مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نهاية الأرب في فنون الأدب تألیف احمد بن عبدالوهاب نویری فرهنگ نامه يا دائرةالمعارفى است جامع و از تمامى علوم و معارف اسلامى و فرهنگ عصر خويش و از صدر اول تا عصر تأليف سخن مى‌گويد. اين مجموعه كار خود را از آغاز آفرينش آسمان آغاز كرده و پيرامون هيئت آسمان و فلك ادامه مى‌دهد و در هواشناسى و كهكشان شناسى و چگونگى شكل- گرفتن برف و باران و آذرخش و قوس و قزح و اساس آتش و آتش‌خانه‌ها و ضرب المثل‌هاى مربوط به آتش و بيان شب‌ها و روزها و ماهها و سال‌ها و فصول و اعياد و كوه‌ها و درياها و جزاير و نهرها و چشمه‌ها و آبگيرها. به حقيقت كمتر علمى است كه نشانى از آن در اين مجموعه ديده نشود. تاريخ، ادبيات، فرهنگ شناسى، مردم شناسى و... آنقدر اين دانشنامه را آكنده است كه وجود آن را براى پژوهشگران تاريخ علم مرجعى گريز ناپذير مى‌سازد.اين مجموعه عظيم در بيش از 30 جلد تنظيم گشته و دانشهاى گوناگون را آنقدر به تفصيل برگزار كرده است كه تنها چند جلد آن مرجعى پربار براى تحقيقات ادبى و بلاغى است.

کتاب " ولاء الحقیقی فی الشعب الافریقی" کتابی است بسیار مفید و ارزنده درباره آفریقا و اسلام در آفریقا و ارزش و اهمیتی که در طول تاریخ اسلام ، آفریقاییون در دین اسلام داشته اند، ایثار ها کرده اند و اهل بیت هم کارشان را تایید کرده اند.

تفسیر جامع اثر سید ابراهیم بروجردی از تفاسیر روایی معاصر و به زبان فارسی که از زاویه حدیث به تفسیر نگریسته و معانی آیات را با جستجو در روایات دنبال کرده است. این تفسیر در حقیقت، گردآوری شده روایات تفاسیر امام عسکری، عیاشی و قمی است نه جامع در معانی و روش‌های تفسیری. به همین دلیل باید تفسیر جامع را ترجمه این چند کتاب روایی دانست؛ زیرا مؤلف در این تفسیر جز ترجمه و نقل روایات و دیدگاه‌ها، در نقد و بررسی و تحلیل کلمات سخنی و توضیحی از خود نیاورده است. این تفسیر، احکام فقهی را به تفصیل بیان می‌کند و از قصص قرآن تا آنجا که اخبار و روایات نقل کرده‌اند آورده و نظرات مفسران شیعه را بیان می‌کند. مؤلف در ابتدای کتاب، دیدگاه خویش را این گونه بیان می‌کند: «کتاب‌های زیادی به نام تفسیر به زبان عربی و فارسی از طرف خاصه و عامه نگاشته شده، لیکن در حقیقت بیشتر آنها را نمی‌توان تفسیر نامید؛ زیرا اکثر آنها تفسیر به رأی بوده و تفسیر به رأی حرام است؛ چنانچه بعد از این شرح داده خواهد شد. در قرآن کریم خداوند عظیم فرموده تأویل قرآن را نمی‌داند کسی غیر از خدا و راسخون در علم که ائمه اطهار (ع) می باشند و تفسیر منحصراً بیان ائمه و روایات رسیده از آنهاست و اینگونه تفسیر معدود و آن هم بیش از چند تفسیر نیست و در بعضی از آنها هم به ذکر ادبیات و اِعرابِ قرآن پرداخته و از معانی صرف نظر شده و در اطراف قشر دور زده و از لُبّ قرآن دور گشتند.»

این كتاب مجلد دوم از مجموعه‌ «الرسائل الاعتقادیة» به قلم اسماعیل بن محمد خواجوئی است كه به زبان عربی نوشته شده و محتوای آن شامل این مباحث و رسائل مي باشد: 1- رسالة فی شرح حدیث (ما من احد یدخله عمله الجنة و ینجیه من النار) 2- رسالة فی شرح حدیث (لو علم ابوذر ما فی قلب سلمان لقتله) 3- رسالة فی حدیث (أعلمکم بنفسه أعلمکم بربه) 4- رسالة شرح حدیث (لایموت لمؤمن ثلاثه من الاولاد فتمسه النار الا تحله القسم) 5- رسالة شرح حدیث (انهم یأنسون بکم فاذا غبتم عنهم استوحشوا) 6- رسالة شرح حدیث (النظر الی وجه العالم عبادة) 7- رسالة فی تفسیر آیة «فاخلع نعلیک انک بالواد المقدس» 8- رسالة فی تعیین لیلة القدر 9- حاشیة علی أجوبة المسائل المهنائیة 10- رسالة عدلیة 11- رسالة فی نوم الملائکة 12- هدایة الفواد الی نبذ من احوال المعاد 13- رسالة فی بیان شجرة الخبیثة 14- رسالة فی الجبر و التفويض 15- رسالة فی شرح حديث من احبنا اهل البيت فليعد للفقر جلبابا 16- المسائل الخمس 17- رسالة فی تفسير آية (و كان عرشه علي الماء) 18- رسالة فی ذم سوال غير الله

بحث عدل از جمله مباحث مهم ، پیچیده و حساس و از جمله عقائد اصولی تشیع می باشد. در این کتاب مهم به این اصل مهم پرداخته می شود و پیرامون آن موضوعات مهمی مطرح می شود از قبیل ، عدل ، تعریف آن ، بحث شرور ، قاعده لطف ، ثواب و عقاب و...

یکی از مباحث اساسی در حوزه عدالت بازشناسی گستره‌ و نسبت قلمروهای آن با یکدیگر است. از دیگر سو امام علی? به عنوان بزرگ‌ترین اسوه‌ی عدالت در میان بشریت شناخته شده و سیره‌ی گفتاری و رفتاری آن حضرت? گنجینه‌ی بزرگی برای عدالت پژوهی است. از این‌رو تحقیق حاضر بر آن است که عرصه های عدالت و نسبت آن‌ها با یکدیگر را از منظر آن امام عدالت پیشه? باز کاود.در تمامی فصول ابعاد مختلف عدالت با تأمل بر اندیشه‌های حضرت امیر مومنان علی? مورد بررسی قرار گرفته است؛ از این دیدگاه عدالت اجتماعی یعنی رعایت مساوات و حقوق برابر انسان ها در تعاملات اجتماعی (امور قضایی،توزیع اقتصادی و ...) و عدالت در حوزه‌ی فردی و ارتباط با خویشتن شامل رعایت حقوق جسم و روح انسان می شود که ضرورت معرفت نفس و عدم اضرار به نفس را به همراه خواهد داشت. عدالت در ساحت طبیعت نیز مربوط به تکالیف انسان نسبت به طبیعت می باشد و مواردی چون سعی و تلاش بر آبادانی زمین، رعایت حقوق حیوانات و ... را در بر می گیرد. عدالت‌‌ورزی در همه‌‌ی این ابعــاد به‌هم پیوسته باعثِ سعادت انسان می‌‌شود. سعادتی در آخرت که با زندگی شیرین دنیوی نیز قابل جمع است. بنابراین عدالت هم موجب زندگی آسوده، آرام و خاطره‌‌بخش دنیوی می‌‌شود و هم سعادت جاودان اخــروی را به همراه خواهد داشت.

عدالت از جمله مباحثی که در دین مبین اسلام، اعم از آیات متعدد قرآن کریم و احادیث ائمه معصومین (ع) بر روی آن تأکید بسیار شده است. و تحقق آناز اهداف مهم رسالتپیامبران الهی ذکرگردیده است. عدالت در لغت، اصلی است که بر حد وسط میان افراط و تفریط و احقاق حق ذیحق دلالت می‌کند. مع الوصف امام علی (علیه السلام) عدل را برتر از جود می‌داند و می‌فرماید: عدالت جریان‌ها را در مجرای طبیعی خود قرار می‌دهد ولی جود جریان‌ها را از مجرای طبیعی خود خارج می‌سازد. عدالت قانونی عام است که همه اجتماع را دربرمی‌گیردامّا جود و بخشش یک حالت استثنایی و غیرکلی است که نمی‌توان روی آن حساب باز کرد.پایان‌نامه حاضر بر آن است که به عدالت و مفهوم آن از منظر یگانه مظهر عدالت در تاریخ بشری ، یعنی امام علی (ع) بپردازد. براین اساس ودر چهار چوب شکلی در فصل اول به بیان مفهوم عدالت و مفاهیم متضاد و مترادف با عدالت پرداخته، وسپس اشاره‌ای هم به پیشینه و اهمیت تحقیق در خصوص عدالت شده است. فصل دوم مبانی نظری تحقق عدالت مورد بررسی قرار گرفته و به موضوع عدالت در قرآن کریم و همچنین آرا و نظرات اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان از جمله آیت الله مطهری، افلاطون، ارسطو، کانت ، راولز و هایک مورد ارزیابی قرار گرفته است.فصل سوم پایان‌نامه که موضوع اصلی می‌باشد، ابتدا به بیعت مردم با امام (علیه السلام) برای پذیرش خلافت و سپس به بیان احادیثی از نهج‌البلاغه مبتنی بر اندیشه و روش امام علی علیه السلام در برقراری و جدیت تحقق عدالت در جامعه اشاره شده است. فصل چهارمنیز رابطه عدالت با حکومت و عدم استفاده ابزاری امام علی علیه‌السلام از عدالت جهت دستیابی به حکومت و نیز استفاده ابزاری معاویه از عدالت برای کسب قدرت و حکومت بیان شده است. ودر نهایت پایان نامه با اثبات رابطه مستقیم سوال و فرضیه به پایان رسیده است .

عدم شناخت دقیق و درست انصاف به خودمحوری می انجامد. رفتار خودمحورانه نیز ـ به ویژه از جانب متصدیان امور مهم ـ آستان? خروج از حق و ورود به ستم و بی عدالتی است و سبب دوری جامعه از امنیت، آسایش و آرامش است. انصاف در لغت و اصطلاح به معنای دادن حقِ برابر از جانب خویش و مخالف ظلم و حمیت است. در نگاه ماهوی یک فضیلت اخلاقی نفسانی برخاسته از عقل و در نگاه کارکردی، خصلتی حق محور و ضامن ادای حقوق به صورت کامل و برابر است. از این رو در اسلام دینِ حقِ حق‌مدار و نیکوی فضیلت محور از بالاترین جایگاه‌ها برخوردار است. عقل (خاستگاه انصاف) برای تطبیق بر امور جزئی نیازمند معیار وجدان است. وجدانِ اخلاقی سبب می‌شود انسان در برخورد با دیگران خود را جایگزین آن‌ها کرده، بر اساس سه عنصر تخیل، معرفت و آگاهی، هر چه برای خود می‌پسندد برای آنان نیز بپسندد. این جایگزینی انسان را از خودبرتربینی رها کرده، او را به رعایت انصاف وا می‌دارد. انصاف تحث تاثیر برخی عوامل مانند: ایمان, جوانمردی؛ حیا؛ جهل؛ شهوت؛ خشم؛ حسد و ... شدت و ضعف می‌یابد که این عوامل خود نیز تحت تاثیر دو عامل انگیزشی عقل و شرعند. انصاف بر اساس کاربرد در حوزه‌های مختلف به دو دست?‌ انصاف در گفتار و انصاف در رفتار قابل تقسیم است وبر اساس صاحبان حقوق به سه دست? انصاف با خویش؛ با خدا و با خلق تقسیم می‌شود. مراتب انصاف به ترتیب از سخت‌ترین به آسان‌ترین، بر اساس عظمت حقوق و صاحبان آن‌ها عبارتند از: انصاف با خدا؛‌ انصاف با خلق و انصاف با خویش. بر اساس علاقه به گیرند? حق عبارتند از: انصاف با خلق؛ انصاف با خدا و انصاف با خود. بر اساس علاقه به دهند? حق عبارتند از: انصاف از خویش؛ انصاف از نزدیکان؛ انصاف از دشمنان. مهمترین نتایج انصاف بر اساس روایات عبارتند از: حقیقت ایمان و کمال آن؛ استواری دین؛ بهشت؛ الفت و دوستی؛ آسایش و آرامش؛ رحمت و خشنودی الهی و ... . گزینش حاکم؛ قاضی؛ شریک و دوست؛ پذیرش گواهی و نقد و ... از اموری است که نیاز به شناسایی منصفین دارد که این مهم با شناخت ویژگی‌های منصفین حاصل می‌شود. مهمترین ویژگی‌های منصفین حقیقی و برتر، کمال عقل و کمال ایمان است.مهمترین نمود درونی انصاف، پذیرش حق و مهمترین نمودهای بیرونی آن عبارتند از: اعتراف به حق؛ راستگویی؛ سازگاری میان گفتار و کردار و محکوم کردن خود است.عدالت و انصاف رابط? عموم و خصوص مطلق دارند و هر دو فضیلتی حق مدار و در پی ادای حق و حقوق هستند. با این تفاوت که عدالت،‌ کیفی و کَمّی ولی انصاف تنها کمی است. همچنین انصاف با وجود نمودهای بیرونی، خصلتی درونی ولی عدالت برونی است. انصاف ادای حقوق برابر است بنابراین هر جا حقی باشد، انصاف نیز کاربرد دارد. هر چه این حق بزرگتر، صاحب حق عظیم‌تر و شرایط ادای این حق سخت‌تر باشد، انصاف کاربرد بیشتری خواهد داشت. بر این اساس مهمترین قلمروی انصاف بر اساس متون دینی، قلمروی سیاست است چرا که حق والی بر مردم و حق مردم بر والی از بزرگترین حقوق است. افزون بر این که قدرت، مهمترین زمین? ستم و بی‌انصافی است. بنابراین ادای این حقوق سخت،‌ در شرایطی که انسان را به سوی ستم می‌کشاند، بسیار حائز اهمیت و مورد توجه است.

چکیده: اخلاق، رمز سعادتمندی انسان است و غفلت از آن، به منزله فاجعه‌ای دردناک است و این مطلب است که کمتر اندیشمندی از کنار آن به راحتی گذشته است، به طوریکه می‌توان گفت عموم فیلسوفان و متکلمان تاریخ، بخشی از رسالت خویش را در سامان‌بخشی به نظام‌های مختلف اخلاقی سپری کرده‌اند، چه در میان مسلمانان و چه اندیشمندان غیر مسلمان. در حوزه اسلامی از معاصرین شهید مطهری، و از متقدمین ملا احمد نراقی، از جمله کسانی هستند که به ضرورت پرداختن به مباحث اخلاقی به طور جدی توجه داده‌اند. لذا ما در این پژوهش این دو تن را، که خود نمونه اخلاق‌اند، انتخاب نموده‌ایم تا با مطالعه آثار گران بهایشان، اصول تعلیم و تربیت اخلاقی مورد نظر آنها را استخراج کنیم. در این زمینه به نقاط اشتراک بسیاری بین نراقی و استاد مطهری رسیدیم و نقاط افتراق در آنها به ندرت دیده می‌شد، که افتراق آنها بیشتر به دلیل معاصر بودن و حوزه وسیع مطالعات استاد مطهری، در دو زمینه تعلیم و تربیت و اخلاق بود. و بیشتر مباحث، در زمان نراقی، مبتنی بر اخلاق بود. و او برای اثبات گفته‌های خویش بیشتر به آیات و روایات استناد می‌کرد و اخلاق را همان تربیت می‌دانست، و تربیت را در اخلاق جستجو می‌کرد، اما بیانات استاد مطهری، بیشتر مبتنی بر نقل و به تفکیک اخلاق از تربیت بود.