مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

التفسير الكبير، تفسيرى كلامى، نوشتۀ فخرالدين رازى، متكلم و مفسر اشعرى قرن ششم و هفتم هجرى است. تفسير كبير مهم‌ترين و جامع‌ترين اثر فخر رازى و يكى از چند تفسير مهم و برجستۀ قرآن كريم به زبان عربى است. اين كتاب به سبب حجم بسيارش به تفسير كبير مشهور شده، ولى نام اصلى آن مفاتيح الغيب است. فخر رازى، بر خلاف زمخشرى، كه هدف از تفسيرش دفاع از آموزه‌هاى معتزلى است، به صراحت به انگيزه و هدف خود در نگارش اين تفسير اشاره‌اى نكرده، ولى عملا در جاى جاى آن، به دفاع از مذهب كلامى ابوالحسن اشعرى (متوفى 334) و رد آراى مخالفان وى، به ويژه معتزله، پرداخته است.

فضائح الباطنية از تألیف ابوحامد غزالى است. این کتاب در زمانى شكل گرفته كه او رياست مدرسۀ نظاميه را بر عهده داشته است. مؤلف آراء و عقايد اسماعيليان يا همان باطنى‌ها را مورد نقد قرار داده است.ظاهرا علت تألیف كتاب تعداد زياد اسماعيليان و رشد عقايدشان در آن دوره بوده است.او انگيزۀ خود را اين‌گونه بيان مى‌كند«مدتها در ذهن خود داشتم كه كتابى در علم دين بنويسم تا با آن رسم خدمت و شكر نعمت را از خدمت خليفۀ عباسى احمد مستنصر باللّه كرده باشم اما در انتخاب موضوع اين كتاب متحير بودم تا اينكه اوامر شريفۀ مقدسه از جانب ايشان بر اين خادم صادر شد كه كتابى تصنيف كنم در ردّ باطنيه كه مشتمل است بر كشف بدعتهاى آنها و كيفيت حيله و تلبيه ايشان. اين كتاب مانند ساير كتب مؤلف در اين دوره (تهافات الفلاسفه و...)، بيش از هرچيز از تعصبات او نسبت به افكار خاص و عقايد مطرح در جامعه متأثر و شيوۀ او در نقدهايش جدل و مغالطه است.

مجلد دوم از مجموعه چهار جلدی عقاید و معارف دروس حوزه درباره امام شناسی می باشد که بررسی ابعاد مختلف امام شناسی مثل ضرورت، فوائد، نصب امام، فضایل امام و... می پردازد.

این کتاب اثری در معرفی عصمت از منظر قرآن و حدیث و تعیین ضرورت و محدوده آن است. سرآغاز سخن را واژه‌شناسی کلمه عصمت از نظر لغت و اصطلاح و تحلیل اختلاف نگاه‌ها به موضوع امامت در میان مذاهب مختلف فکری اسلام تشکیل داده است. سپس، نویسنده که معتقد است عصمت عنصری محوری و حیاتی برای پذیرش و انجام مسئولیت نبوت و امامت می‌باشد، اظهار داشته که دلایلی چون: فراخوانی به توحید، ابلاغ رسالت، تحقق بخشیدن به عدالت و دارا بودن جایگاه بشیر و نذیر بودن، ضرورت عصمت را برای منادیان هدایت اثبات می‌کند. وی در ادامه ارتباط عنصر عصمت با موضوعاتی چون اختیار و عدالت را بررسی و تحلیل کرده است. همچنین از نظر ایشان، شیعه بر این اعتقاد است که عصمت از آغاز ولادت تا واپسین لحظه زندگی، از روزگار قبل از بعثت و در دوران رسالت، جریان دارد و پیامبر و امام، از ارتکاب گناهان صغیره و کبیره، خطا، فراموشی و سهو، در رفتار دینی و ابلاغ احکام پیراسته‌اند. نگارنده در پایان، آیات تطهیر و مباهله و حدیث ثقلین را به عنوان دلایلی نقلی بر عصمت امامان تبیین کرده است.

نگارنده اين رساله ، براى بررسى عصمت على عليه السلام از تلفيق روش هاى عقلى ، قرآنى و روايى استفاده نموده ، و آنچه را اهل سنّت در اعتراف به عصمت بيان داشته ، اما مصداق آن را فردى غير از ائمه عليهم السلام دانسته اند ، به صورت يك شبهه مورد بررسى قرار داده است . بخش اوّل را ـ كه به كلّيات اختصاص دارد ـ به بررسى واژه «عصمت» در لغت و اصطلاح اختصاص داده ، و حكمت عصمت ، رابطه ميان عصمت و اختيار ، حدود و مراتب عصمت، و موضوع عصمت زمامداران از ديدگاه فريقين را مطرح كرده است. در بخش دوم ، به ادلّه عصمت امام على عليه السلام در قرآن ، روايات و سيره امام على عليه السلام پرداخته است . وى در اين بخش از يازده آيه و نه روايت استفاده نموده ، و پس از بررسى وجوه دلالت هر يك ، ادلّه عصمت امام على عليه السلام در سيره گفتارى و رفتارى ايشان پرداخته است .

کتاب فسئلوا أهل الذكر، اثر محمد تیجانی، کتابی است در بررسی عقاید شیعه و اهل سنت و اشاره به ویژگی‌های مذهب تشیع که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. گزارش محتوا نویسنده در مقدمه، به بیان این مطلب پرداخته که پرسش‌هایى که در این کتاب مطرح شده است، ویژه مسلمانان کنجکاو، خصوصا اهل سنت می‌باشد؛ آنها که مى‌پندارند فقط خود به سنت راستین نبوی چنگ زده‌اند، بلکه دیگر مسلمانان را محکوم کرده و گاهى به استهزاء مى‌گیرند در بخش اول، سؤال‌هایی در رابطه با ذات اقدس احدیت مطرح شده است، از قبیل: رؤیت و جسم بودن خداوند؛ عدل الهی با جبر چگونه سازش دارد؛ سخن اهل ذکر درباره خداوند و اهل ذکر درباره خداوند متعال چه می‌گویند در بخش دوم، سؤال‌های پیرامون پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مطرح و پاسخ داده شده است. آیات، دلالت واضح و روشن دارد بر عصمت کامل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در همه چیز و همه حال، اهل سنت را مخاطب قرار داده که: «شما معتقد به عصمت او فقط در تبلیغ قرآن مى‌باشید و در غیر آن، او را مانند دیگر مردم مى‌دانید که هم اشتباه مى‌کند و هم درست مى‌گوید و براى اثبات خطا و اشتباهش در مناسبت‌هاى گوناگون، به رخدادها و حوادثى، استدلال مى‌کنید که در صحاحتان آمده است؛ پس اگر امر چنین است، دلیلتان در ادعاى تمسک جستن به کتاب خدا و سنت رسولش چه مى‌باشد؛ حال آنکه سنت را معصوم نمى‌دانید و خطا را در آن امکان‌پذیر مى‌دانید. بر این اساس و طبق عقیده شما، کسى که به کتاب و سنت، چنگ مى‌زند، از گمراهى به‌دور نیست، به‌ویژه اینکه اگر بدانیم تمام آیات قرآن، با سنّت پیامبر، تفسیر و تبیین شده است. پس استدلال شما چیست در اینکه تفسیر و تبیینش، مخالف کتاب خداوند متعال نمى‌باشد»؟ بخش سوم، درباره اهل‌بیت (علیهم السلام) است. در بخش چهارم، به بحث پیرامون احوال برخی از اصحاب پرداخته شده است. نویسنده، معتقد است تمام احکام تشریعى و عقاید اسلامى از راه اصحاب به ما رسیده است و هیچ‌کس ادعایى ندارد که از راه کتاب و سنت، عبادت خدا مى‌کند، جز اینکه اصحاب واسطه رساندن این دو مصدر اصلى به تمام مسلمانان در شرق و غرب عالم هستند و از اینکه اصحاب، پس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) اختلاف کردند، متفرق شدند، به هم فحش دادند، یکدیگر را لعن کردند و حتى با هم پیکار نموده و همدیگر را کشتند، به اعتقاد وی، نمى‌شود بدون هیچ بحث و نقد و اعتراض و تحقیقى، احکام را از آنان فراگرفت و همچنین نمى‌توانیم به نفع یا علیه یکى از آنان داورى کنیم جز اینکه احوال و اوضاعشان را بررسى کرده و تاریخ زندگى آنان را چه در حیات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و چه پس از آن، بررسى نماییم و بدین‌سان حق‌جوى را از دنباله‌روى باطل و مؤمن را از تبهکار و مخلص را از منافق و مرتد را از شاکر جدا ساخته و تشخیص دهیم در بخش پنجم، به بررسی اعمال، رفتار و زندگانی خلفای سه‌گانه پرداخته شده است. نویسنده، معتقد است انسان پژوهشگر اگر کتاب‌هاى تاریخ را بررسى کند و بر برخى از مسائل پشت پرده خلفاى سه‌گانه آگاه شود، مطمئن مى‌شود که آنان از نگارش احادیث پیامبر، خوددارى کردند و حتى نگذاشتند مردم، آن احادیث را بازگو یا به دیگران منتقل کنند؛ زیرا بدون شک مى‌دانستند که این احادیث هرگز با منافعشان سازگار نیست و حداقل با بسیارى از احکامى که به‌خاطر منافع خود ساختند و طبق اجتهاد شخصی‌اشان تأویل کردند، تعارض دارد و بدین‌سان حدیث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) که پس از قرآن کریم، دومین منبع از منابع شریعت اسلامى است، بلکه مفسر اولین مصدر و منبع تشریع است، در دوران آنان، ممنوع اعلام شده بود؛ ولذا تمام حدیث‌نگاران و تاریخ‌نویسان، متفق‌القولند بر اینکه نگارش و جمع‌آورى حدیث در دوران عمر بن عبدالعزیز یا چندى پس از او، آغاز شد بخش ششم، پژوهشی است کوتاه پیرامون خلافت و مسائل پشت پرده آن که قبل از وفات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و پس از آن رخ داده است نویسنده در بخش هفتم، به توضیح این مطلب پرداخته که مشکل حدیث از بزرگ‌ترین مشکلاتى است که امروزه مسلمانان دست‌به‌گریبان آنند، به‌ویژه در این دوران که از دانشگاه‌هاى وهابیان، دکترهاى متخصصى در فنون حدیث‌شناسى فارغ‌التحصیل شده‌اند و تنها احادیثى را حفظ مى‌کنند که با مذهب و عقیده و مسلکشان سازگار باشد که بیشتر این احادیث، ساخته و پرداخته امویان و نیاکانشان است که تمام هم و غمشان خاموش کردن نور رسالت بوده و پیامبر را - العياذ بالله - مانند یک نادان خرف‌زده‌اى ترسیم کرده‌اند که نمى‌داند چه مى‌گوید و به احادیث و کردارها و افعالش که با یکدیگر تناقض دارند و دیوانگان را به خنده وامى‌دارند، هیچ توجهى ندارد و هرچند پژوهشگران و دانشمندان اهل سنت تلاش کردند که احادیث را تصفیه و پاکسازى کنند، ولى متأسفانه هنوز کتاب‌هاى صحیح و معتبر پر است و همچنین کتاب‌هاى شیعیان نیز از این تحریف‌ها و روایات ساختگى سالم نمانده است و خودشان هم اعتراف مى‌کنند به اینکه هیچ کتاب صددرصد صحیحى جز کتاب خدا ندارند و هرچه جز قرآن است باید بررسى شود، ولى اهل سنت، اتفاق نظر دارند بر اینکه دو صحيح البخاري و مسلم، صحیح‌ترین و معتبرترین کتاب‌ها پس از قرآن است، بلکه ادعا مى‌کنند که هرچه در این دو کتاب است، صحیح مى‌باشد. بدین خاطر نویسنده در این بخش و نیز بخش آخر، سعى کرده است نمونه‌هایى از احادیثى را که بخارى و مسلم آورده‌اند و در آنها قداست پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و یا اهل‌بیت (علیهم السلام) را مورد سؤال قرار داده‌اند، یادآور شده و با خواننده در میان بگذارد

کتاب "نهج البلاغه: فوق الشبهات والتشكیكات" اثری ارزشمند از احمد سلمان که از طریق نهج البلاغه مسائل را واضح و به شبهات پاسخ محکم و متقنی می دهد به همین خاطر است که اسم کتاب را گذاشته است : نهج البلاغه ما فوق شبهات و تشکیکات است.

کتاب "جهود التفسیریة عند الامام الحسین علیه السلام" درباره روایات تفسیری امام حسین علیه السلام از آیات قرآن کریم می باشد.

ِاِحْقاقُ الحَقّ و اِزْهاقُ الباطِل مشهور به احقاق الحق کتابی کلامی نوشته شهید قاضی نورالله شوشتری (متوفای ۱۰۱۹ هجری قمری) عالم شیعه است. شوشتری این کتاب را در دفاع از تثبیت ولایت و امامت امیرمؤمنان و تبیین اندیشه‌های کلامی شیعه و در ردّ کتاب ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل نوشتۀ فضل الله بن روزبهان عالم شافعی نوشته است. قاضی نورالله به علت نگارش این کتاب، شهید شد. پژوهش‌های متعددی در حوزه ترجمه و شرح پیرامون این اثر صورت گرفته است. مجلد حاضر را می توان دو بخش نامید، بخش اول: درباره مسائل مختلف کلامی و دفع شبهات از عقائد اسلامی درباره موضوعاتی از قبیل : افعال عباد، انبیاء و عصمت، شرائط امام ، عصمت امام ، بطلان نظریه کسب و... و بخش دوم: شروع بحث درباره اهل بیت و فضائل آنها.