود در صدد ابطال اين نظريه با براهين عقلى و آيات قرآن و روايات است. ايشان اين نظريه را وارداتى مى‌داند و ريشه اين نظريه را در كتب عهدين مى‌داند كه از طريق اجبار يهود وارد محيط اسلامى شد كه از شخصيت‌هايى كه به ظاهر اسلام آورده بودند و اين نظريه كفرآميز را وارد جامعه اسلامی‎كردند كعب الاحبار و وهب بن منبه نام مى‌برد. ايشان دلايلى را كه بر رويت خدا از طرف اشاعره بر رؤيت خداوند از قرآن كريم مى‌آورد، آيه الى ربها ناظرة و رواياتى از صحاح و مسانيد ذكر و براهين عقلى آنها را نيز بازگو مى‌كند و سپس تمام اين ادلّه نقلى و عقلى را پاسخ مى‌دهد و براى عدم رؤيت به 3 آيه از قرآن و روايات پيامبر(ص) و روايات ائمه(ع) استدلال كرده و در بخش ديگر از كتاب براهين عقلى بر عدم رؤيت ذكر مى‌كند تا اينجا رؤيت خدا كه تفسير حسى با ديدگان مادى بود در كتاب آمده و رؤيت يك تعبير ديگر دارد كه اين عقيده مخصوص شیعیان و معتزله مى‌باشد و آن رؤيت قلبى و شهود باطنى مى‌باشد كه اين رؤيت در پرتو ايمان كامل به دست مى‌آيد كه اين بحث در بخش آخر كتاب ايشان گنجانده شده است و ادله نقلى و برهان‌هاى‌عقلى او را به طور كامل ذكر مى‌كند. اين بحث در كتب راهنماى حقيقت و فرهنگ عقائد و مذاهب اسلامى از ايشان نيز آمده است. در آخر كتاب هم فهرست موضوعات به طور كامل و مفصل آورده شده است.

کتاب صفعات البرهان علی صفحات العدوان توسط محمد زاهد الکوثری به رشته تحریر در آمده است و حسن بن علی سقاف تعلیقه بر آن زده است. رویکرد کلی کتاب توسط مصنف و تبع او شارح کتاب به سمت اعلام موضع و مخالفت با صاحبان افکار متحجرانه و تندروان عرصه تضارب آراء می باشد و به صورت پراکنده برخی از عقائد سلفیه و سائر فرق منحرفه را نقد می کند. این کتاب شامل مقدمه و موضوعاتی می باشد.در بخش های ابتدائی مطالبی از علامه کوثری بیان می شود. در ادامه نقل اقوالی از علمای حدیث در باب فهم راویان و محدثین روایات می پردازد.در پایان به بیان دارقطنی نسبت به ابن قتیبه در عقائد انحرافی اش اختصاص یافته است. و همچنین در این کتاب به بسیاری از مطالب دیگر پرداخته شده است.

کتاب المیزان العادل لتمییز الحق من الباطل توسط الشیخ عبدالقادر عیسی دیاب به رشته تحریر در آمده است. در هر عصری مناقشات فکری فراوان یافت می شد. مثلا در گذشته فرقه خوارج و معتزله و ظاهریه به وجود آمد. و در عصر ما آرائی که مصادرش متنوع است انقلاب کرد که یکی از آنها وهابیت می باشد. در ابتداء وهابیت لباس محاربه، بدعت و تصحیح راه و روش عقائد مسلمین را شعار کارشان قرار دادند و کم کم به کشت و کشتار شیعیان به دلیل عقائدی چون زیارت قبور، توسل و شفاعت پرداختند. نویسنده این کتاب درصدد نقد و بررسی عقائد وهابیت است. این کتاب شامل مقدمه و موضوعاتی می باشد. در ابتدا مولف به ردیه ای بر کتاب محمد احمد عبدالسلام و ادله جواز قرائت قرآن بر میت پرداخته است. در ادامه وهابیون و صوفیه را بررسی می کند. و در آخر به عقیده وهابیون در فروعات دین مانند نماز تراویح، مس مصحف بدون طهارت، حجاب زن مسلمان و دیگر چیزها می‌پردازد.

کتاب اتحاف الکائنات ببیان مذهب السلف و الخلف فی المتشابهات و رد شبه الملحدة و المجسمة و ما یعتقدونه من المفتریات، توسط محمود محمد خطاب السبکی به رشته تحریر در آمده است. عقیده بر این که خداوند متعال دارای جهت می باشد و بر عرش در مکانی مخصوص نشسته است، این عقیده سلف می باشد و مسلمانان را مجبور به پذیرش این اعتقاد می کنند و می گویند هر کس بر این عقیده نباشد کافر است و استدلال به قول خداوند متعال در قرآن می کنند که فرموده ( الرحمن العرش إستوا ) و همچنین قول خداوند متعال ( امنتم من فی السماء ) آیا این اعتقاد صحیح می باشد یا نه و ..... مؤلف این کتاب درصدد بوده تا به سؤالی که از او بعضی از راغبین در شناخت عقائد دین و نظراتی بر مذهب سلف و خلف در متشابهات از آیات و روایات آمده جواب دهی کند. این کتاب شامل مقدمه و بیست و یک مبحث می باشد. بعضی از مباحث آن: سؤال مطرح شده از مؤلف این اثر که موجب به تألیف این کتاب شده است. جواب مؤلف از سؤال ذکر شده که مؤید به براهین قاطعه بر شبه ملحدین می باشد. بیان مبحث استواءی خدا بر عرش، بیان مبحث ید برای خدا، بیان مبحث وجه برای خدا، بیان مبحث ساق و قدم و پا برای خدا، بیان مبحث فوقیت و جهت برای خدا، و ..... می باشد. مؤلف پس از بررسی سؤالی که از او در رابطه با عقائدی که در مذهب سلف و خلف می باشد. شده به جوابدهی اقدام نموده و در جوابیه خود به نقد و رد عقائد تشبیه و تجسیم و رؤیت و ...... پرداخته است

کتاب فتح المعین بنقد کتاب الاربعین و یلیه بینی و بین الشیخ بکر تالیف عبدالله بن محمد الصدیق الغماری است. او کتاب خود را در پاسخ به دیدگاه های ابواسماعیل هروی درباره تجسیم و تشبیه که در کتاب الاربعین او آمده است، نگاشته است. کتاب مذکور مشتمل بر یک مقدمه و بیست و دو نقد و یک خاتمه است. نقد اول در باب ایجاب قبول صفت باری تعالی است. نقد دوم در نقد کسانی است که کتمان کنندگان صفات باری تعالی را مورد نقد رد و طرد قرار می دهند. نقد سوم در رد کسانی است که خداوند را شی‌ء ای از اشیاء می داند. نقد چهارم در رد کسانی است کع خداوند متعال را شخص می دانند. نقد پنجم در نقد کسانی است که برای خداوند نفس ثابت می کنند. نقد ششم در نقد کسانی است که خداوند باری تعالی را در آسمان می دانند و بر این مطلب دلیل می آورند. نقد هفتم بر کسانی است که برای خداوند کرسی در نظر می گیرند. نقد هشتم بر کسانی است که برای خداوند تعالی اثبات حدّ می کنند. نقد نهم عبارت است از نقد کسانی که برای خداوند جهت در نظر می گیرند. نقد دهم در نقد صورت برای خداوند است. نقد یازدهم در رد کسانی است برای خداوند چشم در نظر می گیرند. نقد دوازدهم در رد کسانی است که برای خداوند دو دست فرض میکنند. نقد سیزدهم در رد کسانی است که قائلند خداوند با دست خود بهشت را آفرید. نقد چهاردهم در رد و نقد کسانی است که برای خدا خط در نظر می گیرند. نقد پانزدهم، در نقد این دیدگاه است که خداوند صدقه مومن را خود اخذ می کند. نقد شانزدهم در رد کسانی است که برای خداوند انگشتان در نظر می گیرند. نقد هفدهم، هیجدهم و نوزدهم در رد کسانی است که برای خداوند خنده و قدم در نظر می گیرند و قدم را به معنای پا می گیرند. نقد بیستم در رد این دیدگاه است که خداوند هروله( دویدن آرام) دارد. نقد بیست و یکم و بیست و دوم در د اثبات نزول خداوند به سوی آسمان دنیا و دیدن خداوند در بهشت است.

کتاب مسألة الرؤیة (رؤیة الله تعالی فی الدنیا و الآخرة تخریج احادیث الرؤیة) توسط حسن بن علی السقاف به رشته تحریر درآمده است. ابن قیم جوزی و برخی از مجسمه احادیثی را در باب روئیت خدا می آورند و قائل به تواتر آن روایات هستند. نویسنده هدف خود از نگارش را این مطلب ذکر کرده است که برخی از اهل علم و دوستانش از وی درخواست کردند که به این ادعای مجسمه پاسخ گوید. نویسنده این کتاب در صدد جمع آوری احادیث رؤیت پرداخته است و به ادعای ابن قیم و مجسمه پاسخ گفته است. این کتاب از مقدمه و سه قسمت تشکیل شده است. در این کتاب پس از ذکر مقدمه 36 حدیث بنابر ادعای ابن قیم و دیگران که دالّ بر رؤیت می کند، را آورده و سپس آن را نقد می کند. در بخش دوم 10 آیه را به نظر مجسمه دلالت بر رؤیت خداوند در قیامت می کند، را ذکر می کند و آنها را مورد بررسی قرار می دهد. در قسمت سوم نویسنده به دلایل عقلی قائلین به تجسیم خداوند در روز قیامت پرداخته و آنها را نقد می کند. نویسنده پس از ذکر آیات و روایات مربوط به تجسیم خداوند و بررسی آنها، به این نکته تصریح دارد که ادله قائلین به تجسیم خداوند از آیات و روایات و ادله عقلی برای اثبات رؤیت خداوند در قیامت وافی و کافی نیست.

کتاب القول الأسَدّ ـ فی بیان حال حدیث «رأیت ربی فی صورۀ شاب أمرد» ـ توسط ابوالیسر عبدالعزیز ابن الصدیق الغماری به رشته تحریر در آمده است و حسن بن علی السقاف بر آن تعلیقیه زده است. مشبهه و مجسمه بر این عقیده اند که خداوند در روز محشر به صورت حضرت آدم بر مردم ظاهر می شود. ابن تیمیه یکی از شخصیت هایی است که خداوند را به صورت جوانی خوش سیما دارای دست و پا که در صورت او مویی نروییده است فرض کرده است. چون خداوند متعال بری از این اوصاف و اوهام می باشد پایه و اساس این عقائد فاسد و مردود ثابت می شود. نویسنده این کتاب در صدد است تا با عقائدصحیح اسلامی با جوابیه ها و ردی های خود به مقابله با این عقائد خرافی بپردازند. برخی مطالب این کتاب از این قرار است. تصحیح شبهه در کلام ابن تیمیه در حدیث الشاب الأمرد بودن خداوند متعال و رؤیتش با چشم، تصحیح قول شیخ حمود التویجری در عقیده اهل ایمان در خلق آدم علی صورۀ الرحمن, ذکر کردن اسانید حدیث الشاب الأمرد، فصلی در کلام بر موضوع حدیث رأیت ربی فی أحسن صورۀ. کتاب إعلام الثقلین بخرافۀ الکرسی موضع القدمین تعلیقه کتاب القول الاسد است که توسط حسن بن علی السقاف القرشی الهاشمی الحسینی به رشته تحریر در آمده است. لفظ کرسی در آیه: «وسع کرسیه السموات و الأرض» نزد منکرین به منظور جایگاه قدمین و دو پای پروردگار جهانیان است که با این تفسیر قائل به جسم بودن خدا می شوند.نویسنده این کتاب، در صدد بر طرف کردن شبهاتی که در این زمینه صورت گرفته می باشد. برخی مطالب این کتاب از این قرار است. قول صحابی نزد اصولیون حجت نیست ، حدیث «له فی کل سماء کرسی برای خداوند متعال در هر آسمانی کرسی و تختی است» و احتجاج کردن ابن قیم به این حدیث، مناقشه اسانید الکرسی موضع و جایگاه قدمین خداوند متعال از ابوموسی اشعری. روایت صحیح از ابن عباس و تفسیر الکرسی به العلم.