مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده پدید آورندة اثر ادبی و هنری که با استفاده از هوش، استعداد و نبوغ خود در محیط فکر و اندیشه اش اثری را خلق م ی نماید، از آنجا که او هنوز اثر را در خارج بر روی کاغذ، تابلو نوار و ... متجلی نساخته است ، اثر مزبور در ملکیت ذاتی و تکوینی او م ی باشد و هیچ کس نم ی تواند او را وادار به ظاهر ساختن اثر مزبور بر روی اشیا ء خارجی نماید . او حتی پس از آنکه اثر را با اختیار خویش در خارج متجلی ساخت بر آن ملکیت ذاتی دارد . زیرا آنچه در خار ج ظاهر گشته تصویر اثری است که اصل آن در ذهن و محیط فکر پدید آورندة خلاق می باشد. دلیل فقیهان بر مشروعیت حقوق معنوی پدید آورنده می تواند همین امر باشد زیرا که اثر از پدید آورندة آن به هیچ وجه جدا نیست . او همانگونه که بر فکر و شخصیت خود سلطه دارد بر اثر خود نیز که برآیند آن دو می باشد، سلطه و مالکیت ذاتی دارد و به خاطر همین سلطه علاوه بر حقوق معنوی، حقوق مادی اثر نیز متعلق به خود او است. بر فرض اینکه ملکیت ذاتی او را نسبت به حقوق مادی اثرش نپذیریم م ی توان ملکیت عرضی حقوق مزبور را برای او ثابت نمود. این ملکیت عرضی م ی تواند اصلی و یا تبعی باشد . اثر پس از خلق و تجلی آن بر روی کاغذ، تابلو و ... ممکن است از ملکیت ذاتی پدید آورنده خارج شده باشد لیکن در ملکیت اعتباری او قرار دارد و تا وقتی که حقوق مادی آن را به دیگری انتقال نداده در ملکیت عرضی اصلی او قرار دارند و م شتری به بهانة خرید نسخه ای از آن اثر نمی تواند در آن حقوق دخل و تصرفی نماید . او فقط حق استفادة مشروع از قبیل مطالعه ، سرگرمی و ... اثر را دارد . زیرا آنچه داخل در مبیع (نسخة خریداری شدة کتاب و ...) می باشد فقط فیزیک نسخة اثر و انتفاع از آن برای مطالعه و ... می باشد و به گواه عرف عام و خاص، حقوق مادی اثر به مشتری منتقل نشده است . حال اگرملکیت اولی اصلی را نیز نپذیریم ملکیت اولی تبعی برای پدید آورنده نسبت به حقوق ادبی و هنری ثابت است همانگونه که بنابر قاعدة (النم اء للاصول) مالک درخ ت، مالک میوه های آن م ی باشد پدید آورندة اثر نیز مالک حقوق ادبی و هنری اثر مزبور است.

چکیده اصولا هر دانشی دارای یک سلسله مبانی نظری است که مسائل و مباحث آن دانش بر آن مبانی، بنا می شود و آگاهانه یا ناآگاهانه تأثیر خود را بر کلیت و اجزاء آن دانش اعمال می کند. داتش اصول فقه، علم به اصول و قواعد استنباط حکم شرعی از منابع مربوط است که مبانی آن همچون سایر علوم، از برخی علوم دیگر تأثیر می پذیرد. فلسفه و کلام ، از علومی هستند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم ، در صدور آراء اصولی از جانب فقیه ، نقش به سزایی را ایفا می کنند .در طول تاریخ اسلام ، فقهای بزرگی در عرصه علوم اسلامی تلاش کردند که در عین فقاهت، به عنوان یک فیلسوف یا متکلم نیز مشهور بوده و آثار ارزشمندی در این زمینه، از خود به یادگار گذاشتند که ازجمله آنها می توان به دو عالم بزرگ، که امروزه، کتب اصولی و فقهی و همچنین برخی کتب منطقی و فلسفی آنها در حوزه های علمیه و دانشگاهها تدریس می شود، یعنی شهید صدر (ره) و مرحوم مظفر (ره) ، اشاره کرد. با مطالعه دقیق آثار اصولی مرحوم مظفر (ره) و شهید صدر (ره)، تأثیر مستقیم برخی قواعد فلسفی وکلامی بر نحوه صدور رأی اصولی، مشهود است. حسن و قبح عقلی، حکمت شارع ، محال بودن انجام فعل قبیح از جانب خداوند، قاعده لطف ، عصمت و منصو بیت امام (ع) از جانب خداوند ،از جمله مباحث کلامی و همچنین محال بودن اجتماع نقیضین، تسلسل و دور، اراده و قدرت خدا، محال بودن تحصیل حاصل، واجب بودن مقدمه واجب، احتساب عدم المانع به عنوان یکی از اجزای علت، انواع وجود ( ذهنی و خارجی، مستقل و رابط )، از مباحث فلسفی مهمی هستند که مبنای برخی از آرای اصولی قرار گرفته اند. در این تحقیق سعی شده که مسائل فلسفی و کلامی تأثیر گذار بر دانش اصول، شناسایی و آنگاه نمونه هایی از مسائل متأثر از دیدگاههای فلسفی و کلامی، در آثارشهید صدر و مرحوم مظفر، به صورت مستند نشان داده شود. کلید واژه ها : اصول، شهید صدر، مرحوم مظفر، فلسفه، کلام، حسن و قبح ، قاعده لطف ، تسلسل، دور، عدم المانع

چکیده:در جای خود ثابت است که مدح و مرثیه در حقّپیامبر و خاندان رسالت^و آنچه مورد تحسین عقلاست؛ از حیث عقل و شرع مطّهر مورد تشویق و ترغیب بوده،حتّی می‌توان برای تأیید چنین عملی از قرآن کریم نیز شاهد آورد؛مانند:سلامٌ عَلی نُوح، سَلامٌ عَلی إبرَاهِیم، سَلامُ عَلی آلِ طَه وَ یاسِین و ... ولیکن در مدح و مرثیه متداول در لسان عامّه، حدودی باید رعایت و مورد مداقّه واقع شود. تا مدح و مرثیه دچار ابتذال نشود، واز حدود شرعی خود خارج نگردد؛ چراکه به موجب آیات کریمه :﴿لا تَغلوا فِی دِینِکم﴾ ، ﴿تِلکَ حُدودَ الله﴾ و آیات متعدد دیگر و روایات مسلّمه مثل فقره ی زیارت جامعه کبیره و یا صلوات شعبانیه: المُتَقدَّمُ لَهم مارِق،وَ المُتَأخِّرُ عَنهُم زاهِقٌ وَ اللازِمُ لَهُم لاحِق....یعنی هرکس بر آنها تقدّم جوید،از دین خارج می‌شود.و هرکس از آنان عقب ماند، نابود شود.و هرکس همراه آنان باشد،ملحق به آنها خواهدشد. مدح و مرثیه باید مرضیّ پروردگار متعال و منطبق بر قواعدی باشد،که از طرف شارع مقدّس بیان شده است.و لذا در این رساله حتیّ المقدور سعی شده،تا مرزها و حدودی که خروج از آن مورد رضایت اهل بیت عصمت و طهارت^نیست، بیان شود و به اصطلاح خطوط قرمز مدح و مرثیّه مشخص گردد. چرا که مدح و مرثیه اثر به سزایی در إحیا و گسترش فرهنگ اصیل اسلامی در جامعه ایجاد می کند و لذا آسیب هایی همچون:غلوّ، لغویات، أکاذیب،أباطیل،کفریّات،هجویّات،لهویّات و... باعث سست شدن و تخریب اعتقادات جامعه شده و یا حدّاقل اثر سازندگی آنها را کاهش می دهد.از یک سو این هنر به عنوان زبان گویای مبلغّان معارف دینی جهت بیان وقایع، اهداف و انگیزه های قیام و یا تبیین شرائط سیاسی اجتماعی حاکم بر معصومین عظام^در قالب شعر بوده و از این رو باید با علمو آگاهی بیشتر تصویر صحیحی از مقام،افکار، مکارم و محامد و کرامات معصومین ^ رامتناسب با شأن این بزرگواران به ارادتمندان و پیروان آنها ارائه کرد،تا شور مجامع اهل بیت^توأم با شعور روز افزونتری شود،واینامر محقّق نمی شود؛مگر آنکه نغمه سرا یان و شعرا و مضمون پردازان ما عالم به فقه پویای شیعی باشند. تا هم بتوانند با بیان حقایقاز مقام امامت و ولایت دفاع کنند.و هم جامعه را از انحرافات ، آفات و خرافات به دور نگه دارند.ازسوی دیگر سرودن شعر و إنشا ی آن به خودی خود و به دور از هر عارض ثانوی، عملی مباح محسوب می‌شود؛ امّا عروض عناوین ثانوی بر آن می تواند، آن را از حدّ مباح خارج نموده. و در زیر مجموعه حرام یا مستحب وارد سازد . به عنوان نمونه در صورتی که شاعر شعری را در مدح امامان معصوم^ بسراید و یا در قالب شعر بخواهد ،حقّانیت آنان را اثبات نماید‍، این نمونه شعر مستحب و در پاره ای موارد واجب می‌‌گردد. امّا اگر شاعر در قالب شعر بخواهد، مومنی را هجو نماید، یا باطلی را ترویج نموده، و از آن دفاع کند. یامضامین به کار رفته در آن باطل و بعضا ًلهو و غیر اخلاقی باشد‍، می تواند عنوان حرام و حتیّ مجرمانه به خود گیرد. از این رو در این رساله تلاش شده،با تبیین شاخصه های مطلوب و اسلامی در سُرایش شعر و بیان آثار و آسیب های آن در فروض مختلف،با بررسی منابع آن را قانون مند و منضبط ساخت.

علم قواعد فقه همچون سایر علوم اسلامی در مسیر اجتهاد و استنباط احکام شرعی کاربرد عملی دارد. قواعد فقه، اصول بسیار کلی هستند که جزئیات بواسطه‌ی آنها کشف می‌گردد لذا یک فقیه و مجتهد در طریق علمی خود ناگزیر است که به این قوانین جامع و کلی رجوع نماید. علاوه بر مباحث فقهی و اجتهادی، علم قواعد فقه در حوزۀ علم حقوق نیز نفوذ ویژه‌ای داشته بطوریکه وضع اکثر قوانین حقوقی کاملاً تحت تأثیر این قواعد بوده است. با این توضیح در اهمیت علم قواعد فقه روشن می‌شود که قبل از ورود به مسائل این علم، برای شناخت بهتر و تسلط بیشتر بر مطالب آن لازم است پیرامون عوامل ظهور و پیدایش این قواعد و تاریخ شکل‌گیری آن در میان دو مذهب امامیه و اهل‌سنت بحث و گفتگو شود و تحقیقاتی در این زمینه صورت گیرد. لازم به ذکر است که فقها و دانشمندان شیعه قواعد فقهی را از روایات و کلام معصومین اصطیاد کرده و آنها را بر جزئیات منطبق می‌کنند و اهل‌سنت هم به دلیل قطع ارتباط با نص معصومبرای قاعده‌سازی ناچارند که به طرق غیرمعتبری همچون قیاس و استحسان و... روی آورند.

‫شيعه اماميه و حنابله در دور? زعامت شيخ طوسي? به شکوفايي رسيدند و نظرات، ابواب و روشهاي جديدي به طور آشکار ارائه گرديد و اين دو مکتب فقهي، بر يکديگر تأثير مثبت گذاشتند و با همديگر تعامل داشتند. اين پژوهش در چهار فصل، به اين مسئله پرداخته است. نويسنده در بحث از مکتب فقهي شيعه اماميه، به معرفي مکتب فقهي اماميه، ويژگيهاي بارز فقه اماميه، فرايند طلوع مکتب فقهي اماميه در عصر شيخ طوسي?، رشد مکتب فقهي اماميه در بغداد، عوامل تشکيلدهنده مکتب فقهي اماميه، ويژگيهاي عصر شيخ طوسي?، و فقهاي اماميه و تأليفات آنان پرداخته است.شيخ مفيد? در ميان فقهاي اماميه پس از غيبت امام دوازدهم?، نخستينبار فقه اماميه را مستدل کرد و در مقابل حنابله، مباحث عقلي را در استنباط فقهي گنجاند که بعدها اين امر به دست شيخ طوسي? کامل گشت. فصل سوم، به بحث پيرامون مکتب حنابله اختصاص يافته است. معرفي مکتب حنابله و عوامل تشکيلدهنده آن، ويژگيها و مقومات مکتب حنابله، اصول و مباني، روشهاي فقهي، اصول و قواعد استنباطي اين مکتب، فقهاي مکتب حنابله در قرن چهارم و پنجم و آثار و تأليفات در فقه حنبلي، محورهايي است که در اين فصل بيان شده است. احمدبن حنبل و پيروان او، ظواهر قرآن و حديث را ميزان معرفي کردند و احاديث مرسل و ضعيف را بر رأي و اجتهاد ترجيح دادند. در اين راستا او و فقهاي بعد از او، تأليفات بسياري داشتند. تدوين فقه اين مذهب در قرن چهارم، توسط ابوبکر احمدبن خلّال با نگارش کتاب الجوامع و ابوالقاسمبن ابي علي خرقي بغدادي، با نگارش کتاب المختصر صورت گرفت. در پايان، تعامل و مقايسه فقهي اماميه و حنابله بيان شده است. شيعه اماميه در قرن چهارم و پنجم، تعامل داشته که اين تعامل در مباحث همکاري با سلطان جائر، تقيه، خروج عليه حاکم مسلمان، جنگ مسلمانان و جهاد متمرکز بود.

این مقاله ضمن اینکه به‌مفهوم حضانت و توضیح قلمرو آن می‌پردازد، نخست فلسفه‌ی حضانت را مورد بررسی و تحقیق قرار می‌دهد و به‌دنبال آن، در این که حضانت حق است یا تکلیف، اقوال مختلف فقهای شیعه را احصا می‌نماید. سه دیدگاه عمده در این باره وجود دارد: 1- کسانی نظیر صاحب جواهر(ره) قائلند به‌این که حضانت، حق محض است. او می‌گوید: درادله‌ی فقهی چیزی که دلالت بر وجوب حضانت نماید، وجود ندارد (جواهر، 31، 283). 2 - فقهایی نظیر سیدعلی طباطبائی حضانت را آمیخته‌ای از حق و تکلیف می‌دانند و قانونگذار نیز در ماده‌ی 1172 از قانون مدنی، همین نظر را می‌پذیرد. 3 - مشهور فقهای امامیه قائل به‌تفصیل اند و آن را تنها نسبت به‌پدر، آمیخته‌ای از حق و تکلیف می‌دانند. امام خمینی(ره) و آیه ا...خوئی(ره)، از فقهای معاصر، این دیدگاه را پذیرفته‌اند (تحریرالوسیله، 2، 449 و منهاج الصالحین،2،286). هر چند قانونگذار در مرحله‌ی اول قانونگذاری، در قانون مدنی گرایش به‌دیدگاه دوم دارد و قائل به‌آمیخته بودن حضانت نسبت به‌حق و تکلیف است، در مرحله‌ی بعد، از این نظر عدول نموده و نظر بدوی را تخصیص می‌زند. مقایسه‌ی این دو مرحله‌ی قانونگذاری نشان می‌دهد که قانونگذار نیز سرانجام در مسأله‌ی حضانت، به‌دیدگاه مشهور فقها متمایل شده است