مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

حفظ سلامت و نظم جامعه، براي حركت در مسير صحيح پيشرفت، در هر مكتبي جزو اولويت هاست. يكي از راه هاي رسيدن به اين هدف، حفظ سلامت و نظم فردي و خانوادگي و تحكيم روابط خانوادگي و نظم اجتماعي است. دو دين يهود و اسلام، براي دستيابي به اين هدف، حفظ عفاف و حجاب را به پيروان خود توصيه مي كنند تا سلامت اخلاقي بر جامعه حاكم شود. حفظ عفاف و حجاب در اين دو دين الهي، به هر دو قشر زن و مرد توصيه شده است و هريك در اين مسير، تكاليف ويژه خود را دارند؛ تكاليفي كه جداي از حفظ عفت خودشان، به حفظ عفت همسرشان و جامعه اي كه در آن حضور دارند نيز كمك مي كند. با مطالعه جزييات اين توصيه ها، مي توان به شباهت هاي بسياري ميان اين دو دين الهي پي برد. اين پژوهش، به موضوع عفاف و حجاب در دو دين يهود و اسلام مي پردازد و تأكيد آن بر مطالب كتاب هاي فقهي تلمود و من لايحضره الفقيه است كه مطالب آنها، تبيين كننده وحي بوده، مورد توجه ويژۀ ‏فقيهان اين دو مكتب مي باشند.

يكي از عناصر مهم در هر نظام اخلاقي، نظرية ارزش است كه بر اساس آن، ملاك درستي يا نادرستي اعمال در آن نظام اخلاقي تبيين مي گردد. در نظام اخلاقي يهود، نظرية ارزش از نوع غايت محور بوده كه آدمي با عمل به فضايل و دوري از رذايل اخلاقي، به غايت خداگونگي دست يافته و مستحق عناويني همچون مقدس، عادل و صديق مي گردد. اين تحقيق، بر آن است كه ضمن واكاوي لوازم و قلمرو مفهوم خداگونگي بر اساس منابع درون ديني، فرايند آن را بر اساس ادوار چهارگانه اخلاق يهودي تحليل نمايد. به نظر مي رسد، خداگونگي در ادوار اخلاقي پيش از مدرن، جايگاه خود را به عنوان غايت در نظام اخلاقي يهود حفظ كرد. اما در دوران مدرن و با تأثيرپذيري از نظريات كانت، اخلاق يهودي در حال تبدل ماهيت از غايت گرايي به وظيفه گرايي است. با اين حال، نمونه هايي از اصالت خداگونگي را مي توان در اين اخلاق مشاهده كرد.

ابراهیم (ع) پدر ادیان سه گانه سامی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) است. دستور خدا به او برای قربانی کردن یکی از پسرانش، از داستان های مهم و مشترک متون مقدس ادیان ابراهیمی است. با این همه، چالشی چشمگیر نیز در این میان وجود دارد، که به کیستی این قربانی باز می گردد. در حالی که یهودیان و مسیحیان، او را اسحاق (ع) می دانند، مسلمانان بدین سو گرایش دارند که او را اسماعیل (ع) بدانند. اما به راستی کیستی این قربانی، چه اهمیتی دارد؟ مگر هدف متون مقدس از بازگویی این داستان، توجه پیروان ادیان ابراهیمی به ایمان ابراهیم (ع) و تلاش برای دنباله روی از او نیست؟ پس چرا چنین چالشی سر برآورده است؟ این مقاله به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش، نخست گزارشی تطبیقی از داستان زندگی پسران ابراهیم (ع) در کتاب مقدس و قرآن به دست می دهد، و سپس به بازگویی جایگاه عنصر «وراثت» در پدید آمدن این چالش می پردازد. به باور نویسندگان بررسی تاریخی برداشت های پیروان ادیان ابراهیمی از این داستان، نشان می دهد که آنان پسر آماده شده برای قربانی شدن را، وارث اصلی ابراهیم (ع) می دانسته اند.

قبیله بنی‌قریظه یکی از قبایل یهودی ساکن در اطراف مدینه بوده است که بارها توطئه کرده و به همراهی با مشرکین در جنگ­های پیامبر، به مصاف با مسلمانان برخاسته است و در نهایت، عده ­ای از آنان نابود و عده ­ای دیگر مجبور به کوچ از آن سرزمین می­ شوند. قرآن داستان این گروه را در سوره احزاب به‌صورت فشرده و گذرا بیان کرده و به شکل ساده از کنار آن می‌گذرد، درحالی­که در میان مستشرقین و برخی نویسندگان معاصر، بحت های فراوانی صورت گرفته و این حادثه را نمونه­ ای از جنگ‌طلبی و سخت‌گیری پیامبر دانسته ­اند. در روایات تاریخی و به همین مناسبت در تفسیر قرآن، این داستان شاخ و برگ پیدا کرده و مطالبی بیان شده که نه به دلیل عقلی و نه شاهد تاریخی و نه با روحیات پیامبر گرامی سازگاری دارد و نیازمند بررسی جدی است. در این مقاله با محوریت گزارش قرآن، سعی شده چند نکته بررسی شود: اولاً معلوم شود که این حادثه چگونه رخ داده، ثانیاً مفسرین این داستان را چگونه توصیف کرده‌اند، و ثالثاً چه توجیهاتی برای قتل و کشتار آنان بیان و آیه ناظر بر آن را چگونه تفسیر نموده‌اند. طبعاً یکی از مباحث مهم این داستان، تعداد کشته‌شدگان است که توضیح آیه می­ تواند به روشن شدن حادثه کمک کند. همچنین تعارض روایات و مشکلات دیگر نقل تاریخی می ­تواند مبین این نکته باشد که این حادثه بدان گونه که مشهور شده است، نبوده و به‌جای تسلیم شدن، کشتار در میدان جنگ بوده است.