مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله با عنوان «حکومت امام عصر از منظر قرآن و سنت» از دو بخش تشکیل شده است: در بخش اول، کلیات تحقیق مانند: تبیین مسئله اصلی، سؤال های اصلی و فرعی، فرضیه ها، ضرورت، پیشینه، محدودیت ها، هدف و روش تحقیق، بیان شده است. بخش دوم در هشت فصل تنظیم شده است: در فصل اول ابتدا معنای حکومت و سپس انواع حکومت مانند: دموکراسی، اریستوکراسی و تئوکراسی از نظر هویت و کارآیی برای ادارة یک حکومت آرمانی به چالش کشیده شده است تا تفاوت ها و تضادهای این حکومت ها با حکومت امام عصر عجل الله تعالی فرجه شریف مشخص شود. در فصل دوم با توجه به آیات و تفاسیری که در این زمینه وجود دارد، حکومت انبیا و صالحان مورد بررسی قرار گرفته است تا به تفاوت ها و ویژگی های منحصر به فرد حکومت امام عصر عجل الله تعالی فرجه شریف پی برده شود. فصل سوم به مقایسه کلی میان اوضاع جهان در عصر قبل از ظهور و بعد از ظهور حضرت پرداخته است. از فصل چهارم تا فصل هفتم، مباحث مربوط به حکومت حضرت و ویژگی های آن از دیدگاه قرآن و سنت و نیز سیرة حکومتی حضرت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در فصل هشتم، پیامدها و ثمرات مفید و شیرین حکومت جهانی حضرت به صورت فهرست وار بیان شده است.

در این نوشتار نویسنده نخست به مفهوم شناسی فرهنگ می پردازد. سپس، عامل توجه جهانی به توسعه انسانی و توسعه فرهنگی را بازشناسی می نماید، آنگاه بی طرفی یا مسؤولیت اخلاقی حکومت ها را مورد بررسی قرار می دهد، در همین راستا از نقش حکومت دینی سخن گفته و نگاه فلسفة سیاسی دین را در رابطه با مبانی و ضرورت تربیت اعتقادی و اخلاقی جامعه و راهکارهای راهبردی قابل مطالعه در قرآن را، توضیح می دهد. در این چهار چوب، جانشینی حاکم از سوی خدا و انجام مهم ترین وظایف حکومتی را تربیت جامعه معرفی می کند و نفوذ معنوی کارگزاران را از شرایط مؤفقیت آنان در حوزة تربیت می شمارد. نویسنده در پایان به سه راهکار: برخورد و تعامل فرهنگی، کنترل با تحریم اجتماعی. کیفر فیزیکی، برای انجام مسؤولیت تربیت فرهنگی و توسعة فرهنگی می پردازد.

بحث از حکومت دینی، بحث جدید نیست. چرا که از ابتدای خلقت و با ارسال هر رسولی، هر جا که زمینه حکومت فراهم بوده است، حکومت دینی شکل گرفته است. حکومتی که صلاح و سعادت جامعه بشری را در هر دوره ای بر عهده داشته است و تا امروز نیز چنین است. اما همیشه مورد انکار چهره های پلید و سیاس قرار گرفته است. چهره هایی که مصلحت و منفعت آنان در حکومتی دین نمی بادش. لذا، هر جا که به نام دین حکومتی تشکیل شده و به مسایل اجتماعی و حکومتی مردم پرداخت مورد تضعیف حیله گران قرار گرفت، به نام اینکه در شان دین که امری قدسی و معنوی است، حکومت که امری مادی است، نمی باشد و از حرمت آن کاسته می شود، چرا که دین باید به آخرت مردم بپردازد و از دنیا و مادیات منزه باشد. با این تبلیغات، برخی مردم و حتی برخی از دانشمندان علوم دینی نیز فریفته شدند و حکومت دینی را غیرضروری دانسته و دین را مسئول تنظیم امور معیشتی و مادی مردم ندانستند.امروزه نیز همین بحثها و انکارها بر سر حکومت دینی وجود دارد با شکل و ترفندی جدید. خصوصا درزمان غیبت امام معصوم (ع) در این رساله، سعی شده است به نحو کلی و اجمال، به مسئله حکومت پرداخته شود و سپس به بیان اینکه آیا دین و بالخصوص، اسلام حق حکومت دارد و آیا برنامه ای برای تنظیم روابط اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و ... در جامعه دارد یا خیر؟همچنین به بحث مشروعیت حکومت پرداخته شده است که به طور مفصل، به ملاک و دلیل اطاعت و فرمانبری مردم از حکومت پرداخته شده است. قابل ذکر است که این بحث در رساله، از تازگی خاصی در میان دیگر کتب برخوردار است.نیز بررسی هر چند اندک وظایف حکومت دینی صورت گرفته است و اینکه آیا حکومت دینی فقط وظیفه ابلاغ ایمان را دارد و یا مسئول ایمان آوردن مردم است و یا اینکه علاوه بر مسئولیت ایمان آوردن، مسئول حفظ و اجرا مصادیق و احکام ایمانی نیز می باشد؟به هر حال، درحد توان به بررسی این مسئله و گردآوری آرا و نظرات مختلف از دانشمندان اسلامی و غیر اسلامی پرداخته شده است تا در رساله ای هر چند کوتاه، این موضوع، بطور یکجا و مدون مورد بررسی و جمع آوری قرار گیرد. چرا که پرداختن به این موضوع به نحو مفصل و کامل توانی فراتر از حیطه علم و دانش ما می طلبد

دین و حکومت از دیر باز با یکدیگر تبادل و تعامل داشته‌اند. و این تعامل وتبادل را در ایران باستان نیز می‌توان مشاهده کرد و در ایران باستان طرز تفکری که می‌توان از آن با عنوان فلسفه‌ی سیاست فروغ خداوندی یاد کرد، توجیه کننده ساختار سیاسی بود. بر اساس این طرز تفکر، اطاعت از حاکم یعنی پادشاه، به این دلیل واجب و ضروری است که او صرف نظر از ویژگی‌های مختلف از یک خصیصه مهم برخوردار است: خداوند به او "فره ایزدی" عطا کرده است. در ایران باستان رابطه پیوستگی بین دین و حکومت در دوره‌های مختلف وجود دارد اما شدت و حدت پیوستگی بین آنها در دوره‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است. در دوران مادها پس از آنکه مغان چیرگی یافتند پیوستگی بین دین و حکومت آشکارتر شد. در دوران هخامنشیان، شاهان خود را ظل‌الله می‌خواندند و مشروعیت حکومت خود را مرهون اهورامزدا می‌دانستند و این نشان‌دهنده‌ی پیوستگی بین دین و حکومت در این دوره است. در زمان اشکانیان نیز رابطه پیوستگی بین دین و حکومت وجود دارد اما در این زمان شاهان به اندازه‌ی شاهان هخامنشی قائل به منشأ الهی بودن حکومت خود نبودند و به همین دلیل هم مجلس مهستان در انتخاب شاه کشور دخیل بود. در دوران ساسانیان وحدت سیاسی و ملی ایران زمین، پشتوانه‌ای آیینی پیدا کرد و کیش زرتشت به آیین یگانه‌ی سراسر شاهنشاهی تبدیل شد و وحدت سیاسی نیازمند یگانگی آیینی بوده است و در سنت، وحدت سیاسی و وحدت دینی به گونه‌ای مکمل فهمیده شده است بنابراین در ایران باستان رابطه بین دین و حکومت پیوستگی بوده است.

طرح پیوند میان حکمت، نبوت و حکومت را می‌توان پاسخی دانست از جانب فارابی برای حل بحران فلسفه، یعنی جدایی نظر از عمل. فارابی با معنایی که از فلسفه و کار‌کرد آن ارائه می‌کند، راه حل بحران جدایی نظر از عمل را در کمال ثانی فلسفه، یعنی در به کار گیری آن در سیره عملی زندگی مردم که همان سیاست (اخلاق و علم مدنی) و دین است، می‌داند. در این پژوهش سعی شده ابتدا ماهیت حکمت، حکومت، نبوت و کارکرد آنها از نظر فارابی بررسی و سپس ارتباط میان این سه مقوله نشان داده شود. این پژوهش بیشتر ناظر بر کارکرد این سه مقوله است و می‌خواهد بداند که حکمت، نبوت و حکومت در سعادت آدمیان چه نقشی دارند. برای فارابی در مدینه است که این سه مقوله با هم ارتباط پیدا می‌کند. عقلانیت درست می-تواند و یا دستکم باید بتواند مبنای دین و سیاست مردم قرار بگیرد و دین و سیاست نیز باید در خدمت عقلانیت مردمان باشند. وجه صالح بودن حکومت‌های صالح نیز در التزام آنها به فلسفه و عقلانیت است و این حکومت‌های فاسدند که با اندکی تجربه و خباثت می‌توانند حکومت کنند و به فلسفه نیازی ندارند. حکومت صالح همچنین به دین نیز نیاز دارد تا مایه پیوند میان اهل مدینه باشد. دین درست مثال حق است که از طریق گفتارهای اقناعی سعی می‌کند سیره مردم را در خدمت عقلانیت قرار دهد. اما آیا فارابی توانست با تعریف و تصویری که از فلسفه ارائه می‌کند، آن را به عمل مرتبط سازد و تئوری سازگاری را در این زمینه اراده کند؟ به نظر می‌رسد فارابی در اثبات چنین تئوری با دشواری و ابهامات بسیاری روبرو است.

اندیشه ی پیوند قدرت و اخلاق یکی از مهمترین موضوعات مورد نظر اندیشمندان حوزه اخلاق و سیاست است . در این پژوهش سوأل اصلی پیوند اخلاق و قدرت در اندیشه فارابی و ماکیاول است هر دو فیلسوف در دو مکان و زمان متفاوت ، زندگی کرده اند برای بررسی این دو مقوله ضرورتاً به این نکته باید توجه نمود . فارابی اخلاق را نیرویی درونی و پیش برنده به سوی کمال می داند و یکی از زوایای نمود این نیرو ، قدرت و سیاست است . اخلاق مقدم بر قدرت و سیاست است و سیاست مدار واقعی کسی است که به دنبال سعادت واقعی است و آنکه سعادت را محقق می سازد سیاستمدار با اخلاق است. در حالی که ماکیاول اخلاق را وسیله ای برای یک غایت اصلی ؛ یعنی قدرت و سیاست می داند و این نوع اخلاق از دین و آموزه های مسیحیت بی تاقیر نبوده است ، البته این به معنی حذف اخلاق در مسیر قدرت و سیاست نیست ، بلکه او اعتقاد دارد که پادشاه برای رسیدن به هدف ، باید گاهی اخلاق را در خدمت قدرت قرار دهد؛ هر چند ابتدا این نوع قدرت غیر اخلاقی به نظر آید. خلاصه اینکه آنچه در نظر ماکیاول مهم است و از ارزش اصلی برخوردار است، قدرت است. و اخلاق امری تبعی است ولی در نظر معلم ثانی اصل اخلاق است ، قدرت یک امر تبعی است.

چکیده ندارد.

حکومت و دولت یکی از اصلی ترین مباحث رشته حقوق و علوم سیاسی است .تاریخ اندیشه های سیاسی، سرشار از تلاش اندیشمندان مختلف برای دست یابی به بهترین و آرمانی ترین نوع نظام سیاسی می باشد که به بهترین و مطلوبترین وجه، روابط بین حکومت و فرد ( حاکمان و فرمانبران) را بهسازی و تدوین نمایند.با توجه به تاسیس بیست و چهارساله نظام جمهوری اسلامی ایران و نیاز مبرم این نظام به الگوبرداری نظری و عملی از نظام حکومتی امام علی (ع) این رساله به رشته تحریر درآمده است. در این رساله ابتدا جایگاه مردم و اهداف حکومت در نظام های عمده سیاسی حقوقی به ویژه نظام لیبرال دمکراسی و نظامهای تمامیت خواه (توتالیتر) مشخص شده است. گرچه منکر پاره ای از شایستگی های حکومت دمکراسی نیستیم، اما این نظامها دارای عیب های عمده و اساسی می باشند. از عمده ترین معایب این نظامها ، افراط و تفریط هایی است که بانیان فلسفه نظری این نظامها مرتکب آن شده اند. عقاید آبا کلیسا باعث قدرت یافتن پاپ و حکومت هزارساله کلیسا بر امور دینی و دنیوی اروپائیان گردید. ولی عملکرد بسیار بد کلیسا از جمله تفتیش عقیده ، مجازات عقیده ، فساد و بدعت باعث گردید که عصر جدید ( رنسانس ) با رفرماسیون ، دین پیرایی و انسان مداری آغاز گردیده و دین به گوشه کلیساها رانده شود. در فصل دیگر دولت و حکومت در عصر جاهلیت مورد بررسی قرار گرفته است . هدف این فصل اثبات این فرضیه است که پیش از ظهور اسلام ، اعراب جاهلیت از داشتن حکومت و دولت به مفهوم واقعی بی بهره بوده اند. و پس از ظهور پیامبر اکرم محمد (ص) و تشکیل دولت اسلامی بود که این اعراب در زیر پرچم اسلام گرد آمدند و تشکیل حکومت دادند. اما پس از رحلت پیامبر (ص) با تغییر در مسیر رهبری جامعه ، اعراب به اکثر سنتهای جاهلی خویش برگشته به نحوی که امام علی (ع) فلسفه پذیرش خلافت را به هم خوردن عدالت اجتماعی و منقسم شدن مردم به دو طبقه سیر سیر و گرسنه گرسنه در جامعه ذکر می نماید. اما در فصل دیگری دولت آفتاب ( حکومت امام علی (ع) مورد بررسی قرار می گیرد. در این راستا فلسفه سیاسی امام علی (ع) ، لزوم حکومت از دید ایشان ، اهداف حکومت ، مبنای حقوق و قانون ، وظایف حکومت در قبال مردم ، مبنای مشروعیت حکومت ، حقوق مردم ، وظایف حکومت همچنین وظایف مردم و حقوق حکومت از دید امام علی (ع) مورد بررسی و نقد قرار می گیرد.

انسانها از اشیائی که خداوند متعال خلق کرده است بهره می برند و این بهره برداری را تعمیم داده از همنوعان خود نیز می خواهند استفاده بکنند که سبب تزاحم منافع انسانها می شود و اگر رهبری برای جامعه وجود نداشته باشد منجر به هرج و مرج می شود. و فقط آنکسی می تواند اداره امور جامعه را بدست بگیرد که قوانین عادلانه الهی را به اجراء بگذارد و رهبری اش به تأیید الهی رسیده باشد. پیامبر اکرم ص علاوه بر نبوت و رسالت منصب امامت و رهبری جامعه اسلامی را بعهده داشت و برای بعد از خودش نیز رهبرانی بصورت ائمه اثنا عشر تعیین فرمود. امام رهبری دینی اجتماعی و اخلاقی مردم را بعهده دارد برای مردم معارف الهیه را بیان می کند هدایت باطنی انسانها را انجام می دهد و در موارد لازم تکوینی استفاده می کند اداره امور اجتماعی را بدست می گیرد و از نظر اخلاقی اسوه ای برای تمام انسانها می باشد. ویژگیهای که امام باید داشته باشد یکی عصمت است باین معنی که هیچگونه خطای که او را از صراط مستقیم باز دارد مرتکب نمی شود و دیگر اینکه علمی که برای هدایت بشری لازم است را دارا می باشد و علمش هم موهبتی است نه اکتسابی در مورد صفات دیگر می توان چنین متذکر شد اینکه امام از تمام مردم افضل می باشد و دارای صفاتی مانند شجاعت، عدالت، سخاوت، اخلاص، اخلاق متعالی، صبر و آگاهی از سیاست زمان می باشد. اینکه امام توسط چه کسی تعیین می شود میان شیعه و اهل سنت اختلاف است اهل سنت قایل اند که امام بوسیله بیعت اجماع و یا رأی اهل حل و عقد تعیین می شود یعنی مردم در انتخاب امام دخیل هستند ولی شیعه قایل است که امامت یک منصب الهی است و امام توسط خدا تعیین و بوسیله پیامبر اعلام می شود برای این قول شیعه دلائل گوناگون تاریخی قرآنی و روائی وجود دارند. حکومت اسلامی حکومتی است که حاکم آن کسی باشد که آشنائی کافی از اسلام داشته باشد و قوانین اسلامی را در جامعه باجراء در آورد و بفعلیت رسیدن حکومت اسلامی مردم نقش مهمی را ایفا می کنند.

از آنجا که تاریخ نگاری، بر خلاف نظر بسیاری از افراد، کار ساده و آسان نیست و تاریخ نویس اگر بهره کافی از شجاعت و آزاد اندیشی نداشته باشد، بجای آنکه برای آیندگان کار را آسان و حل شده بکند به مشکل آنها می‌افزاید چرا که آنچه بوسیله او نقل خواهد شد، سیمای مسخ شده آنچه است که او در پی نقل آنها بوده است و آیندگان و نسل‌های بعدی نه تنها به این طریق به راه راست هدایت نخواهد شد بلکه گاهی سبب شده که آنها راه‌های بسیار کج را پیش بگیرند و از راه اصلی و حق خیلی منحرف باشند. تاریخ نگارانی که در عقاید و تاریخ مذاهب قلم فرسایی کرده‌اند متأسفانه غالباً، بیش از همه ریسمان تعصب به دست و پای اندیشه پیچیده‌اند لذا بی‌طرفی و بی‌غرضی کمتر در آنها دیده می‌شود البته در این میان افراد انگشت شماری هم وجود دارند که طلسم تعصب را شکسته و حقیقت نگاری را بر خرسندی صاحبان زر و زور مقدم داشته‌اند. بنابراین اگرچه تحقیق مطالب تاریخی، آنهم درباره تاریخ مذاهب اسلام، علاوه بر آن که خود کاری بسیاری مشکل و پر تلاش است،‌ برای افرادی همچون بنده که سابقه‌ای در چنین چیزی از قبل ندارند، مسایل و مشکلات دیگری را هم همراه دارد. اما باز هم در این رساله ناچیز بسیار کوشش شده است که در راستای حفظ اصول امانت داری در بیان مطالب تاریخی و عقایدی از کتاب‌های همان مذهب استفاده شود تا این که این مجموعه بر اساس گفتار پیروان هر مذهب نسبت به مذهب‌شان، ترسیم گردد. در این نوشتار ما دنبال این عنوان هستیم که حکام و حاکمیت در پیدایش و گسترش برخی مذاهب کلامی اسلامی چه نقش داشته‌اند، کدام مذاهب تحت حمایت حاکمیت پرورش یافتند و کدام‌شان همیشه یا بیشتر اوقات تحت فشار سیاسی حکومت‌ها بوده‌اند، کدام‌شان صدمه‌های فراوانی دیدند اما در صحنه باقی ماندند و کدام‌شان گسترش فراوان پیدا کردند و رواج یافتند و...؟ البته لازم به ذکر است که مقصود ما از مذاهب کلامی همه مذاهب کلامی اسلامی نیست و ما در این رساله فقط نسبت به شش مذهب (یعنی شیعه، خوارج، مرجیه، معتزله، اشاعره و وهابیت) بعنوان اهم مذاهب کلامی سخن خواهیم داشت.این رساله مختصر مشتمل بر هفت فصل و یک خاتمه است که فصل اول آن در بیان کلیات تحقیق است. فصل دوم متعلق به شیعه است که در آن چگونگی پیدایی و گسترش این مذهب پرداخته شده است. در این فصل نقش حکام و حاکمیت از زمان رحلت پیامبر اکرم (ص) تا عصر امام صادق (ع)، که عصر گسترش و جهانی شدن شیعه است، پرداخته شده و بیان شده است که نقش حاکمیت در این دوره نسبت به این مذهب جز فشار سیاسی چیزی دیگری نبوده است. فصل سوم رساله به مذهب خوارج اختصاص دارد در آن به چگونگی ظهور این گروه و نقش حاکمیت شام در پیدایی آن پرداخته شده و خوارج بعد از صفین با امیرالمومنین علی (ع) چگونه روابط داشتند همچنین روابط آنان با دولت بنی امیه و بنی عباس چگونه بوده است و بالاخره علت نابودی آنها چه بوده و...؟فصل چهارم مشتمل بر چگونگی پیدایی مرجیه، روابط سیاسی آنان با دولت بنی امیه و بنی عباس، تحلیل تدریجی این فرقه است. فصل پنجم مربوط به بحث از چگونگی پیدایی معتزله، گسترش معتزله و افول تدریجی معتزله است و این که در این میان حاکمیت‌های بنی امیه و بنی عباس چه نقشی را ایفا کرده‌اند. فصل ششم متعلق به پیدایی مذهب اشعری یا اشاعره است که در چه شرایطی به وجود آمد و آیا حاکمیت در پیدایش آن و بخصوص در اشاعه و نشر و ترویج آن چه کوشش‌ها داشته است و...؟آخرین فصل این تحقیق متعلق به مذهب وهابیت است. در این فصل هم بعنوان ارتباط بحث اول به اختصار مقداری از احوال و عقاید ابن تیمیه آورده شده است و بعد به ارتباط عقیدتی بین او و شیخ نجدی اشاره شده و چگونگی ایجاد مذهب وهابیت و نقش دولت‌های غربی در پیدایی و حفظ و گسترش آن مذهب بحث شده است و ...البته گهگاهی در همه این فصل‌ها اجمالاً از برخی مسایل جانبی که به نحوی با عنوان رساله ارتباط داشته‌اند یا برخی دیگر که برای شناخت اجمالی خود مذهب بسیار اهمیت داشته‌اند،‌ هم ذکری به میان آمده است.در خاتمه از مباحث گذشته جمع‌بندی و نتیجه‌گیری صورت گرفته است