مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

الأربعين في أصول‌الدين، یکى از با ارزش‌ترين كتب در علم كلام به حساب مى‌آيد، چنانكه افراد متعددى به این كتاب مراجعه كرده و از مطالب این كتاب استفاده نموده و يا گاه بر بعضى از مطالب آن ايراداتى نوشته‌اند. مباحث این كتاب در 40 مسأله بيان شده است كه مؤلف هر موضوع كلامى را در مسأله‌اى بيان كرده و گاه یک مسأله از چندين فصل تشكيل مى‌شود. المسألة الاولى: حدوث عالم. مؤلف در این مسأله طى 3 مقدمه از حقيقت عالم و محدث بحث نموده و حدوث عالم را اثبات مى‌كند. المسألة الثانية: در عدم شيئيت معدوم مى‌باشد. المسألة الثالثة: در این مسأله مؤلف علم به صانع را اثبات مى‌كند. المسألة الرابعة: در این مسأله بحث مى‌شود، از قدم، بقاء، ازلى و سرمدى بودن حضرت حق. المسألة الخامسة: مسأله پنجم در مورد حقيقت حضرت حق مى‌باشد. المسألة السادسة: در این مسأله بحث شده است، از این كه آيا وجود خداوند و حقيقت او یکى است يا نه؟ المسألة السابعة: مؤلف در این مسأله از متخير نبودن حضرت حق بحث نموده است. المسألة الثامنه: این مسأله اختصاص دارد، به نفى مكان از وجود خداوند. المسألة التاسعة: در این مسأله از نفى حلول خداوند در موجودى بحث شده است. المسألة العاشرة: مؤلف در این مسأله نفى نموده است، محل بودن حضرت حق را بر موجودات. المسألة الحادية عشرة: در این مسأله كه از دو فصل تشكيل يافته، مؤلف ابتداء حقيقت قدرت را بيان كرده، سپس صفت قدرت را برای خداوند اثبات مى‌نمايد. المسألة الثانية عشرة: در این مسأله نيز طى دو فصل مؤلف اولا اثبات مى‌كند، علم را برای خداوند و سپس اثبات مى‌كند، علم حضرت حق را به تمام موجودات. المسألة الثالثة عشرة: در این مسأله مؤلف طى 3 فصل بحث مى‌كند از حقيقت اراده و مريد بودن خداوند و آراء و مذاهب مختلف را در مورد اراده بيان مى‌كند. المسألة الرابعة عشرة: در این مسأله از حيات خداوند بحث شده است. المسألة الخامسة عشرة: این مسأله در مورد زيادت صفات بر ذات مى‌باشد. المسألة السادسة عشرة: در این مسأله طى دو فصل از حقيقت ابصار و اسماع بحث شده و صفت بصر و سمع را در حضرت حق اثبات مى‌كند. المسألة السابعة عشرة: در این مسأله از حقيقت تكلم بحث شده و صفت تكلم برای حضرت حق تبارك و تعالى اثبات شده است. المسألة الثامنة عشرة: در این مسأله طى دو فصل بحث شده است، از حقيقت بقاء و اثبات شده است بقاء حضرت حق تعالى. المسألة التاسعة عشرة: در این مسأله طى 6 فصل مؤلف بحث مى‌كند، از این كه خداوند مرئى است و به شبهات معتزله در عدم امكان رؤيت حضرت حق جواب مى‌دهد. المسألة العشرون: در این مسأله كه از دو فصل تشكيل يافته، بحث شده از استحالۀ اكتناه حضرت حق تبارك و تعالى. المسألة الحادية و العشرون: در این مسأله از وحدت صانع بحث شده است. المسألة الثانية و العشرون: این مسأله اختصاص يافته است، به خلق افعال بندگان. المسألة الثالثة و العشرون: این مسأله در مورد عمومیت قدرت حضرت حق مى‌باشد. المسألة الرابعة و العشرون: این مسأله در مورد عمومیت ارادۀ حضرت حق مى‌باشد. المسألة الخامسة و العشرون: در این مسأله بحث شده است كه حسن و قبح تنها به شرع ثابت مى‌شود. المسألة السادسة و العشرون: این مسأله اثبات مى‌كند كه افعال الهى معلل به علتى نمى‌باشند. المسألة السابعة و العشرون: در اثبات جوهر فرد و بحث از جزء لا يتجزئ مى‌باشد. المسألة الثامنة و العشرون: در بيان حقيقت نفس مى‌باشد. المسألة التاسعة و العشرون: در این مسأله بحث شده است از اثبات خلاء. المسألة الثلاثون: در این مسأله كه از 7 فصل تشكيل يافته، بحث شده از اثبات معاد جسمانى و روحانى و دفع شبهات آن. المسألة الحادية و الثلاثون: در این مسأله نبوت حضرت خاتم(ص) اثبات شده است. المسألة الثانية و الثلاثون: در اثبات عصمت انبياء(ع) مى‌باشد. المسألة الثالثة و الثلاثون: در بيان افضليت ملائكه بر پيامبران و يا برعكس آن مى‌باشد. المسألة الرابعة و الثلاثون: در این مسأله از كرامات اولیاء بحث شده است. المسألة الخامسة و الثلاثون: در این مسأله طى 4 فصل بحث شده است، از ثواب و عقاب، انقطاع عذاب و خلود و به شبهات معتزله و مرجئه پاسخ داده شده است. المسألة السادسة و الثلاثون: این مسأله اختصاص يافته به انقطاع عذاب فساق. المسألة السابعة و الثلاثون: در این مسأله بحث شده است از شفاعت. المسألة الثامنة و الثلاثون: در این مسأله در مورد يقينى بودن ادلۀ لفظى بحث شده است. المسألة التاسعة و الثلاثون: در این مسأله طى 5 فصل بحث شده است از امامت، ادلۀ آن و امام بعد از پيامبر(ص). المسأله الاربعون: در این مسأله بحث شده است از مقدماتى كه مى‌شود در مطالب عقلى به آنها رجوع نمود.

کتاب ‌الشریعة یکی از کتابهای حدیثی اهل سنت، نوشته امام ابی‌بکر محمد بن حسین آجری (۲۸۰-۳۶۰ ق) است. این کتاب با تحقیق ولید بن محمد بن نبیه سیف الناصر، همراه با مقدمه و ارجاعات شیخ عبد القادر الارنوءوط و عاصم بن عبداللّه القریوی در موءسسه قرطبه در سال ۱۴۱۷ ق در مکه مکرمه به چاپ رسیده است. کتاب مجموعه ۲۱۲۹ روایت را در خود جای داده و در موضوعات مختلف، از مباحث اعتقادی گرفته تا مباحث مربوط به خلفا و فضایل صحابه، روایاتی را گرد آورده است. هدف از این نوشته، ضمن معرفی اجمالی موءلّف و کتاب، پرداختن به مطالب مربوط به اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در این کتاب است. نویسنده ملقّب به اُجری و منسوب به دَرُبِ الاجُرْ از محلات بغداد است که بسیاری از اهل علم ساکن آن بوده‌اند؛ امّا برخی گفته‌اند منسوب به اجر، یعنی همان گِل پخته است. وی قبل از سال ۳۳۰ در بغداد ساکن بوده است و در همان سال جهت زیارت عازم مکه می‌شود و از خداوند می‌خواهد که اقامت در مکّه را روزی او کند. وی از آن تاریخ تا سی سال بعد، یعنی تا هنگام وفات خود، در مکّه ساکن می‌شود. طبق گفته زرکلی، او در کتاب الشریعة از حدود هشتاد نفر از مشایخ، حدیث نقل نموده است. و بسیاری نظیر ابراهیم بن اسماعیل بن جعفر بن محمّد القاضی، ابو جعفر الحسنی المکی، نیز قاضی الحرمین، و احمد بن عبداللّه بن احمد ابو نعیم الاصفهانی الحافظ از او حدیث نقل کرده‌اند. بسیاری از علما در وصف او مطالبی آورده‌اند که به پاره‌ای از آنها اشاره می‌کنیم. موءلّف در این کتاب، مسائل اعتقادی را به شیوه اهل سنت و حدیث ذکر کرده و بخشی را هم به فضایل پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و صحابه اختصاص داده است. وی همچنین به ردّ ‌اندیشه‌های اهل بدعت و نقد آرای برخی از فرق مسلمین پرداخته است. در بخش دوم کتاب روایات فراوانی درباره اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ذکر شده است.

کتاب بعض افکار ابن تیمیه فی العقیده عرض و تحلیل توسط ا.د. محمد سالام ابوعاصی به رشته تحریر درآمده است. خداوند متعال دارای صفات کمال و منزه از صفات نقصان می باشد که این مطلب از دلالت عقل و برهان نقل برداشت می شود. شکی نیست که عقیده اسلامی بر دو اصل استوار است: دلیل عقلی و نقل متواتر قطعی الدلاله اما بسیاری از عقایدی که ابن تیمیه مطرح کرده از این دو اصل خارج است مانند اخذ به ظواهر و نسبت دادن صفات نقصان به خداوند مانند داشتن دست. نویسنده در پی بیان بعضی از افکار ابن تیمیه و نقد آنهاست. مطالب این کتاب شامل این موضوعات می باشد: اهل سنت چه کسانی می باشند و روش و چگونگی نسبت دادن این وصف چیست؟ روشی که ابن تیمیه در مسائل عقیدتی اختیار کرده چه می باشد؟ نمونه هایی از نتیجه های روش ابن تیمیه و بیان اختلافات. نویسنده در پایان متذکر این نکته می شود که هر انسان آزاده ای اگر بدون تعصب به عقاید ابن تیمیه نگاه کند درمی یابد که این گفته ها و عقاید، گفته های سلف صالح نمی باشد چرا که مخالف صریح عقل و نقل می باشد.

کتاب آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی به منظور معرفی آن دسته از فرقه ها و مذاهب اسلامی تد.وین شده استکه در فرهنگ اسلامی نقش برجسته داشته اندو هم اینک پیروانی نیز دارند.در این کتاب پیش از معرفی مذاهب اسلامی،نخست کلیاتی همچون تعریف،موضوع،فایده و روش علم فرق و مذاهب ارائه شده است.در بحث از هر فرقه نیز ابتدا از تاریخچه پیدایش و بنیان گذاران آن سخن رفته و پس از آن،اصول اعتقادی و آرای آن فرقه،در پاره ای موارد،انشعابات و شخصیت های برجسته های آن ،بیان شده است.این کتاب سال ها در مراکز حوزوی و دانشگاهی متن درسی دوره های مرتبط با فرق و مذاهب اسلامی بوده است.تسلط نویسنده بر موضوعات مورد بحث،نگاه منصفانه به تمامی فرق بررسی علمی و مستند و به دور از سوگیری و نیز حجم مناسب کتاب و قلم شیوا و روان از جمله مزایای این کتاب است.

کتاب حاضر یکی از کتاب‌های ارزشمند در حوزه‌ی اندیشه و تفکر است. از ویژگی‌های بارز کتاب مذکور، مختصر بودن مفاهیم ژرف و گسترده‌ی آن است؛ این کتاب به پرداوری مفاهیمی چون، فلسفه‌ی شرق، فلسفه‌ی غرب، تصوف، تأثیر متقابل اندیشه‌های اسلامی و یونانی پرداخته است.

مؤلف‌ اندیشمند در این‌ اثر، پژوهشی‌ از مهمترین‌ اندیشه‌های‌ کلامی‌ِ معتزله‌و اشاعره‌ عرضه‌ می‌کند، آنگاه‌ به‌ بررسی‌ دیگر مذاهب‌ اسلامی‌ که‌ دارای‌اندیشه‌های‌ فلسفی‌ و مبتنی‌ بر چنین‌ اندیشه‌هایی‌ هستند می‌پردازد. به‌ همین‌دلیل‌ در سخن‌ از فرقه‌های‌ اسلامی‌ تنها جنبه‌ فلسفی‌ آن‌ مورد مدّاته‌ قرار می‌گیرد ترجمه‌ روان‌ و پاورقیهای‌ ارزشمند مترجم‌ از امتیازات‌ این‌ کتاب‌ به‌ شمارمی‌رود.

مقالات الإسلاميين و اختلاف المصلين، كتابى است به زبان عربى نوشته ابى‌الحسن على بن اسماعيل أشعرى (متوفاى 324ق.) در موضوع فرقه‌هاى اسلامى و آراء مختلف كلامى. درباره زمان نگارش كتاب بايد گفت، آخرين حادثه‌اى كه مؤلف از آن ياد مى‌كند، خروج و كشته شدن فردى قرمطى است كه در سال 291ق. اتفاق افتاده و از اين گزارش روشن مى‌شود كه تألیف اين كتاب بعد از اين تاريخ صورت گرفته است. اين‌اثر را بايد كهن‌ترين و معتبرترين منبع موجود در زمينه تاريخ عقايد اسلامى محسوب كرد. اين كتاب از منابع كهن ملل و نحل است و از آن جهت كه نويسنده آن پيشواى مذهب اشعرى است، بسيار قابل توجّه است. اشعرى بحث را با اختلاف در امامت آغاز كرده است كه از اوّلين بحث‌هاى مفصّل وى درباره فرق شيعه است. او شيعه را به سه گروه غلاۀ و رافضه و زيديّه تقسيم كرده و با يادكرد فرقه‌هاى آنان در مورد مسائل اختلافى، از عقايد آن سخن گفته است. او غلاة را از رافضه جدا مى‌داند؛ امّا برخى از فرق غلاة؛ مانند بيانيّه و حربيّه را در ذيل رافضه نيز ياد مى‌كند. مؤلّف با اينكه اتهام معروف و بى‌بنياد تجسيم را به هشام نسبت داده است؛ تصريح مى‌كند كه رافضه معتقد به تجسيم نبوده‌اند. اشعرى در تبيين عقايد فرق، بسيار متعادل‌تر از بغدادى و امثال اوست. بحث از خوارج و مرجئه در صفحات بعدى آمده است و آنگاه به معتزله اشاره كرده است. مؤلّف پس از تبيين عقايد مختلف به تفصيل از عقايد خود- كه سازنده و پردازنده مذهب اشعرى است- سخن گفته است. از بخش‌هاى مهم اين اثر، بابى است كه به آراء متكلمان در مباحث جهان شناسانه، نظير جوهر، جسم، حركت‌و ادراك اختصاص يافته است كه از آن مباحث به «دقيق الكلام» تعبير مى‌شود. اشعرى فصلى را نيز به بيان اجمالى عقايد اصحاب حديث و اهل سنت اختصاص مى‌دهد.