مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

حکومت اسلامی از روزگار تأسیس جامعه مدنی حضرت ختمی مرتبت| تاکنون، فراز و نشیب بسیار داشته و بسا در محاق مانده است. بدیهی است، آنچه امروزه در حکومت کشورهای اسلامی معمول گردیده، وام دار سیاست مدارانی است که در تاریخ مسلمانان عهده دار اداره امور جامعه اسلامی بودند و نقشه راه حکومتشان را برجای نهادند. مطالعه نقشه راه حکومت اسلامی، از روزگار نخستین معصوم× تا زمانی که حکومت رسماً در اختیار امویان قرار گرفت، دوگانگی سیاست حکومتی را متبادر می سازد که اختیارات آن، به مدتی کوتاه در میدان تدبیر دومین پیشوای معصوم× قرار گرفت و سپس به روشی که امروزه ترفند سیاسی خوانده می شود، به سر سلسله حاکمان اموی رسید. پس معاویه با آنچه زیرکی سیاسی خوانده می شد، ضمن بهره برداری از ترور خلیفه سوم، به جنگی نرم روی کرد تا با رصد ظرفیت نقشه راهی که رفته رفته آن را در برابر اصل قرار می داد، آینده حکومت اسلامی را از آن تدابیر خود کند. این مقاله درصدد تحلیل دشمن شناسی مولای متقیان× است تا دستمایه بررسی نقشه راه حکومت امویان فراهم آید. روش کار توصیفی ـ تحلیلی بوده و مهم ترین نتیجه پژوهش حاضر پدیدار شدن نقشه راه اسلامی است که می توان از آن با عنوان اسلام اموی یاد کرد.

تحلیل قرآنی سیره ائمه : از مهمترین مباحث حوزه قرآن و حدیث است که هدف آن تبیین پیوند وثیق و عمیق قرآن و عترت می‌باشد. رفتار سیاسی و اجتماعی اهل بیت :؛ بخصوص امام علی(ع) که موضوع این پژوهش می‌باشد، به عنوان اولین وصیّ و جانشین پیامبر (ص) الگویی درس آموز برای پیروان آن حضرت می‌باشد. در این پژوهش بر این اساس که هر یک از رفتارهای سیاسی و اجتماعی امام علی(ع) بر پایه قرآن کریم می‌باشد، سعی شده است این رابطه و پیوند به صورتی شایسته تبیین گردد؛ بنابراین محوری‌ترین بخش این پژوهش ارائه سیره سیاسی اجتماعی مولای متقیان (ع) و سپس بیان مستندات و مویّدات قرآنی آن سیره می‌باشد.در این پایان‌نامه ابتدا با عنوان مقدمه (کلیات) به تبیین موضوع، ضرورت، هدف و پیشینه آن به همراه روش و محدودیت‌های تحقیق پرداخته شده و در فصل اول نیز طی سه بخش از هدایت‌بخشی قرآن و اهل بیت :، فهم قرآن، و سیره سخن به میان آمده است. در فصل دوم، با عنوان تحلیل قرآنی سیره‌ سیاسی امام علی (ع) ، در دو بخش حکمتِ حکومت و اصول حاکمیت به موضوعاتی چون ضرورت تشکیل حکومت، ارزش حکومت، ماندگاری حکومت، عدالت، قانون‌گرایی، شایسته‌‌سالاری و آزادی بیان پرداخته شده است. در فصل سوم نیز سیره اجتماعی امام علی (ع)در چهار بخش کرامت انسانی، مهر‌ورزی، مرد‌م‌داری و اصلاح اجتماعی، موضوعاتی همچون؛ احترام به شخصیت مردم، آبروی مومن، یتیم‌نوازی، کمک به فقرا و نیازمندان، همسایه‌داری، مهمان‌نوازی، امر به معروف و نهی از منکر، و سرانجام ترک امر به معروف و نهی از منکر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در پایان نیز با عنوان خاتمه به نتیجه‌‌گیری از بحث پرداخته شده ؛ که مهمترین محور آن پیوند ناگسستنی قرآن و عترت، و سیاسی اجتماعی بودن احکام اسلام می‌باشد.

با دقّت در اهداف ارسال انبياء و انتصاب امامان هُدي، که اعتلاي حقّ و تکامل نوع بشر در اين راستا مي‌باشد،‌ مي‌توان برپايي حکومت صالحان را گامي بلند در تسهيل دستيابي آنان به اين هدف يافت. زيرا حکومت الهي بر پا کنندة آرمان‌ها و ارزش‌هاي والايي است که انسان را به سوي کمال سوق مي‌دهد و نابود کنندة موانع اين تکامل مي‌باشد. براساس تعاليم پيشوايان دين، حکومت الهي که مجري احکام و معارف دين مي‌باشد ناگزير از حاکمان و کارگزاران صالح مي‌باشد. و زيرا از مجريان ناپاک و نالايق امر صلاح و اهداف صحيح بر نخواهد آمد. از همين رو «تربيت کارگزاران» مسئله‌اي ضروري و گريز ناپذير براي هر حکومتي است. حکومت امام علي(ع)، به عنوان الگويي مناسب جهت ارائة شاخصه‌هاي مطلوب ديني تربيت کارگزاران بوده و سيرة عملي و نظري حضرت (ع)، مخصوصاً در دورة‌پنج سالة حکومت ايشان، اين راه را بر هر جستجوگري، روشن نموده است. اين پژوهش، تلاشي براي شناخت سيرة تربيتي حضرت علي(ع) در رفتار با کارگزاران خويش است. لذا ابتدا به طرح معيارهاي حکومت مطلوب و نامطلوب از ديدگاه امام(ع) پرداخته شده و سپس مباحث تربيتي، از جمله مباني، اصول و روش‌هاي تربيت کارگزاران مطرح شده است.

در تحقیق حاضر ما ضمن بررسی افکار یکی از مصلحان و دردمندان جامعه اسلامی یعنی سید قطب و ذکر نقاط قوت و ضعف وی، دلایل تفاوت بین اهل سنت و شیعه را بیان کرده‌ایم و گفته‌ایم که اگر در اجتماع شیعه انقلابی موفق می‌شود از چه روستو چرا چنین اتفاقی تا حال حاضر در اجتماع اهل سنت به وقوع نپیوسته است . به هر حال ما در این رساله ضمن ذکر یک مقدمه، در فصل دوم خود زندگانی سیدقطب را قبل و بعد از عضویت وی در اخوان المسلمین بیان کردیم و ضمن ذکر تالیفات وی، گفتیم که وی از عباس محمود عقاد و ابوالاعلی مودودی متاثر بوده است . در پایان فصل دوم، نقش سیدقطبرا در تشکیل گروههای متشکل بعد از خود وی را بیان داشتیم. فصل سوم، به بررسی آیین اسلامی از دیدگاه سیدقطب ، اختصاص داشت در این فصل ما ویژگیهای آئین اسلامی یعنی ربانی بودن، ثابت بودن، مثبت بودن، عملگرا بودن، جهان شمول بودن، یکتاگرابودن و واقعگرا بودن را از دیدگاه سیدقطب بیان داشتیم و نمود این ویژگیها را در زندگانی انسانها توضیح دادیم. آنگاه دیدگاه سید پیرامون کلیسا و کمونیسم بیان شد چرا که در زمان سید افکار کمونیستی و اشاعه آنها به اوج خود رسیده بود. در نهایت این فصل اشاره‌ای گذرا به نظر سید پیرامون فلسفه و جدابودن آن از روح تعالیم اسلامی شد. در فصل چهارم، عدالت اجتماعی از دیدگاه سید بیان شد و بعد از ذکر یک مقدمه، طبیعت عدالت اجتماعی در اسلام، وسایل عدالت اجتماعی در اسلام و پایه‌های عدالت اجتماعی در اسلام مورد تحقیق قرار گرفت . آنگاه اصول توازن اجتماعی در جامعه اسلامی بیان شد و گفته شد که اگر این اصول بنیادین مانند زکات و قانون مصالح مرسله و سد ذرایع در جامعه اسلامی پیاده شود آن روز است که اقتصاد اسلام و توازن در اجتماع محقق می‌گردد. فصل پنجم به دیدگاههای سیاسی سید اختصاص داشت ، در این فصل بعد از طرح ضرورت حکومت اسلامی از دیدگاه سیدقطب ، سیر تاریخی حکومت در ایلام در زمان پیامبر و خلفای راشدین و بنی امیه و بنی عباس توضیح داده شد و گفته شد که چرا و چگونه اسلام و حکومت اسلامی از مسیر راستین خود منحرف شد. البته در این قسمت دیدگاههای سید دچار ایرادات اساسی بود که با توجه به منابع اهل سنت و تشییع بدان پاسخ داده شد. سپس پایه‌های حکومت در اسلام بیان شد و در آن از 3 پایه: عدالت فرمانروایان، فرمانبرداری افراد و مشاوره بین فرمانروایان و مردم سخن به میان آمد آنگاه تحت عنوان بودجه اقتصادی حکومت اسلامی، مالکیت فردی و دولتی را توضیح دادیم و گفتیم که تنها مالکیتی در اسلام مشروع است که حاصل کار و عمل باشد و دولت اسلامی برای اداره حکومت علاوه بر گرفتن مقداری از سود مردم می‌تواند از اصل سرمایه آنها نیز استفاده نماید و گفتیم که حتی سید به جایی می‌رسد که می‌گوید:"دولت اسلامی می‌تواند تمام املاک و اموال را ضبط کند و مجددا براساس جدیدی تقسیم کند اگرچه مالکیت‌های اولیه بر پایه‌های صحیح و وسایل صحیحی که مورد تصدیق اسلام است بوده باشد. در نهایت بحث تحت عنوان جنگ و صلح در حکومت اسلامی به مجوزات جنگ در اسلام، اهداف جنگ در اسلام، جنگهای مشروع و غیرمشروع در اسلام و صلح و جایگاه آن در اندیشه سیدقطب اشاره کردیم. بدیهی است که با تمام تلاش‌هایی که در کامل بودن این تحقیق شده است ، این تحقیق دارای کاستی‌های بسیاری است ، امید است که تحقیق‌های مشابه دیگر بتواند این نقص‌ها را جبران کند و این تحقیق بتواند پاره‌ای از مشکلات تئوریکی جامعه‌اسلامی را برطرف کند.

در این تحقیق به بررسی چگونگی انتصاب امام از دیدگاه سه فرقه مهم اسلامی یعنی ؛ امامیه(بررسی آراء شیخ طوسی) و معتزله و اشاعره پرداخته شده است.با مطالعات در این زمینه به دنبال اهدافی از جمله،اینکه جوانب مختلف امامت مورد بررسی قرار گیردو این مطلب تبیین شود که یگانه راه عبودیت خداوند سبحان از راه شناخت ولی امر او یعنی امام معصوم است، پس امام مقامی دارد که تنها خداوند آن را تعیین میکند و دارای صفاتی است که او را از دیگران ممتاز می سازد و وی را مشعل دار هدایت مردم می نماید.ودر نتیجه به این مهم دست یافتیم که اگر وجود امام معصوم واجب نباشد بقاى شریعت نیز واجب نباشد، لیکن چون بقاى شریعت واجب است پس وجود امام معصوم واجب است.واینکهامام باید معصوم و منصوص و افضل از سائر ناس باشد و چون اینگونه است پس تنها خداوند میتواند امام امت را تعیین کند.واین در حالی است که متکلمان اشعری و معتزلی چنین مقامی برای امام و خلیفه قائل نیستند و مقام او را یک مقام اجتماعی می دانند و و یژگی های عصمت و نص و علم را از او منتفی میدانند.ایشان قائل اند که امام به اختیار و انتخاب مردم برگزیده میشود.تحقیق پیش رو یک تحقیق کتابخانه ای است و روش آن عقلی – نقلی است و چون مطالب مربوط به امامت گسترده است نگارنده پس از رجوع به کتب مختلف اقدام به نگارش پایان نامه نموده است.

با اوج‌گیری رقابت‌های مصر و عربستان در جهان عرب، به‌ویژه در دهه‌های پس از جنگ دوم جهانی، بسیاری از اعضای اخوان‌المسلمین مصر به عربستان سعودی رفتند و اندیشه‌های اخوانی را با وهابیت ترکیب کردند و رواج دادند. مهم‌ترین این افراد محمد قطب بود. اصلی‌ترین اندیشه‌های محمد قطب حول محور مفهوم جاهلیت شکل گرفت. از دید قطب، جاهلیت یک مفهوم سیاسی و به معنای حاکمیت قانونی، غیر از شریعت بود. وی راه گذر از جاهلیت را تشکیل حکومت اسلامی می‌دانست. در این پژوهش نشان می‌دهیم که حکومت در نگاه قطب رفیع‌ترین جایگاه ممکن را داشته، به طوری که جزء اصول دین اسلام و هم‌تراز با توحید قلمداد شده است. چنین تفسیری از نگاه شیعه و سنی اغلب پذیرفتنی نبوده است. هدف این حکومت از نظر قطب رهانیدن مردم از جاهلیت و مسلمان‌کردن آنان است. قطب مهم‌ترین ابزار حکومت اسلامی در رسیدن به اهدافش را قانون الاهی، یعنی شرع، می‌دانست.