مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات مطرح در زمینه قرآن فلسفه نسخ های قرآنی است. سوال اصلی مطرح در این تحقیق این است که به چه علت نسخ رخ می دهد؟ یکی از خصوصیات شریعت اسلام را می توان سهله و سمحه بودن آن دانست. دین اسلام با عقل و فطرت بشری مطابق است، عقل و فطرت مخالف سختی احکام است. تشریع احکام در اسلام نیز بر این اساس است. نسخ احکام یکی از راه هایی بوده که سبب سهله و سمحه بودن شریعت شده است و سختی های احکامیکه مردم وضع کردند از میان برداشته است. در سایر شرایع نیز هدف اصلی انبیاء بازگشت به فطرت و ایجاد تعقل در مردم بوده است، اما با انحرافات و بدعت هایی که بشر در شریعت خود ایجاد می کردند، دین از مسیر حقیقی خود منحرف می شد.بنابر اینشریعت های جدید می آمدند و با نسخ بدعت ها و انحرافات دین را به مسیر اصلی خود بازگرداند. همچنین نیازهای مردم طبق زمان و مکان متفاوت می شد. یکی از علل نسخ همین بود که حکمی در یک زمان مناسب و در زمانی دیگر غیر قابل عمل بود.یکی از خصوصیات دیگر شریعت اسلام را می توان انعطاف پذیری احکام آن دانست. یکی از مصادیق انعطاف پذیری نسخ در احکام است که مطابق با شرایط زمان، مکان و تابع عقل و فطرت است و در صورتی که حکمی مخالف با این موارد باشد، آن حکم را می توان غیر قابل عمل دانست. با بررسی هایی که در این پژوهش صورت گرفت، روشن شد تغییر احکام و سنن از سوی قرآن به دو علت بوده است: یکی از میان برداشتن سنت های باطلی که در عصر جاهلی رواج یافته بود و مخالف عقل و فطرت انسان بود. فلسفه دیگر نسخ مطابقت احکام با شرایط و مقتضیات عصری بود. بر این اساس پژوهش در چهار فصل نگارش شده است. در فصل اول به عنوان کلیات به بیان مسأله، پیشینه، سوالات و فرضیات تحقیق پرداخته شده است. در ادامه فصل تعریف اصطلاحاتی را که مرتبط با موضوع است، آورده ایم. از جمله آن تعریف نسخ، انواع نسخ، رابطه احکام از جمله احکام حکومتی، احکام اولیه، ثانویه، ثابت و متغیر با نسخ است. در نهایت به بیان فلسفه نسخ پرداخته ایم. در فصل دوم بر اساس فلسفه های نسخ، ابتدا به بررسی فلسفه نسخ سنت های باطلی می پردازیم که در عصر جاهلی وجود داشت و توسط اسلام نسخ گردید. در این فصل روشن گردید که هدف اسلام از نسخ از میان برداشتن این سنت های باطل و بازگرداندن مردم به اصل فطرت خود بوده است. با توجه به فلسفه دیگر نسخ فصل سوم را به بررسی مواردی پرداختیم که با شرایط و متضیات عصر ناسازگار بودند و ضرورت تغییر آن ها وجود داشت.همچنین به علت این که نسخ های قرآنی اعم از درون دینی و میان دینی است، در فصل چهارم به این موضوع پرداختیم. در ابتدا فلسفه نسخ میان دینی را بیان کردیم و سپس مقارنه ای میان فلسفه نسخ میان دینی و درون دینی انجام گردید.با بررسی نسخ میان دینی و درون دینی روشن می شود که تفاوتی میان فلسفه نسخ آن دو وجود ندارد و هر دو یکی است. اگرچه در مطاوی کتب علوم قرآن و تفسیر و نیز کتب اصول فقه و فقه به طور گذرا از فلسفه نسخ به طور کلی یا نسخ های قرآنی سخن رفته است؛ اما هرگز به طور مفصّل و مستقل هیچ اثری به چشم نمی خورد. بنابر این هدف از این پژوهش این بود که با مراجعه به کتب علوم قرآنی و اصول فقه و تفاسیر این مبحث به طور گسترده بررسی شود.

کتاب «دفاع از حریم تشیع» نوشته جمال الدین ابوالفتوح رازی، مجموعه‏ ای از گفتگوها و مناظره ها میان علمای شیعه و اهل‏ سنت درباره برخی از عقاید شیعیان است. در این نوشتار برخی از اختلاف ‏نظرهای عقیدتی كه میان شیعه و اهل‏ سنت وجود دارد در قالب گفتگو و مناظره و بیان خاطره بیان شده است. نماز خواندن در كنار قبرها، سجده بر سنگ، بوسیدن ضریح مشاهد شریفه ائمه، ولایت علی (ع)، عدالت صحابه، دفاع فاطمه (س) از حریم ولایت، سب و لعن دشمنان اهل‏ بیت، بدعت، عصمت اهل بیت، تعیین خلیفه پس از رحلت پیامبر، علم امامان، حقانیت عقاید تشیع در مورد مسأله امامت، مسأله ازدواج موقت (متعه)، نذر كردن و تربت كربلا از جمله مهم ‎ترین موضوعات مورد بحث در این كتاب است.

شیعه و کاتولیک به عنوان دو مذهب کلیدی در اسلام و مسیحیت، به طور خاص در حوزه آیین های مقدس، نمادها و شعائر دینی از شباهت های قابل توجهی برخوردارند. بیان این مهم می تواند زمینه گفت وگوی ادیانی و هم گرایی میان آنها را فراهم سازد. این پژوهش با این هدف و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، گستره آیین های مذهبی، شعائر و نمادهای دینی شیعه و کاتولیک را مقایسه نموده، در بررسی مقایسه ای اشتراکات و تمایزات آنها را برجسته نموده است. از جمله اشتراکات آنها این است که هریک بر این مسئله اذعان دارند که شعائر دینی منحصر در امور منصوص نمی شود. بر این اساس، عرف متدینان مجاز هستند که با حفظ شرایط، شعائر دینی را به غیر موارد منصوص سرایت دهند. همچنین هر دوی آنها در دین خود، با گرایش های مخالفی روبه رو هستند که هرگونه دخالت عرف در حوزه، مناسک و شعائر را مصداق بدعت می شمارند. با وجود چنین اشتراکاتی، تمایزاتی نیز در این عرصه میان آن دو مذهب وجود دارد: از جمله اینکه شعائر منصوص کاتولیک بسیار اندک و ناچیز است. ازاین رو، هرگز قابل مقایسه با شعائر منصوص شیعه نیست. این امر، بیش از هر چیز بیانگر جایگاه ویژه شعائر و مناسک دینی نزد شیعه و حاکی از وثاقت حداکثری آن است.

این تحقیق شامل یک مقدمه و شش فصل است: در فصل اول از معنی لغوی و اصطلاحی غلو بحث شده است. در فصل دوم ثابت کردیم که در کتب اهل سنت و هم در کتب شیعه بعضی افراد در تعریف غلو اشتباه کرده اند، بلکه به الفاظ دیگر آنها در تعریف "غلو"، غلو کرده اند، بعد از تعریف های غلط غلو، معیارهای صحیح غلو مطرح شده است. فصل سوم درباره تفویض و مفوضه است در این فصل عقاید غالیان که بنام مفوضه هم شهرت دارند بطور فهرست وار ذکر کرده و یکی از عقاید باطله آنها یعنی "عقیده تفویض" را تاحدی مفصلا تبیین کرده و باطل بودن آن از نظر قرآن و روایات و آراء علماء اعلام شیعه ثابت نموده ایم. در فصل چهارم بحث درباره غلو از دیدگاه قرآن به طور مشروح مرود بررسی قرار گرفته و اقوال مفسرین در ذیل آیات غلو ذکر شده اند. در فصل پنجم بحث از مبارزات ائمه معصومین (ع) و علما کرام شیعه با غلات و شیوه های مبارزه علمی و عملی را مفصلا مورد بررسی قرار داده ایم و در نتیجه ثابت کردیم که غلات از نظر ائمه معصومین (ع) و علماء شیعه محکوم به کفراند و تمام احکام کفر از قبیل نجاست، عدم جواز نکاح و...درباره آنها ثابت است و چون در حقیقت این فصل هدف نهایی نسبت به فصول گذشته بود، لذا از لحاظ مبسوط بودن تفاوت واضحی دارد. در فصل ششم که تکمیل مباحث قبلی است از دو عنوان بحث کردیم: 1- سیر تاریخی فرق غلات از صدر اسلام تا غیبت صغری طبق ترتیب زمانی مورد بررسی قرار داده شده است. 2- فتاوی فقهاء شیعه درباره غلات که نتیجه آن فتاوی محکوم به کفر بودن غالیان منجر می شود.

«رسائل و مقالات»، اثر جعفر سبحانى در 7 مجلد به زبان عربى مى‌ باشد. موضوع آن، بحث‌ هاى كلامى، فلسفى، تاريخى و فقهى مذهب اماميّه مى‌ باشد. جلد پنجم داراى 8 فصل است. فصل 1: تاريخ علم كلام، كيفيت شكل‌ گيرى و تكامل آن و مكاتب مهم كلامى. فصل 2: خبر واحد بين قبول و رد در مسائل دينى. فصل 3: ايمان و كفر بين افراط و تفريط. فصل 4: بدعت و آثار آن. فصل 5: مسائل فقهى و اصولى از جمله احرام، تقيّه و ادله احكام و تقسيمات آن. فصل 6: شرح احوال امام شرف‌ الدين، محقق لاهيجى و شهيد مطهرى. فصل 7: نامه‌ ها و مكاتبات آيت الله سبحانى با شخصيت‌ هاى اسلامى. فصل 8: گفتگوها و نامه‌ هاى آيت الله سبحانى با شيخ صالح درويش حول نهج‌ البلاغه و بعضى مسائل ديگر.

این نوشتار درباره مشروعیت شهادت ثلاثه است. نویسنده با کنکاش تاریخی حدیی فقهی به این موضوع پرداخته است و ثابت نموده است شهادت ثلاثه ه تنها بدعت نیست بلکه لازم و اساسی است و ثابت شده آنچه که اهل تسنن انجام می دهند مبنی بر حذف حی علی خیر العمل از اذان و قرار دادن الصلوه خیر من النوم، بدعت آشکاری است که جلوی هر نوع ایراد را از سوی آنان به شهادت ثالثه می گیرد.

یکی از سنت های قطعی و همیشگی الهی، سنت امتحان و ابتلا در جلوة امتزاج حق و باطل یا همان «فتنه» می باشد. فتنه از قتل، اکبر و اشدّ است؛ لذا مبارزه با آن هم، بسی سخت تر و بایسته تر و در عین حال مفیدتر از مبارزه با قتل است. امروزه برجسته ترین مصداق فتنه، ترویج اندیشه های انحرافی دینی و مفاسد اخلاقی و اجتماعی است.امام علی (ع) در عمر پربرکت خود، به ویژه پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) فتنه های فراوانی را شاهد بود و همین امر، باعث شد برای هشدار به مردمان زمان خود و آیندگان، در مناسبت های مختلف از فتنه سخن بگوید. این مقاله به بررسی مسألة فتنه از منظر حضرت علی علیه السلام پرداخته است تا با بهره گیری از رهنمودهای آن حضرت، درباره ماهیت فتنه و راه های مقابله با آن، انواع فتنه ها را به موقع شناخته و با حرکت سنجیده و آگاهانه در پرتو پیروی از خط ولایت، با استقامت و جهت گیری صحیح، از اهداف انقلاب اسلامی صیانت کنیم.