مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب بخشی از پژوهش های کلامی در زمینه اعتقادات اسلامی است که به نخبه ای از طلاب علوم دینی در حوزه علمیه قم مقدسه القاء شده است. اثر حاضر در مورد مسأله توحید که در رأس علوم و معارف دینی بلکه به عنوان زیر بنای تمام دانش های دینی است، می باشد. عمده ی بحث آن بر مباحث تحلیلی و تحقیقی در مسأله توحید، اقسام، مراتب و دست آوردهای آن و همچنین بحث درباره توحید اسماء، صفات و افعال و اقامه براهین بر آنها از کتاب و سنت تمرکز کرده است. این کتاب مشتمل بر سه قسم اساسی به شرح ذیل است: قسم اول: توحید ذاتی مباحث آن: ۱. بیان پیش فرضها و پیشینه های روش بحث ۲. بیان معنی توحید واحدی با اقامه کردن براهین علقی و نقلی بر آن ۳. بیان معنی توحید احدی و بساطت ذات با استدال های عقل و نقل قسم دوم: توحید صفاتی این فصل مشتمل بر چهار فصل به شرح ذیل است: ۱. علم خداوند به ذات اقدسش ۲. علم ذاتی؛ علم خداوند به اشیاء قبل از ایجاد ۳. علم فعلی؛ علم خداوند به اشیاء هنگام ایجاد ۴. فلسفه و حقیقت بداء و رابطه آن با موضوع علم الهی قسم سوم: توحید افعالی مباحث جلد 2: رویت الهی، صفات سلبیه الهی، اسم اعظم، اسماء الحسنی، عرش و کرسی و توحید افعالی

کتاب بحثی است کلامی درباره رویت الهی، میثاق الهی، امامت، و ولایت که با اشاره‌ای به خلافت امام علی (ع) نگاشته شده است .این کتاب به زبان عربی و با درج روایات مختلفی از ائمه به طبع رسیده است .

جلد چهارم: اين جلد، پنج عنوان را دربردارد، از جمله: الف) كلمة حول الرؤية: بررسى اينكه آيا رؤيت خدا ممكن است؟ همچنين مباحثى همچون: اختلاف مسلمانان در امكان و امتناع رؤيت و نقل گفته‌هاى آنها، استدلال عالمان شيعى بر امتناع رؤيت با نگرش عقلانى و استدلال به قرآن، طرح استدلال فخررازى و پاسخ مستدل به وى، نصوص امامان در امتناع رؤيت را دربردارد[۱۰] ب) «فلسفة الميثاق و الولاية»: جواب‌هاى مستند و مبسوط به پرسش‌هايى است كه از مرحوم شرف‌الدين درباره تفسير آيات ولايت كرده‌اند. در ادامه، شيوه شرف‌الدين در تفسير، آنگاه تحليل و بيان فلسفه ميثاق و ولايت آمده است[۱۱] ج) «اجوبة مسائل موسى جارالله»: كتاب در پاسخ به پرسش‌ها (و در واقع شبهات و تهمت‌هاى) موسى جارالله، يكى از علماى سنى نوشته شده است. وى به كشورهاى اسلامى و غيراسلامى، مسافرت‌هايى كرد و از اوضاع و احوال مسلمانان، اطلاعاتى به دست آورد، سپس با طرح پرسش‌هايى از علماى شيعى پاسخ خواست. اثر حاضر بيست پاسخ به وى است[۱۲] د) «الى المجمع العلمي العربي بدمشق»: اين اثر رديه‌اى بر تهمت‌هايى است كه رئيس مجمع علمى عربى، على محمد كردعلى به شيعه نسبت داده است. علامه شرف‌الدين در پى نشر مطالبى تفرقه‌انگيز و اتهاماتى به شيعه در يكى از نشريات وابسته به آن مجمع، ضمن ابراز شگفتى و تأسف از تك‌روى برخى اعضا، بر نقاط وحدت مذاهب اسلامى پافشرده، به پاسخ شبهات مى‌پردازد[۱۳] ه) مسائل فقهية: اين اثر مجموعه بحت‌هايى است كه علامه در مجله «العرفان» منتشر كرده است و به بيان چند فرع فقهى مورد بحث و اختلاف شيعى و سنى پرداخته، با دلايلى روشن، حقانيت و مستدل بودن اين فروع را بنابر مذهب جعفرى ثابت مى‌كند

کتاب نصائح لعقلاء الوهابیة توسط شعبة الإعلام / وحدة الدراسات به رشته تحریر در آمده است. وهابیت دشمنی خود را با مسلمانان بسیار نشان داده است و در پیِ آن نسبت های بسیاری به مسلمانان وارد کرده است که نه خدا و نه رسولش از آن راضی نیستند. و روح تفرقه و اختلاف را در بین مسلمین ایجاد کرده اند.و به انان نسبت شرک و کفر داده اند. نویسنده درصدد بیان اشکالات وهابیت و پند نصیحت به فرقه وهابیت می باشد. این کتاب شامل مقدمه و سیزده نصحیت می باشد. مطالب و مباحث این نصائح عبارتند از: عقیده تجسیم, عقیده به رؤیت خداوند متعال, مکان و جایگاه خداوند, افترای بر شیعه, زیارت قبر رسول الله, کشتار مسلمانان و تکفیر آنان چرا صورت می گیرد, توسل کردن, توسل و استغاثه کردن به میت مومن, ساخت قبه بر قبر نبوی, زیارت قبر نبوی, حرام بودن رفتن به زیارت, خروج امام حسین(ع) بر یزید می باشد. نویسنده می گوید: وهابیت از یک خیال باطل و واهی تبعیت می کنند و به هر طریقی به مسلمانان تهمت شرک و بت پرستی می زنند و خون آنان را مباح می شمارند لذا ما بدون هیچ غرض و تعصبی تمام عقلای وهابیت را نصیحت می کنیم به اینکه بدون تحقیق کلامی را بیان نکنند و دست از قتل و اذیت مسلمانان بردارند و خود را از تهمت باطله به مسلمانان را محذور بدارند.

کتاب هذه عقیدة السلف و الخلف فی ذات الله تعالی و صفاته و افعاله و الجواب الصحیح توسط ابن خلیفه علیوی به رشته تحریر در آمده است. شناخت ذات وصفات باری تعالی از آن چنان اهمیت بالایی بر خورد دار است که قابل وصف نمی باشد تا آنجاییکه در طول تاریخ مشاهده شده ، گروهی به علت کم کاری و عدم درک اهمیت این موضوع دجار لغزش های جبران ناپذیری شده اند. نویسنده در این کتاب برآن است تا ضمن بیان نظر هر گروه از فرق سلف و خلف پیرامون این موضوع، آنچه حقیقت امر می باشد را با استدلالات صحیح پیش روی محققین قرار دهد. کتاب شامل سه فصل به شرح زیر می باشد: فصل اول بحث و بررسی در برخی صفات باریتعالی و بیان عقاید حشویه و.. در این موضوع می باشد. این فصل شامل مطالبی چون بررسی نظریه استوا (استوا علی العرش)، حدیث جاریه (الله فی السماء)، اعتقاد به جهت در باری تعالی ، تاویل ، تجسیم، و.. می باشد. فصل دوم به تکذ یب آنچه وهابیت نسبت به بدعت به سایرمذاهب می دهد اختصاص یافته است. نویسنده دراین فصل برخی از اعتقادات مسلمانان مانند ساخت مسجد وحرم، اکرام قبور مومنین (ع) ، قصد زیارت حرم نبوی (ص) و.. که توسط وهابیت مورد شبهه واقع شده است را برررسی نموده است. فصل سوم برخی اختلافات فقهی سلفیه با مذاهب اسلامی، را بر می شمارد . از جمله مسا ئل بررسی شده در این فصل میتوان به: صلاة تراویح، تکتف و دست روی دست قرار دادن در نماز، قصر اصلاة (شکسته نماز خواندن در سفر) اشاره نمود . نویسنده در این کتاب با بررسی دقیق آنچه در این مجال از آنها بحث شده است، به خوبی راه را بر القای شبهه دشمنان بسته است.

کتاب مسألة الرؤیة (رؤیة الله تعالی فی الدنیا و الآخرة تخریج احادیث الرؤیة) توسط حسن بن علی السقاف به رشته تحریر درآمده است. ابن قیم جوزی و برخی از مجسمه احادیثی را در باب روئیت خدا می آورند و قائل به تواتر آن روایات هستند. نویسنده هدف خود از نگارش را این مطلب ذکر کرده است که برخی از اهل علم و دوستانش از وی درخواست کردند که به این ادعای مجسمه پاسخ گوید. نویسنده این کتاب در صدد جمع آوری احادیث رؤیت پرداخته است و به ادعای ابن قیم و مجسمه پاسخ گفته است. این کتاب از مقدمه و سه قسمت تشکیل شده است. در این کتاب پس از ذکر مقدمه 36 حدیث بنابر ادعای ابن قیم و دیگران که دالّ بر رؤیت می کند، را آورده و سپس آن را نقد می کند. در بخش دوم 10 آیه را به نظر مجسمه دلالت بر رؤیت خداوند در قیامت می کند، را ذکر می کند و آنها را مورد بررسی قرار می دهد. در قسمت سوم نویسنده به دلایل عقلی قائلین به تجسیم خداوند در روز قیامت پرداخته و آنها را نقد می کند. نویسنده پس از ذکر آیات و روایات مربوط به تجسیم خداوند و بررسی آنها، به این نکته تصریح دارد که ادله قائلین به تجسیم خداوند از آیات و روایات و ادله عقلی برای اثبات رؤیت خداوند در قیامت وافی و کافی نیست.

چکیده در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که بر وفق ظهور اولیه‌ی آن‌ها، مسأله‌ رویت خداوند قابل استنباط است، عموم مفسّران اهل سنّت نیز این آیات را به ظاهر تفسیر کرده‌اند و به دلالت آن‌ها بر رویت خداوند در جهان آخرت قائل گشته‌اند. ایشان معتقدند رویت خدادر آخرت بدون جهت و بلاکیف صورت می‌گیرد، مفسّران مورد پژوهش، طبری، فخر رازی، قرطبی، ابن کثیر، شوکانی، آلوسی و ابن عاشور هستند، ایشان برای اثبات مدّعای خود به روایات واقوالی از پیامبر (ص) و صحابه نیز استناد کرده‌اند، مصدر بسیاری از روایات مزبورکتب صحیح اهل سنت است، صاحبان این کتب از نظر کلامی به فرقه اهل حدیث تعلق دارند. در بین مفسّران فخر رازی قائل به رویت پیامبر (ص) در شب معراج است. ابن‌کثیر نیز احادیثی مبنی بر رویت خدا در خواب نقل کرده و بر آن است که پیامبر (ص) در خواب خدا را رویت کرد، آلوسی هم معتقد است که خود، خدا را سه بار در خواب رویت کرده است. رویت خدا با چشم ظاهر می‌تواندکمال مطلق او را به چالش بکشد و منافی خداشناسی اصیل قلمداد گردد. این رو، در این پژوهش روایات مویّد انگاره رویت خدا از نظر سند و متن مورد بررسی قرار گرفته است، در بررسی سندی، مشکلات این احادیث از دیدگاه علمای رجال اهل سنّت بیان شده است، ایشان تعابیری نظیر «ضعیف»، «مدلّس»، «کذّاب»، «متروک‌ الحدیث» و ... را درباره بعضی از راویان این احادیث به‌کار برده‌اند. در متن روایات، گاه اضطراب و تعارض آشکار دیده می‌شود.به علاوه در تفاسیر مزبور، گاه برخی از آیات نظیر"للَّذین أحسنوا الحسنی و الزِّیاده" که بر رویت خدا دلالت ندارند موافق رویت تفسیر شده‌اند.کلید واژه هاحدیث، سند، متن، تفسیر، رویت خدا، انسان واری خدا

کتاب الکلام و العقائد (التوحید و العدل) شرح و بررسی مبانی عقلی و نقلی توحید، اسماء، صفات و افعال الهی به ویژه عدل خدا، با توجه به اصول اعتقادی شیعه امامیه است. در ابتدای این نوشتار کلیاتی در مورد معنای علم کلام و مفاهیم عام مندرج در این علم مطرح شده و هدف علم کلام و روش های آن برای تبیین اصول دین و عقاید اسلامی از راه عقل و نقل بیان شده است. آنگاه به بررسی راه های معرفت خداوند متعال و اثبات وجود او از طریق براهین عقلی، فطری و قلبی و نیز توجه و دقت در آثار و عظمت خلقت پرداخته شده و تحلیلی از اسماء و صفات الهی، کیفیت استعمال آن ها و نیز نقش آن ها در معرفی خداوند، ارایه شده است. در ادامه نویسنده به تبیین مفهوم توحید و ادله عقلی و نقلی مبتنی بر آن پرداخته و مراتب توحید اعم از توحید در عبادت، توحید در ذات، توحید در صفات و توحید در افعال را شرح داده و برخی از صفات الهی مانند: علم، قدرت و خالقیت که جزء صفات اصلی خداوند متعال هستند را شرح داده است. در بخش دیگری از کتاب نویسنده به تفسیر عدل خداوند پرداخته و مبانی عقلی مربوط به آن مانند حسن و قبح عقلی و رابطه آن با عدل خدا را بررسی نموده است. در همین راستا وی به تبیین مسایل مربوط به جبر و اختیار و قضا و قدر الهی پرداخته و از منظر عدل الهی به تشریح مبانی آن از دیدگاه شیعه امامیه پرداخته است.

مسئله رؤیت از جمله مسائل پردامنه و جنجالی ست که در حوزه کلام و فلسفه اسلامی شکل گرفت. پایه گذار این اندیشه ابوالحسن اشعری است و باقی فرق اسلامی همچون معتزله ، امامیه ، حابطیه ، اسماعیلیه و...هر یک دیدگاهی نسبت به امکان یا عدم امکان رؤیت پروردگار در این جهان آن هم با چشم سر ، اتخاذ نموده اند . این مسئله همچون سایر مسائل مهمی که جنبه اجتماعی به خود گرفته و از حد اندیشه ای فردی و حاشیه ای فراتر رفته ، در ادب فارسی - به عنوان ادب و فرهنگ سرزمینی مسلمان - رسوخی چشمگیر یافت و اکثریت شاعران و نویسندگان و عارفان در آثار خود - چه نظم و چه نثر- بدین مسئله پرداخته اند. در میان عرفا و اندیشمندان بزرگ مسلمان ، بهاءولد پدر مولانا جلال الدین بلخی در قرن هفتم هجری و مقارن یورش مغول در تقریراتش که تحت عنوان «معارف» در دست ماست ، دیدگاههایش نسبت به مسئله رؤیت را بیان می دارد. او به عنوان یک فقیه و عارف و واعظ اشعری و ماتریدی با استناد به دلایل عقلی و نقلی در جای جای کتاب خود ، قائل به امکان رؤیت پروردگار در این جهان و جهان دیگر آنهم با چشم مادی است. این مقاله ضمن طرح دیدگاه وی با استناد به عدم امکان عقلی، سعی دارد تا آن را به چالش بکشاند.