مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع مطمح نظر در این پایان نامه صلح و خشونت و سختی در اسلام جنبه عرضی دارد. در پرتو این اصل سایر احکام اسلام که مورد اتهام دشمنان اسلام قرار میگرند قابل توجهی میباشد، چون جهاد با کفار و قتل مرتد و قصاص و حدود و تعریزات و امر به معروف و نهی از منکر و سایر احکام اسلامی برای حفظ حقوق فرد و جامعه مورد اجرا قرار میگیرد. بدین ترتیب در فصل اول به اثبات رسیده که مبدا صلح و خشونت در اسلام خدای است که رحمت را بر خود حتم کرده و واسطه شریعت اسلام پیامبری است که رحمت برای جهانیان است وکتابش مایه هدایت و رحمتاست در فصل دوم به تحلیل صلح در اسلام پرداخته شده است و چون اسلام میگوید که صلح بهتر است اصل اولیه در اسلام و صلح است. در فصل سوم به تحلیل خشونت از دیدگاه اسلام پرداخته شده در اسلام خشونت به نفع جامعه و فرد صورت میگرد و مواردی که به عنوان خشونت شناخته شده اند. (مانند قتل مرتد و قصاص و حدود و جهاد و ...) در واقع این احکام نیز گرچه ظاهری خشونت بار دارند، اما حقیقت آنها لطف و رحمت خدا در نظام احسن آفرینش و به منظور بازدارندگی از پلیدیها، زشتی ها و تعدی به حقوق الهی و انسانیاست چون در واقع حیات بشر در مراعات نمودن این احکام است. در فصل چهارم سیره معصومین علیهم السلام در رابطه با مخالفان مورد بررسی قرار گرفته و همان طور که تاریخ شاهد است که برخورد معصومین علیهم السلام با مخالفان و دشمنان دارای مصالح بزرگ و به نفع فرد و جامعه اسلامی بوده است و در نتیجه خشونت قراردادن سیره معصومین علیهم السلام خود خشونت گرایی خواهد بود.

قرآن کتاب هدایت و تربیت است. که انسان را به قلّه‏هایِ شرافت، کرامت و تعهد و ایمان فرا می‏خواند. قرآن کریم در جهت رسیدن انسان به جایگاه والایِ ایمان، تقوی و یقین از جمله از "الگو" بهره می‏گیرد، یعنی در پسندید انسانی چهره‏های والایی را می‏نهد که از کمند کشش‏ها و جذبه‏هایِ مادی و دنیوی و وابستگی‏های پست رمیده و در جهت رسیدن به "خدا" از هیچ دریغ نورزیده‏اند:"ضَرَب الله مثلاً لِلَذین آمنوا إمرأتِ فرعون ... و مریم ابنت عمران اَلتی احصنت فرجَها" ... در این پژوهش الگوهای ارائه شده در قرآن از میان زنان چهره‏نمایی شده‏اند، امّا نه به شیوه فردی که تک، تک آنان به بحث و فحص نهاده شوند و از زندگی و فراز و فرود حیات انسانی- الهی آنها سخن رود، بلکه به صورت موضوعی تا خواننده را بیشتر رغبت افزاید و به یاری خداوند همه را بصیرت.بدین سان ابتدا باورها و اعتقادات بانوانِ الگو گزارش شده است، چگونگی باور آنها به توحید، معاد، وحی انبیاء و ایستادگی در پایِ این باور. پس از آن سخن از منش‏های بندگی اسوه‏هاست جلوه‏های اخلاص، توکل، خشوع، بیم و امید، دعا، عبادت و استعاذه. این حقایق در فراز و فرود زندگی آنان نشان داده شده است.بررسی منش فردی و اجتماعی اسوه‏هایی از بانوان؛ برای نشان دادن ابعاد موضوع و بهره‏وری از مومنان است تا با کاربرد این همه در گستر? زندگی آشنا شویم و بکار بریم. سخن از سیاست و منش‏های سیاسی و توانایی در حوزه سیاست بسیار تنّبه آفرین است در گزارش چگونگی موضع بانوان الگو در این زمینه درس‏آموز، آنچه در این پژوهش آمده دریچه‏ای است به شناخت بسیار مهم.

گفتمان آیات قرآن کریم با چینش دقیق دال ها، تألیف بی نظیر عبارت ها و درنتیجه، عمق مدلول ها سبب شده مفسران گوناگون بنا به توان علمی و رویکرد عقیدتی خود، تفسیرهای گوناگونی از آیات ارائه دهند که البته فقط خوانش درستی (تفسیری) پذیرفتنی است که مطابق با روح هدایتگر قرآن صورت گیرد. این نوشتار در نظر دارد با روش توصیفی– تحلیلی، به تحلیل گفتمان آیات نخست (16-32) سورۀ مریم بپردازد که به شخصیت حضرت مریم (س) در تعامل با عرف و عفاف توجه دارد. این مقاله صورت های زبانی و سطوح گوناگون معانی، بافت موقعیتی و سیاق آیات را بررسی می کند و ضمن تأکید بر پیوند تنگاتنگ آیات از لحاظ ساختار متنی می کوشد با بهره از الگوهای تحلیل گفتمان، با استناد به خود آیات و گفتمان مطرح در آنها، به بازکاوی مفاهیم قرآنی بپردازد. این بررسی روشن می سازد سازواره های زبانی این دسته از آیات در عین انسجام ساختاری وموضوعی، براساس فراکارکرد اندیشگانی و بینافردی پایه ریزی شده اند.گفتمان مریم (س) جهت تحقق کنش ایمانی وی در تعامل با عرف و تأکید بر اهمیت حفظ عفاف شکل گرفته است. در گفتمان این بانوی نمونه، عفت و تعامل با عرف محور انسجام بخش عام و سازندۀ صورت های زبانی و جهت دهندۀ کنش های گفتاری آیات محسوب می شوند.

در اسلام امور معروف و منکر به وضوح مشخص شده است. شخصی که به دنبال حقیقت می‌گردد جایی به جز قرآن، آن را نمی‌یابد. سخن معصومین نیز راهنمای خوبی برای مفاهیم مبهم است. بنابراین اهل معرفت، با تمسّک به این دو ثقلِ به یادگار مانده از رسول اکرم، به بیراهه کشیده نمی‌شوند. ادبيات نيز در دوره‌های مختلف نقش سازنده‌ی خود را در حفظ و دفاع از اين ميراث گرانبار به خوبی ايفا کرده است. در اين پژوهش مدایح نبوی و مفهوم شناسی مدح و نیز محورهای چهارگانه‌ی موضوع شعر و شاعری (شعر و شاعری مردود و مقبول از منظر قرآن و احادیث و روایات تهمت کفّار علیه پیامبر و پاسخ خداوند به دشمنان حضرت) که در شش سوره به شیوه‌های مختلف به آن پرداخته شده، مورد بررسی قرار گرفته است. تعهّد در ادبیات از منظر فرقه‌های مختلف و از نظر شیعه مورد توجّه قرار گرفته است. همچنين دوره‌های تاریخی ادب عربی و انواع ادبیات و دسته‌بندی شعرا بر اساس پايبندی و تعهّد نيز از نظر دور نمانده است. فصل چهارم که فصل پایانی و اصلی اين نوشتار است، به سير تحولات مدایح نبویو رویکردهای آن: رویکرد روایی تاریخی، روایی- سياسی، اخلاقی-اجتماعی، کلامی-عرفانی وعاطفی، تخیّلی پرداخته است. همچنین این مدایح با آیات و روایات تطبيق داده شده است تا درستی يا نادرستی تمامی رویکردهای انعکاس يافته در مدائح نبوی، به خوبی قابل تشخیص گردد.

یکی از شیوه‌های کهن تفسیر قرآن کریم، تفسیر روایی است که همزمان با نزول وحی پا به عرصه نهاده و بر پایۀ روایات صادره از ناحیۀ معصومان ^ شکل گرفته است. اندیشمندان و مفسران این روایات را یکجا گرد آورده و تفاسیر روایی را سامان داده‌اند. هرچند روایات این منابع تفسیری نزد مشهور عالمان و مفسران مقبول و پذیرفته است، اما نکتۀ مهم مقبول بودن تفسیر بر پایۀ روایات است. در بین اندیشمندان و مفسران در بارۀ شیوۀ کاربرد این روایات در تفسیر روش واحدی وجود ندارد، اما بسیاری از این تفاسیر، صرفاً گرد آورندۀ روایات بودند و بعضاً به دسته‌بندی و موضوع‌بندی همین احادیث گردآوری شده اکتفا کرده‌اند و خود هیچ عقیده‌ای جز تشخیص روایات مناسب با آیات نداشته و به دسته‌بندی، روشن‌داشت و ارزیابی روایات و رفع تعارض میان آنها نپرداخته‌اند و بر آن نبوده‌اند که تفسیری روان، منسجم و روشمند بر پایۀ روایات ارائه دهند. افزون بر اینکه در بارۀ پاره‌ای از آیات هیچ روایت تفسیری نیاورده‌اند. از این رو باز نگری میراث روایات تفسیری بایسته و ضروری است. این پژوهش سر آن دارد که با گونه‌شناسی، شرح و ارزیابی سندی و متنی روایات تفسیری ذیل سورۀ حجر را انسجام بخشیده، کفایتها و کمبودهای آن را برنماید و آنگاه با محور قرار دادن برآیند روند پیش گفته، بهره‌جویی از واژه شناسی و مراجعه به نظریات و آرای مفسران برای تکمیل و پر کردن خلأها، تفسیری روان، منقّح و منسجم ارائه دهد.به طور کلی 286 روایت در تفسیر سورۀ حجر از دامنۀ منابع مورد استفاده گرد آمده است که از این تعداد، 206 روایت از منابع شیعی و 80 روایت نبوی از منابع اهل سنت است.در یک نگاه آماری به روایات این سوره، به طور کلی می‌توان از نظر گونه‌شناسی و سند شناسی، فراوانی روایات را به شرح زیر برشمرد: 26 روایت در ترسیم فضای نزول؛ 12 روایت در ایضاح لفظی؛ 129 روایت در ایضاح مفهومی؛ 38 روایت در بیان مصداق؛ 23 روایت در بیان لایه‌های معنایی؛ 9 روایت در استناد به قرآن؛ 2 روایت در بیان اختلاف قرائت و 5 روایت در پاسخگویی با قرآن. در این شمارش، 4 روایت بیانگر فضایل سوره و 25 روایت ترکیبی از دو یا چند گونۀ تفسیری هستند. 13 روایت نیز در شمار روایات تفسیری محسوب نمی‌شوند.اگر بخواهیم فراوانی این گونه‌های روایی را به تفکیک روایات شیعه و اهل سنت و نسبت بین آنها را به دست آوریم، در روایات شیعه این آمار به شرح زیر است: 17 روایت در ترسیم فضای نزول؛ 8 روایت در ایضاح لفظی؛ 88 روایت در ایضاح مفهومی؛ 25 روایت در بیان مصداق؛ 22 روایت در بیان لایه‌های معنایی؛ 5 روایت در استناد به قرآن؛ 2 روایت در بیان اختلاف قرائت و 5 روایت در پاسخگویی با قرآن است. در این شمارش، 4 روایت بیانگر فضایل سوره و 23 روایت ترکیبی از دو یا چند گونۀ تفسیری هستند. 7 روایت نیز در شمار روایات تفسیری محسوب نمی‌شوند.در روایات اهل سنت نیز این آمار به شرح زیر است: 9 روایت در ترسیم فضای نزول؛ 4 روایت در ایضاح لفظی؛ 41 روایت در ایضاح مفهومی؛ 13 روایت در بیان مصداق؛ 1 روایت در بیان لایه‌های معنایی و 4 روایت در استناد به قرآن. در این شمارش، 2 روایت ترکیبی از دو یا چند گونۀ تفسیری هستند. 6 روایت نیز در شمار روایات تفسیری محسوب نمی‌شوند.با توجه به آمار استخراج شده می‌توان گفت روایات نبوی اهل سنت در تفسیر این سورۀ مبارک، کمتر از یک سوم است و بیش از دو سوم روایات تفسیری این سوره متعلق به شیعه است.اما در مورد نسبت فراوانی گونه‌های محتوایی در روایات هر دو فرقه می‌توان گفت: تقریباً میان هر یک از این گونه‌ها نسبت یک دوم برقرار است و روایات شیعه در هر یک از گونه‌ها دو برابر روایات اهل سنت است. در این نسبت، «ایضاح مفهومی» بیشترین آمار را در میان گونه‌های محتوایی روایات به خود اختصاص داده است.در برآورد فراوانی روایات بر اساس ارزیابی سندی، 21 روایت صحیح؛ 3 روایت موثق؛ 1 روایت حسن و 254 روایت ضعیف هستند. 7 عبارت نیز از تفسیر قمی وجود دارد که قابلیت سند شناسی ندارند، چرا که روایت نبوده و عبارات تفسیری مفسر هستند. در مجموع روایات تفسیری این سوره نیز 24 روایت قابل نقد هستند.آنچه از رهگذر این پژوهش قابل توجه است، ضعف سندی تعداد قابل توجهی از روایات، نقدهای جدی وارد به برخی از آنها و فقدان روایات تفسیری ذیل برخی آیات است. همین موارد نشانگر آن است که برای ارائۀ تفسیری جامع از قرآن کریم، روایات به تنهایی کافی نیست و علاوه بر آنها منابع و مبادی دیگری نیز برای ارائۀ تفسیری سلیس و روان از این کتاب آسمانی لازم است.

بحث معاد و آخرت شناسی در سنت یهودی تحولاتی را پشت سرگذاشته است. در اسفار پنجگانه بحث آخرت و روز رستاخیز تصریح نشده است. بلکه یک دسته الفاظ مبهم وجود دارد که به طور ضمنی بر آن دلالت می کند. اما در کتاب های سموئیل، عاموس، هوشع، جامعه، اشعیا و ارمیا مساله آخرت، روز واپسین و حساب و کتاب اشاراتی وجود دارد. ولی در کتابهای بعد از دوره اسارت بابلی عالم آخرت و روز واپسین با صراحت بیشتری معنای فرجام شناسی پیدا می کند و گفته می شود که همه مردگان دوباره زنده می شوند. در سنت شفاهی یهود، یعنی تلمود مسایلی از قبیل جهان آینده، رستاخیز مردگان،‌ آخرین داوری و بهشت و جهنم به طور تفصیلی مورد بحث قرار گرفته است. در سنت مسیحی از مفهوم آخرالزمان و بازگشت مسیح و علائم آن به تفصیل سخن گفته شده است که هنگام رجعت عیسی‌، رستاخیز اجسام و داوری واپسین آغاز می گردد. چون جهان پایانی، جهان بی مرگ و جاوید است. در مسیحیت عالم برزخ مانند دالان عبوری به سوی بهشت یا جهنم است که همه افراد بشر تا روز قیامت در این عالم به سر می برند. کلیسای کاتولیک عالم برزخ را محل تطهیر گناه می داند. مساله رستاخیز و داوری به طور گسترده در اناجیل مطرح شده‌اند و رستاخیز جسمانی و روحانی اثبات می‌شود. انسان های پاک سیرت در بهشت قرار می‌گیرند و انسانهای شرور در جهنم. در اسلام حدود یک سوم آیات قرآن کریم درباره عالم آخرت است و رستاخیز و بازگشت حیات و زندگی مجدد برای همه موجودات و انسانها را ثابت می‌کند. این رستاخیز یک رستاخیز جسمانی و روحانی است. و هر کس در آن روز طبق اعمال خود جزا می‌بیند. در اسلام مساله آخرت چنان دارای اهمیت است که اعتقاد به معاد به همراه اعتقاد به توحید و نبوت جزو اصول مسلم دین به شمار می آید.

مبانی فهم و تفسیر قرآن، اندیشه های بنیادین و تاثیرگذار در تفسیر هستند که از چرایی و خاستگاه نظری فرایندهای تفسیری مانند اصول و روشها سخن گفته و در تبیین و تعیین آنها نقش محوری دارند. این مبانی از حیث نتایج و معلولات به مبانی مشترک و مختص و از حیث منابع و خاستگاه معرفتی به مبانی نقلی و عقلی تقسیم می گردند. اهمیت و ضرورت پردازش این موضوع از دو حیث قابل تامل است:1) نقش محوری مبانی تفسیری در چگونگی فهم و برداشت از قرآن 2) بررسی موضوع از منظر امیرمومنان علی که خود افزون بر ناطق قرآن، قرآن ناطق نیز بوده و این امر منجر به اعتبار و تعمیق دوچندان بحث می شود. بطور کلی می توان چهار مبنای محوری و کلان را از نهج البلاغه استنباط نمود: 1) قدسیت قرآن 2) وجوه پذیری قرآن 3) ناطقیت قرآن 4) تعاملات و روابط اهل بیت با قرآنقدسیت قرآن ناظر به تنزه ماورایی قرآن از نقص و خطا بوده که این تعریف معلول شواهدی از نهج البلاغه می باشد که بر دو رکن اساسی قدسیت یعنی ماورایی و عصمت قرآن پای می فشارد. ضمن آنکه در پرتو واکاوی عبارت (انما کلامه سبحانه فعل منه انشاه و مثّله) اصل وحیانی بودن الفاظ قرآن خود را می نمایاند. وجوه پذیری مبنای دیگری است که پردازش آن بر اساس عبارت (لاتخاصمهم بالقرآن فانّ القرآن حمّال ذووجوه تقول و یقولون؛ قرآن حمال ذووجوه است، تو می گویی، آنها هم می گویند) سامان یافته است. وجوه پذیری قرآن به معنای کثرت قرائتها و برداشتها از متن آنگونه که غرب می انگارد (هرمنوتیک فلسفی) نیست، بلکه ناظر به دو بعد معنا شناسانه و آسیب شناسانه است که پذیرش اولی و نفی دیگری بر اساس سیری روشمند و با توجه به اصول و قرائن نقلی، عقلی و ادبی انجام می پذیرد.مبنا و معنای ناطقیت قرآن برخاسته از شواهدی از نهج البلاغه است که قرآن را در صدد سخنگویی و انتقال مفاهیم و معارف خویش به مخاطب در سه قالب رجالی(نطق محسوس)، دلالی و تفسیری(نطق معقول) می داند. این مفاهیم و معارف انتقالی، (علی رغم تفکر پوزیتیویستی) معنادار و معرفت بخش بوده و در پرتو قرائن از حجیت ظواهر برخوردارند. افزون بر آنکه از نظارت این مفاهیم نسبت به یکدیگر، روش تفسیری قرآن به قرآن استنباط می گردد.اندیشه مفسر پیرامون نوع تعامل و رابطه اهل بیت: با قرآن از مبانی دیگری است که در چگونگی تفسیر و برداشت از قرآن نقش محوری دارد. شواهد بدست آمده از نهج البلاغه ناظر به سه رابطه معرفت، معیت و ظرفیت ارزیابی شده که واکاوی آنها محقق را به مرجعیت، حجیت وعصمت روایات خاندان وحی در حوزه تفسیر و علوم قرآن رهنمون می نماید.

جهاد با کفّار از ارکان دین مبین اسلام و از موضوعات مهم و تأثیر گذاری است که هموارهمورد بحث دانشمندان اسلامی بوده است. تقسیم جهاد به ابتدایی و دفاعی، شرح هر یک از اقسام،مشخص کردن حکم هر کدام در عصر حضور و غیبت امام معصوم)ع( و مسائلی از این قبیل بهعهده فقه است.این تحقیق که به روش تحلیلی و استنباطی نگاشته شده است و شیوهگردآوری مطالب آن کتابخانه ای است، تلاشی است برای بازخوانی برخی از مباحث جهاد ازمنظر فقه شیعه با عنایت به پرسش هایی مانند: جهاد ابتدایی و نسبت آن با دعوت اسلامی و آزادیعقیده، دفاع مشروع از سرزمین های اسلامی و سرنوشت جهاد در عصر غیبت و در نهایتکوشیده است تا با نفی شرط وجود امام معصوم)ع( در جواز جهاد ابتدایی، جواز آن و همچنینجهاد دفاعی را با اذن فقیه عادل در عصر غیبت اثبات نماید.

استعاره نقش محوری در اندیشه دینی دارد بدین معنا که برای بیان حقایق مجرد از واژه‌های ملموس و مادی بهره می‌گیرد. مهمترین کارکرد شناختی استعاره نیزفراهم ساختن درک یک مفهوم انتزاعی از طریق مفهومی ملموس‌تر است. با این نگاه پایان‌نامه حاضر به بررسی استعاره‌های به‌کار رفته در توصیف «بهشت و جهنم» در قرآن، انجیل و تورات می‌پردازد تا ضمن معرفی این استعاره‌ها، انواع استعاره‌های مفهومی به‌کار رفته در آنها (ساختاری، هستی‌شناختی، جهتی) معین شود و مشخص شود در توصیف هر کدام از بهشت و جهنم چه نوع استعاره‌ای کاربرد بیشتری دارد و نیز بسامد به‌کارگیری این استعاره‌ها در قرآن، انجیل و تورات به چه شکل است. تمام آیاتی که در توصیف بهشت و جهنم ساختار استعاری داشتند به‌عنوان نمونه آماری درنظر گرفته شدند، برخی آیات نماینده چند «نگاشت استعاری» بودند. به این شکل 852 مورد عبارت استعاری از آیات قرآن و 140 مورد عبارت استعاری از آیات انجیل مورد بررسی قرار گرفتند. و در مورد تورات تنها به معرفی استعاره‌ها پرداخته شد. روش تحلیل داده‌ها به صورت توصیفی در قالب شناختی بر اساس رویکرد لیکاف و جانسون (1980) به استعاره و نیز به صورت کمی و در قالب نمودار بوده است. نمودارها برحسب تعداد استعاره‌های ساختاری، هستی‌شناختی و جهتی که در توصیف بهشت و جهنم در قرآن و انجیل به‌کار رفته‌اند، ترسیم شد. بررسی نتایج نشان داد در کاربرد هر سه نوع این استعاره‌ها، قرآن بسامد بالاتری دارد. هم قرآن و هم انجیل در ترسیم فضای بهشت بیشتر از استعاره ساختاری بهره برده‌اند. ولی در استفاده از استعاره هستی‌شناختی و استعاره جهتی شاهد این اتفاق نیستیم. در قرآن استعاره‌های هستی‌شناختی بیشتر در ترسیم فضای دوزخ مورد استفاده قرار گرفته‌اند تا در ترسیم فضای بهشت، در حالی که در انجیل استفاده از استعاره هستی‌شناختی در ترسیم فضای دوزخ ملاحظه نشد. در قرآن استعاره جهتی به طور یکسان هم درمورد بهشت و هم درمورد جهنم به‌کار رفته‌است، در حالی که در انجیل تنها در ترسیم فضای دوزخ، کاربرد این استعاره مشاهده شد. در مورد برخی عبارات استعاری، هم در قرآن و هم در انجیل برای توضیح مطلب از نظریه «آمیختگی مفهومی» بهره برده شده است.

قرآن کریم، منبع اصلی و خطاناپذیر استخراج احکام و دستورات شرع است و برای فهم اسلام باید به قرآن مراجعه کرد. محقق در این پژوهش به بررسی ارتباط فرهنگ و تمدن، اشاره به مراحل شکل گیری یک تمدن، پیشینه و مراحل دوره های مختلف تمدن اسلامی پرداخته و هدف محقق، نهایتا بررسی مولفه های تمدن اسلامی و یافتن اصول و ارکان این تمدن از منظر قرآن کریم است. فرهنگ، تبلور فکر بشری است که منجر به شکل گیری و پیشرفت تمدن می گردد و تحت شرایط جغرافیایی و اجتماعی، تمدن خاص خود را می آفریند. در نگرش قرآنی به نظر می رسد بین مفهوم فرهنگ و تمدن، رابطه ی معقولی برقرار است؛ و سیر تکاملی تمدن نیز از منطق خاصی برخوردار است. تمدن، زاییده فرهنگ است؛ و فرهنگ، نقشی اساسی در پایداری تمدن دارد و مبنا و زیربنای آن به شمار می آید؛ اصول و ارکان تمدن اسلامی، بر اساس نگرش وحیانی قرآن و همچنین سنت نبوی، به عنوان مفسران خطاناپذیر این عرصه ی لایتناهی معرفت، بنا نهاد شده اند. استقرار پایدار تمدن اسلامی، بر مبنای طرح قرآنی، در گرو شناخت و تبیین مبانی نظری و فکری آن از جمله، کرامت انسان، عقلانیت و خردورزی، علم و دانش، تدبیر(علم سیاست)، اخلاق و معنویت است. محقق ضمن تحقیق به این نتایج رسیده که اصول بنیادین و مولفه های تمدن اسلامی بر اساس نگرش قرآنی، دین محوری، آزادی انسان، وجود یک نظام ارزشی، عدالت اجتماعی، استقلال علمی، تساوی انسانها، آینده پژوهی و تلاش مستمر، داشتن تعامل و روابط انسانی سازنده در درون جامعه اسلامی و همچنین با جوامع دیگر، داشتن یک هنر و معماری معنوی و همچنین صیانت از حقوق بشر است. نتیجه اینکه حکومت ها و نظام های اسلامی، برای بازیافت هویت اصیل خود و نیز زمینه سازی برای تمدنی جهانی متناسب با نگرش قرآن، باید مدلی از فرهنگ و تمدن اسلامی را مدنظر قرار دهند که متناسب با دستورات قرآنی باشد؛ تفاوت ماهوی اصول تمدن ساز قرآن با اصول تمدن های بشری، در این است که تمدن اسلامی؛ بر اساس توحید، موازین اسلامی و انسانی شکل گرفته و با درنظر گرفتن لوازمات سعادت دنیوی و اخروی، انسانو جامعه را عاقبت به خیر می نماید.