مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

جلد هفتم شامل تفسیر سوره انعام است.

إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، از آثار شيخ حر عاملى، کتابى است حديثى، به زبان عربى و درباره اثبات امامت امامان دوازده‌گانه شیعیان(ع) از راه روايت‌هاى صريح پيامبر اسلام(ص) درباره ايشان و نص هر امام بر امام بعدى و از راه گزارش معجزات انجام‌يافته بر دست هركدام از ايشان. وى درباره موضوع بحث خود بيش از بيست هزار حديث را با نزدیک به هفتاد هزار سند از یک‌صدوچهل‌ودو کتاب بلاواسطه از علماى امامى و بيست‌وچهار کتاب از علماى اهل تسنن را ذكر كرده است. او همچنين از پنجاه کتاب شيعى و دویست‌وبيست‌وسه کتاب سنى به واسطه کتاب‌هاى پيش‌گفته نقل قول كرده و افزون بر این از کتاب‌هاى ديگرى سخن آورده است كه بيرون از این شمار است. وى در سال 1096 از نگارش آن فراغت يافته است

در عصرامام رضا(ع)،فرقه های کلامی متعددی، در جامعه اسلامی وجود داشتند، که در کنار هم و گاه علیه یکدیگر، اقداماتی انجام می دادند؛این رفتارها و اقدامات، عرصه های مختلف علمی ، اعتقادی، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی را شامل می شد؛ در این تحقیق سعی شده است: چگونگی تعامل امامیه با محوریت امام رضا (ع)، در عرصه اعتقادی با سایر فرقه های کلامی مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد. پرداختن به این موضوع کمک به شناخت ابعاد جدیدی از تاریخ کلام می باشد؛ که در جهت نیل به بازشناسی عملکرد امامیه و در رأس آن امام رضا(ع)در برخورد با جریانات کلامی موجود در دوران امامت آن حضرت و نیز نحوه واکنشهای موجود درفرقه های کلامی و همچنین بالا بردن سطح آگاهی جامعه علمی، قدمی هرچند کوچک اماگرانبها برداشته است. وجود فرقه های کلامی مختلف، همچون : زیدیه، اسماعیلیّه، جهمیه وتا حد کمتریفطحیه وخوارج و فعالیتهای فکری-کلامی وتبلیغات منفی آنان وگسترش شبهه های اعتقادی از جانب مخالفین اعتقادی امامیه، بالخصوص غلات ،اهل الحدیث، واقفیه، قدریه و مرجئه و برداشتهای ناصحیح آنها از روایات و بعضأ جعل و تحریف احادیث که نشان دهنده ایجاد گروهها وحلقه های حدیثی در میان مخالفین بود، موجب تعامل کلامی شدید بین امامیه و فرقه های مذکور گشت. فتنه واقفیه،نیز پیامدهای ناگواری در جامعه بر جای گذاشت که کم‌ترین آن، تضعیف موقعیت امامت شیعی، ایجاد اختلاف میان مسلمانان و مشغول ساختن افکار عمومی به مسائل انحرافی وتا حدّی غفلت از نیرنگ ها و توطئه های اساسی دیگر مخالفین امامیه بود.در این شرایط امامیه بر آن بود که فعالیتهای اعتقادی- حدیثی خویش را افزایش داده تا مبادا انحرافات فکری فرقه های باطل، موجب انحراف عامّه و خاصه مردم شده وتأثیر منفی خود را برجامعه اسلامی بگذارد. لذا امامیه و در رأس آن امام رضا(ع)، ضمن معرفت شناختی درخصوص عقاید رایج، با ارائ? طرق شناخت حق و باطلدر راستای تثبیت عقاید حق به ترویج فرهنگ دینی و عقاید اصیل اسلامی پرداختند.از طرفی در دوران امامت امام هشتم(ع)،معتزل? عقل گرا، با ترتیب دادن جلسات بحث و مناظره، خود را پرچمدار علم کلام معرفی می کردند. عقل گرایی مفرط مسلمانان را به سمت تفکرات معتزله سوق می داد.در این موقعیّت، حضرتامام رضا(ع)،ضمنایجاد فضای علمی مناسب برای ارایه طرح و نظرات و اندیشه های مخالفان، به ترسیم مرز تشیع علوی و عباسی، تصحیح اعتقادات مسلمانان، تببین امامت و عصمت امام و پاسخ به شبهات پرداختند.این رساله در چهار بخش با روش توصیفی تحلیلی و با فیش برداری و تتظیم وتحلیل مطالب و ابزار تحقیق کتابخانه ای، علاوه بر کتاب ها و منابع نوشتاری، از نرم افزارهای پژوهشی مرتبط به تصویر سازی برخوردهای اعتقادی امامیه وگروه های کلامی موجود در آن عصر ونیز نحوه بازخوردهای عقیدتی آن پرداخته است که مورد استفاده موسسات آموزشی، پژوهشی و حتّی دستگاه‌های جرایی وفرهنگی وسیاسی خواهد بود که نتایج مذکور را در تعاملات خویش با گروه های مختلف در جامعه اسلامی به کار گیرند .کلید واژه :برخوردهای اعتقادی، تعامل،امامیه،امام رضا(ع)،فرق کلامی،عصرامام رضا (ع)، مناظره

ِاِحْقاقُ الحَقّ و اِزْهاقُ الباطِل مشهور به احقاق الحق کتابی کلامی نوشته شهید قاضی نورالله شوشتری (متوفای ۱۰۱۹ هجری قمری) عالم شیعه است. شوشتری این کتاب را در دفاع از تثبیت ولایت و امامت امیرمؤمنان و تبیین اندیشه‌های کلامی شیعه و در ردّ کتاب ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل نوشتۀ فضل الله بن روزبهان عالم شافعی نوشته است. قاضی نورالله به علت نگارش این کتاب، شهید شد. پژوهش‌های متعددی در حوزه ترجمه و شرح پیرامون این اثر صورت گرفته است.

کتاب حاضر خلاصه اي است در موضوع فلسفه الهي از ديدگاه سيد و مولايمان، امام هشتم حضرت علي بن موسي الرضا (ع)، پيشوايي که خداي متعالي حکمت و فصل الخطاب به او ارزاني داشت. اين کتاب را در يک فصل به نام <بهشت> و چندين فصل ديگر به نام <بوستان> سامان داده شده است. در <بهشت> به بيان معناي فلسفه الهي و ضرورت يادگيري اين نوع فلسفه پرداخته مي شود و بوستانهاي متعدد به توضيح سخنان حضرت رضا (ع) مي پردازد.

احتجاجات متعددی از امام رضا(ع) با موضوعات گوناگون در منابع مختلف، به جا مانده است. در این پایان نامه با روش توصیفی و تحلیلی، احتجاجات امام رضا(ع) بررسی شده و بر این اساس مهم‌ترین موضوعات در احتجاجات امام(ع)، توحید، نبوت و امامت است که موضوع توحید، بیش‌ترین تعداد احتجاج را دارد که با گروه‌های مختلف مثل مشبهه و اهل‌کتاب انجام گرفته است. در احتجاجات امام رضا(ع) روش‌های گوناگونی با توجه به موضوعات مختلف، دیده می‌شود. در موضوع توحید، استشهاد با آیات قرآن، خردگرایی و درگیر کردن ذهن مخاطب، استفاده از مثال برای روشن کردن مطلب مورد نظر، در نظر گرفتن سطح فکری مخاطب، رعایت اصل ایجاز و کوتاه سخن گفتن، استشهاد با روایات، استشهاد با تفسیر آیات و صفات خداوند و استشهاد با عقل صورت گرفته که در این بین، استشهاد با عقل بیش‌ترین بسامد و تعداد احتجاج را دارد. در موضوع نبوت، استشهاد با آیات قرآن و تفسیر درست آن، استشهاد با جدل، فرصت دادن به طرف مقابل، تحمل عقاید و آراء مخالف، استشهاد با معلومات طرف مقابل، استشهاد با منابع مورد قبول طرف مقابل و استشهاد با علم به وقایع و اقوام گذشته، صورت گرفته که در این بین، استشهاد با آیات قرآن و تفسیر درست آن، بیش‌ترین بسامد و تعداد احتجاج را دارد. و در موضوع امامت استشهاد با آیات قرآن، استشهاد با روایات و استشهاد با مسلّمات تاریخ صورت گرفته که در این بین، استشهاد با آیات قرآن، بیش‌ترین بسامد و تعداد احتجاج را دارد. به طور کلی در بین احتجاجات امام رضا(ع)، استشهاد با آیات قرآن، بیش‌ترین بسامد را دارد. در این پژوهش علاوه بر بررسی موارد فوق، مخاطبین امام رضا(ع) در احتجاجاتشان نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

مجموعه مناظرات امام رضا علیه السلام از جمله منابع غنی شناختی است که از دید بسیاری از اندیشمندان، فلاسفه و مفسران مغفول مانده است و یا بررسی هایی در حد گزارش و مختصر بر روی آن صورت گرفته است؛ در حالی که این مناظرات نیاز به تحقیقاتی جامع و گسترده در علوم گوناگون دارد. مناظره امام رضا علیه السلام با سلیمان مروزی از مناظرات ارزشمندی است که از چندین بعد قابل تعمق و مداقه است. در این مناظره از یک سو وجود مبارک امام رضا علیه السلام در جایگاه امامت و عصمت و در سوی دیگر متکلم بزرگ خراسان است که به جهت جدیت او در پیروزی و لجاجتش گفتگیی منحصر به فرد را رقم زده است؛ بنابراین این گفتگو از بعد تربیتی و روانشناختی دارای بطون و لایه های جدید و جالب توجهی است که می تواند از ارتباط و بحث های کلامی باشد که تا حد توان بر کشف و شناخت این لایه ها کوشش شده است. اما بعد فلسفی و کلامی آن به دلیل موضوعاتی که بدان پرداخته شده است بسیار مهم و البته دارای نقاطی مبهم است.این موضوعات شامل بداء و اراده است که تمرکز این تحقیق برقسمت اراده می باشد. اراده از موضوعات چالش برانگیزی است که همیشه در مورد آن اختلاف آراء وجود داشته و دارد؛ لذا تلاش گردیده است شرحی اجمالی و در عین حال جامع بر این قسمت از مناظره ارائه گردد و نیز دیدگاه حقیقی آن امام همام و نقاط اختلاف آن با رأی فلاسفه مطرح و تبیین گردد.

این تحقیق(پژوهش) به شرح و بررسی حدیث مبارک سلسلة الذهب می پردازد؛ که از زبان مبارک حضرت ثامن الحجج(ع) در نیشابور روایت شده است. ابعاد گسترده ی اصول دینی از دو بعد، توحید(لا اله الا الله) و امامت(انا من شروطها) مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. فصل اول توضیح و شرح واژه های حدیث و بررسی نظریات صاحب نظران گذشته در خصوص حدیث را در بر می گیرد. فصل دوم و سوم به چگونگی شرایط ورود به حصن الهی که همسان توحید با تأکید بر تفسیر معانی(لا اله الا الله) و امام شناسی به شرح ویژگی های انسان کامل، شرایط خلیفه الهی و صفات امام می پردازد. در فصل چهارم اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی زمان امامت امام رضا(ع) هنگام حکومت بنی عباس مورد بررسی قرار گرفته و به بیان چگونگی مسئله ولایتعهدی می پردازد. در یک نگاه کلی هدف عمده و اصلی این پژوهش شرح و بیان اهمیت حدیث شریف سلسلة الذهب می باشد. واژه های کلیدی : حدیث : ( تهانوی) در ( کشف اصطلاحات الفنون) می گوید : ( حدیث در لغت ضد قدیم است و استعمال می شود در کلام کم و زیاد، و در اصطلاح چنانکه مرحوم شیخ بهایی در کتاب نفیس(وجیزه) نوشته است عبارتست از ( کلامی که از قول یا فعل و یا تقریر معصوم حکایت می کند.) سلسلة الذهب : وقتی جمله ای از کسی نقل می شود، گاه چندین نفر در بازگو کردن آن نقش دارند و آن را از قول کسان دیگر روایت می کنند. این افراد را در اصطلاح علم حدیث، ( سلسله سند حدیث) می گویند. مثلا در همین حدیث، که امام رضا(ع) این سخن را از قول پدران خود نقل می فرماید، این افراد سلسله سند این حدیث نامیده می شوند. از آنجا که همه این افراد، امامان عزیز ما شیعیان هستند، این حدیث در تاریخ به عنوان حدیثی که همه سلسله سند آن طلایی و زرین هستند معروف شده است و آن را ( سلسلة الذهب، یعنی رشته طلایی) نام داده اند. توحید : توحید یگانه گردانیدن، یکتا قرار دادن، حکم به واحد شیء، یکی دانستن چیزی و حکم به یکتایی آن. حصن : دژ، قلعه، پناهگاه، جای محکم و بلند. امام : پیشوا، پیشرو ( نزد شیعه اثنی عشری) هر یک از دوازده پیشوا که نخستین آنان علی بن ابیطالب ( ع) و آخرین آنان مهدی ( عج) است امامت : یعنی پیشوایی و زمامداری کلی در تمام امور دینی و دنیوی.

اين كتاب نوشته يكى از محدثان غير مشهور قرن پنجم هجرى، حسين بن عبد الوهاب است كه در باره معجزات و كرامات ائمه اطهار(عليهم السلام) سخن گفته است. عيون المعجزات روايات كرامات ائمه را به ترتيب هر امام نقل كرده اما تقسيم بندى خاصى براى آن قرار نداده است. با وجود قدمت اين اثر، تا قرن دوازدهم شناخته شده نبود و نخستين منابعى كه از آن نقل كرده اند بحار الانوار و اثبات الهداة و منابع معجزه نگارى است. كتاب در بيان روايات معجزه و كرامات از منابع معتبر و غير معتبر بهره برده و گاه مطالبى غلو آميز را نقل مى كند. انگيزه مؤلف از تاليف كتاب، اثبات امامت ائمه و عظمت حضرت زهرا (س) است. مؤلف به راويان اشاره كرده ليكن مقيد به ذكر سلسله اسناد در همه روايات نيست. رواياتى كه در اين كتاب آمده در آثارى چون كافى، بصائر الدرجات، الهداية الكبرى و ديگر آثار شيعيان يافت مى شود هر چند برخى روايات نيز سابقه اى ندارد و پيش از آن شهرت نداشته است. گاهى اين كتاب را به اشتباه و به دليل ناشناخته بودن مؤلف به سيد مرتضى نسبت داده اند.

شناسایی اندیشه و سیره سیاسی هر فرد، علاوه بر آنکه نمایانگر باورها و نقش آفرینی آنها در تعیین رفتار سیاسی است، نشانگر درک درست وی از ساختار سیاسی جامعه نیز هست. اهمیت این موضوع، زمانی دوچندان است که یک شخص با توجه به جایگاه علمی، معنوی و اجتماعی، و جریان های فکری و سیاسی عصر خویش، به تحلیل ساختار سیاسی پرداخته و متناسب با آن با تکیه بر اصول اعتقادی خویش، به ارائه رفتار متناسب با وضعیت سیاسی بپردازد. با توجه به وضعیت ویژه حاکمیت بنی عباس و تلاش آنان در کنترل رفتار سیاسی شیعیان و ائمه اطهار علیهم السلام، این نوشتار با روش تحلیلی توصیفی به بررسی اندیشه و رفتار سیاسی امام رضا علیه السلام در مقابل رفتارهای سیاسی بنی عباس پرداخته است. از یافته های مهم این پژوهش، می توان به تلاش امام برای برون رفت شیعه از فضای تقیه به صورت مقطعی، طرح مسئله امامت توسط امام و تبیین عدم مشروعیت سیاسی خلفای عباسی اشاره کرد.