مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«بنیادهاى کیش اسماعیلیان» از آثار برنارد لوئیس (متولد لندن 1916 م) به زبان انگلیسى است که آن را خلیل أحمد جلّو و جاسم محمد الرجب به عربى ترجمه کرده و تحت عنوان «أصول الإسماعیلیة (بحث تاریخی فی نشأة الخلافة الفاطمیة)» منتشر ساخته‌ اند. سپس دکتر ابوالقاسم سرّى، آن را از عربى به فارسى ترجمه کرده است. این کتاب متشکل از پنج مقدمه و متن کتاب تشکیل شده است. متن اثر نیز از شش فصل به ترتیب ذیل تشکیل شده است: 1. رشد اسماعیلیان، 2. امامان مستور و یاوران ایشان، 3. قرمطیان بحرین، 4. اهمیت اجتماعى اسماعیلیان، 5. تلفیق دین‌ ها و مذهب‌ ها یا مذهب شمول در عقیده 6. مردم‌ گرائى.

کتاب «تاریخ اسماعیلیان» اثری است که از تلفیق دو کتاب برنارد لوئیس مستشرق مشهور معاصر انگلیسی ترجمه و منتشر شده است. این دو کتاب یکی به پیدایش و خاستگاه اسماعیلیه و دیگری با عنوان فدائیان اسماعیلیه به تاریخ نزاریان پرداخته است. لویس در طی دوران مطالعه و تحقیق خود به موضوعات متنوعی پرداخته است. علاقه او در ابتدا به تاریخ اسلام در سده‌ های میانی و به ویژه جنبش‌ ها و حرکت‌ های مذهبی نظیر اسماعیلیه بود. سپس به خاورمیانه معاصر روی آورد و پس از آن تاریخ امپراتوری عثمانی را موضوع اصلی پژوهش‌ های خود قرار داد. در نهایت به این نتیجه رسید که این سه موضوع را از طريق بررسی تاریخ روابط اروپا و اسلام از اوایل عثمانی تا به امروز، با یکدیگر تلفیق کند.

«نُزْهَةُ الکِرام وَ بُسْتانُ العَوام» نوشته محمد بن حسین رازی، اثری به زبان فارسی است در موضوع زندگی پیامبر اسلام (ص) و امامت پس از ایشان و احتجاجات ائمه و کرامت‌ های آنان و برخی حوادث دوران معصومین (ع). این کتاب که نگرشی کلامی دارد در ۶۰ باب به اثبات امامت ائمه مخصوصا امیر مؤمنان (ع) می‌ پردازد. مباحث جلد دوم در ذکر احتجاجات و فضایل امام علي عليه السلام و دیگر ائمه اطهار است.

«نُزْهَةُ الکِرام وَ بُسْتانُ العَوام» نوشته محمد بن حسین رازی، اثری به زبان فارسی است در موضوع زندگی پیامبر اسلام (ص) و امامت پس از ایشان و احتجاجات ائمه و کرامت‌ های آنان و برخی حوادث دوران معصومین (ع). این کتاب که نگرشی کلامی دارد در ۶۰ باب به اثبات امامت ائمه مخصوصا امیر مؤمنان (ع) می‌ پردازد. مباحث جلد اول در شرح حال پیامبر (ص) و سپس امیر مؤمنان علی (ع) با تکیه بر جایگاه علمی و مراجعه خلفا به آن حضرت در مدت سکوت ایشان است.

کتاب «فرقه های اسلامی» نوشته مستشرق شهیر آلمانی ویلفرد مادلونگ با ترجمه‌ ابوالقاسم سری، پژوهشی است درباره گرایش های مذهبی و شکل گیری فرقه های بزرگ در ایران، از آغاز دوران اسلامی تا حمله مغول. مولف در این کتاب بخشی را با عنوان مرجئه و سنت گرایی اهل تسنن به بررسی و تحلیل فرقه مرجئه اختصاص داده است.

کتاب «نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت» نوشته اصغر منتظر القائم می باشد. محدوده کلّی این کتاب از زمینه های موضوع آغاز می گردد. فصل اوّل، تحت عنوان «یمن در گستره تاریخ پیش از اسلام» به روشن کردن جایگاه قبایل یمنی در حکومت های پیش از اسلام و عظمت باستانی یمن اختصاص دارد. فصل دوم، به بررسی و شناسایی قبایل یمنی، انساب، موقعیت یابی، روابط آنان با یکدیگر و اسلام در بین قبایل یمنی می پردازد. فصل سوم، تحت عنوان «شکل گیری تشیع و نقش یاران رسول خدا (ص) در آن» تلقی خود را از شیعه بیان می کند و از زمینه ها و عوامل شکل گیری آن و هواداری و حمایت یمنی ها از خاندان رسول الله (ص) در مناطق مختلف و تأثیر آنان در شکل گیری آغازین تشیع سخن می گوید. فصل چهارم، به نام «نقش قبایل یمنی در ارتداد و فتوح اسلامی» می باشد. فصل پنجم، به نام «نقش قبایل یمنی در قیام بر ضدّ عثمان» نام گذاری شده و از اثر گذاری یمنی ها در حرکت های مخالف عثمان و حمایت های آنان از علی (ع) سخن می راند. فصل ششم، تحت عنوان «یمنی ها در روزگار خلافت امیر مؤمنان علی (ع) و شکوفایی تشیع» می باشد. روزگار خلافت علی (ع) میدان بروز و ظهور تشیع است و نوع همکاری و حمایت و مخالفت یمنی ها در جنگ و تشکیلات اداری وی به خوبی نگرش و گروش آنان را نسبت به تشیع بر ما معلوم می دارد. فصل هفتم، به نام «یمنی ها و تشیع در سال های 41-67 هجری» نامیده شده است. در این فصل به بررسی تأثیر یمنی ها در خلافت حسن بن علی (ع) مبارزات یمنی های شیعه با معاویه، نقش آنان در قیام های مسلم بن عقیل در کوفه، قیام امام حسین (ع)، توّابین و مختار و بازتاب آن می پردازد.

چکیده ندارد.

در این رساله که با هدف بررسی عکس‌العمل رفتاری مردم در برابر دعوت پیامبر اکرم (صَلّی‌اللهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم) و عوامل آن تنظیم شده است، با استفاده از روش‌های توصیفی و تبیینی؛ با مطالعه، تفسیر و تحلیل محتوای کیفی مباحث قرآنی، روایی، انسانی، تاریخی، اجتماعی و سیره، با رفتار مومنان، کافران، مشرکان، منافقان، و... مواجه شدیم. در رفتار شناسی مومنان در برابر دعوت الهی دو عامل برون‌دینی و درون‌دینی قابل توجّه است. از یک سو عواملی که موجب اختلال در زندگی مطلوب بودند، مانند فساد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، ستم روسا و فرمان‌روایان، ظلم اقتصادی، دینی و ... که گریبانگیر جوامع بوده در روی‌کرد به اسلام تأثیر مهمّی داشته ‌است.از سوی دیگر این اسلام بوده است که برای نخستین بار حقوق پایه‌ای سه‌گانه‌ی – حقّ حیات، حقّ کرامت و حقّ آزادی معقول- را به‌طور جدّی در متن خود مطرح نمود.عقایدی که اسلام برای بشریّت عرضه کرد فطری، ساده، منطقی و خردپسند بود. عقل بشر برای درک این عقاید نه تنها به اضطراب‌ و تلاطم نیازمند نبود، بلکه بدان‌جهت که بازگوکننده‌ی فطرت او بود، برای آگاهان انبساط و ابتهاجی نیز به‌وجود می‌آورد.مشرکان، مقابله‌ی خود با دعوت پیامبر اسلام (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) را، از رویارویى با قرآن شروع کردند و آن را شعر، سحر، أساطیر الاولین و... نامیدند. پس از ناکام ماندن در مبارزه با قرآن، مبارزه با پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) را آغاز کردند، ابتدا سازش‌هاى سیاسى، اقتصادى و عبادى را پیشنهاد کردند که هیچ کدام پذیرفته نشد، تا این‌که دست به آزار و اذیّت پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) زدند و حتّى به قتل آن حضرت همّت گماردند که پیامبر با هجرت، خود را از این توطئه رهانید. منافقین که ظهورشان با ظهور اسلام همراه بود در هر فرصتى از درون، جامعه‌ی اسلامى را مورد هجمه‌ی خویش قرار دادند و در جهت اهداف خویش به هر اقدامى دست یازیدند. لذا با روش‌های سیاسى، روانی، فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی در برابر دعوت رسول اکرم (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) موضع گرفتند.رفتار مسیحیّت با دعوت پیامبر اکرم (صَلَّی‌اللهُ‌عَلَیه‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم) اگر چه دربردارنده‌ی برخوردهاى سیاسى و نظامى، مانند مشرکین و یهود نبوده است؛ لیکن قرآن کریم با این نگاه که اعتقادات مسیحیّت با مبانی دین توحیدی مغایرت دارد با آن‌ها برخوردهاى اعتقادى کرده و آن‌ها را همانند یهودیان از نظر دینى تخطئه نموده است.یهودیان نیز از پیمان شکنى و توطئه براى قتل پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) کوتاهى نکردند و در مواردى مثل جنگ احزاب، با مشرکان هم‌دست شدند. لذابا نقشه‌هایی چون جنگ روانی، سلطه‌ی اقتصادی، پیگیری خط نفاق، نژادپرستی، تفرقه‌افکنی، نقشه‌ی قتل پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم)، طرح اتّحاد قبایل عرب علیه اسلام، طرح هجوم به مدینه‌النبی و ... در برابر دعوت پیامبر اکرم (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) خودنمایی کرد.با همه‌ی دشمنى‌ها و توطئه‌ها، دعوت پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) پیروز شد. البتّه مسائل مختلفى در پیروزى و گسترش اسلام نقش داشت و نمى‌توان از نقش وحی الهی، خصوصیّات شخصی پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم)، سایر مسلمانان، همچنین نقش خلاهاى موجودِ قبل از اسلام، موقعیّت مکّه، فطرى بودن دین اسلام صرف نظر کرد. همه‌ی اینها موجب شده‌اند تا نقش اصلى - تغییر در محتواى فکرى و باطنى انسان‌ها - اتّفاق بیفتد.

در پژوهشی با عنوان «جریان‌شناسی کلامی- سیاسی» باید جریان‌هایی شناسایی شوند که هم‌، پشتوانه کلامی و هم، کنش سیاسی داشته و چشم به قدرت دوخته باشند. هر دوره‌ای را که برای تاریخ اسلام فرض بگیریم، می‌توان جریان‌های کلامی- سیاسی را در آن دوره رصد نمود. شناخت این جریان‌ها از آن رو که فضایی از شرایط سیاسی آن دوره را ترسیم می‌کنند، بسیار موجه است. تمرکز این نوشتار، بر مقطعی از تاریخ اسلام است که در آن به مدت بیست سال، امام رضا˜ هدایت معنوی و سیاسی جریان موسوم به شیعیان اثنا‌عشری را بر عهده داشتند. در حقیقت، بررسی کنش‌های سیاسی این جریان در کنار سایر جریان‌های آن روزگار که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: «جریان عباسی»، «جریان‌های علوی»، «جریان‌های نژادپرستانه» و «جریان خوارج»، فضای بازتری را در شناخت خاستگاه، بسترها، رویکردها و کنش‌های سیاسی هر یک از جریان‌های موجود می‌گشاید. این نوشتار خاستگاه، مبانی کلامی و عمل‌کرد سیاسی جریان‌های کلامی- سیاسی دوران امامت امام رضا˜ (183-203ق) را بررسی و تحلیل می‌نماید.

حضرت علی(ع) پسر عم پیامبر(ص)، تنها مولود کعبه و نخستین کسی است که در پرتو همجواری با نبی اکرم اسلام رشد و اعتلای روحی و فکری یافت و از انفاس قدسی و تعالیم نبوی برخوردار گشت. وی نخستین ایمان آورنده پس از حضرت خدیجه(س) بود که در طول بعثت و پس از آن و در تمامی وقایع و حوادث پرفراز و نشیب تاریخ صدر اسلام، یار و یاور همیشگی نبی اکرم(ص) بوده، کسب مقام دامادی پیامبر(ص) نیز بر دیگر مراتب و فضایلش افزود. ایشان پس از رسول خدا، شخصیتی است که اگرچه دوستانش از سر ترس و دشمنانش از سر کینه و دشمنی، فضایلش را کتمان کردند؛ اما با این وجود، مناقب و فضایلش زمین و زمان را پر کرده است. بنابراین به دور از غبار تعصب و به طریق اهل انصاف باید گفت، عظمت علمی و توانمندیهای روحی علی(ع)، او را به الگویی جاویدان برای تمامی عصرها و نسلها تبدیل کرده است و برجستگی شخصیت و امتیازات آن حضرت وقتی چشم گیرتر مى شود که در سخنان و دیدگاههاى دیگران تجلى می یابد. از این رو است که آثار بسیاری در رثای ایشان نوشته شده و افراد مختلف از سلایق و مذاهب گوناگون، او را سرآمد علم و عرفان و سرچشمه همه فضایل دانسته و مقامش را ستوده اند. این مقاله بر آن است تا مقام و منزلت علی(ع) را در احادیث فریقین به روش توصیفی تحلیلی و براساس روایات مورخان مسلمان به ویژه اهل سنت، همچنین از دیدگاه قرآن و تفاسیر منقول از مفسران شیعی و سنی مورد نقد و بررسی قرار دهد.