مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بحوث فی الملل و النحل تالیف فقیه محقق آیت‌ الله سبحانی است که به زبان عربی جهت بیان آراء و عقائد فرق اسلامی تالیف شده است. در تالیفات اسلامی، کتاب‌ های زیادی در این زمینه نوشته شده است من جمله الفصل فی الملل و النحل تالیف علی بن خرم مظاهری، ملل و نحل شهرستانی، الفرق الاسلامیه کرمانی و... مولف در جمع آوری عقاید، هرگونه هوا و مصالح شخصی و عواطف دینی و تعصبات باطل و هر گونه تساهل در ضبط عقاید و مذاهب را کنار گذاشته و از کتب غیر قابل اعتماد استفاده نکرده، مخصوصا کتاب‌ هایی که دشمنان یک قوم در مورد آنها نوشته‌ اند. ایشان هیچ مطلبی را در مورد مذهبی یا شخصی ننوشته‌ اند مگر اینکه با دقت کافی مصادر آن را پیدا کرده و به کتبی مراجعه کرده‌ اند که توسط بزرگان و علمای آنها نگاشته‌ اند، مؤلف با عنایت خاصی عقاید امت‌ ها را تحلیل و نقد می‌ کنند لذا این کتاب علاوه بر بیان عقاید، اثری کلامی در بیان زندگی و حالات بزرگان فرق است. ایشان پس از بیان علت تفرق امت اسلام بعد رسول اکرم صلی‌ الله‌ علیه‌ و‌ آله‌ به هفتاد و سه فرقه و علت شروع اختلاف در عصر رسالت، ده فرقه از امم اسلامی را ذکر می‌ کنند.

بحوث فی الملل و النحل تالیف فقیه محقق آیت‌ الله سبحانی است که به زبان عربی جهت بیان آراء و عقائد فرق اسلامی تالیف شده است. در تالیفات اسلامی، کتاب‌ های زیادی در این زمینه نوشته شده است من جمله الفصل فی الملل و النحل تالیف علی بن خرم مظاهری، ملل و نحل شهرستانی، الفرق الاسلامیه کرمانی و... مولف در جمع آوری عقاید، هرگونه هوا و مصالح شخصی و عواطف دینی و تعصبات باطل و هر گونه تساهل در ضبط عقاید و مذاهب را کنار گذاشته و از کتب غیر قابل اعتماد استفاده نکرده، مخصوصا کتاب‌ هایی که دشمنان یک قوم در مورد آنها نوشته‌ اند. ایشان هیچ مطلبی را در مورد مذهبی یا شخصی ننوشته‌ اند مگر اینکه با دقت کافی مصادر آن را پیدا کرده و به کتبی مراجعه کرده‌ اند که توسط بزرگان و علمای آنها نگاشته‌ اند، مؤلف با عنایت خاصی عقاید امت‌ ها را تحلیل و نقد می‌ کنند لذا این کتاب علاوه بر بیان عقاید، اثری کلامی در بیان زندگی و حالات بزرگان فرق است. ایشان پس از بیان علت تفرق امت اسلام بعد رسول اکرم صلی‌ الله‌ علیه‌ و‌ آله‌ به هفتاد و سه فرقه و علت شروع اختلاف در عصر رسالت، ده فرقه از امم اسلامی را ذکر می‌ کنند.

نویسنده در کتاب «ابن تیمیه فی صورته الحقیقیة» در صدد توضیح و بررسی نظرات شاذ ابن تیمیه برآمده و کتاب خود را به چند بخش تقسیم کرده است. بخش های ابتدایی در رابطه با توسل و زیارت قبر نبی و همچنین جواز لعن معاویه یا عدم جواز او را مورد نقد و بررسی قرار می دهد. بخش های بعدی نظرات ابن تیمیه در رابطه با تجسیم و صفات خداوند و اهل بیت را بیان می کند. در بخش انتهایی نظرات ابن تیمیه در رابطه با علمای اسلام و همچنین اقوال علما در رابطه با ابن تیمیه را بیان می کند. نویسنده پس از بررسی نظرات ابن تیمیه به افکار انحرافی فرقه وهابیت دست پیدا می کند و وهابیت را فرقه ای بدعت گذار و ضاله معرفی می کند و کلام خود را با آيه اي از قرآن به پایان می رساند.

كتاب «مسلک فی أصول الدین و الرسالة الماتعیة» مهم ‏ترين اثر محقق حلى است كه در كلام نگاشته است. او در مقدمه كتاب مى‏ گويد: چون ديدم تحقيق در علم عقائد از نفيس ‏ترين كارها و گرانبهاترين امور است؛ به طورى كه بر هر صاحب فكرى واجب است در آن غور و حقائق آن را كشف كند، لذا اين كتاب را تأليف نمودم. مولف شيوه تحقيق در كلام را متعدد دانسته و قائل است كه شيوه و منهج متأخرين معتزله بهترين شيوه براى تحقيق در علم عقائد مى‏ باشد. لذا مولف مطالب اين كتاب را بر اساس شيوه ياد شده نگاشته است. او سعى نموده مطالب و آراء خود را كاملا منسجم، ولى به صورت مختصر بيان كند. مطالب كتاب به طور كلى به چهار قسمت اصلى تقسيم مى‏ شوند كه مولف آنها را با تعبير النظر الاول و... بيان نموده است. هر يك از ابواب به فصولى تقسيم مى‏ شوند: النظر الاول فى التوحيد: در اين بخش مولف مباحث مربوط به توحيد را مورد بررسى قرار مى‏ دهد. او تمام مباحث توحيد را در سه فصل كه عبارتند از: اثبات علم به صانع، صفات ثبوتيه حضرت حق و صفات سلبيه خداوند بيان مى‏ كند. النظر الثانى فى افعاله سبحانه و تعالى: در اين باب به مباحث زير پرداخته شده است: افعال خداوند، افعال انسان، حسن و قبح عقلى و اين كه خداوند فعل قبيح انجام نمى ‏دهد. مولف مباحث مربوط به معاد را در همين جا مطرح مى‏ كند. النظر الثالث فى النبوات: مولف مباحث مربوط به نبوت را در سه فصل بيان مى‏ كند. او در فصل اول از اين باب نبوت را تعريف كرده و در فصل دوم صفات نبى را بيان مى ‏نمايد. در فصل سوم آنچه را كه مى‏ تواند بر صدق مدعاى پيامبر دلالت كند، بيان مى‏ كند و معجزات پيامبر (ص) را شرح مى ‏دهد. النظر الرابع فى الامامة: اين بخش از سه فصل تشكيل يافته كه عبارتند از: بيان حقيقت امامت و اثبات وجوب آن، صفات امام و راه شناخت امام.

كتاب «الفجر الصادق فی الرد علی منکری التوسل و الکرامات و الخوارق» نوشته يكى از انديشمندان برجسته اهل سنت عراق، علامه جميل صدقى زهاوى است كه با قلمى روان و مستدل به نقد و بررسى فرقه وهابیت پرداخته است. وهابيت فرقه‌ اى است كه در قرن دوازده هجرى در درعيه از مناطق نجد عربستان ظهور يافت و بر اساس انديشه ظاهر گرايى محمد بن عبدالوهاب و در سايه شمشير محمد بن سعود رشد نمود. باورها و آموزه‌ هاى اين فرقه از همان آغاز با نقد انديشمندان جهان رو به‌ رو شد.

کتاب «جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام» نوشته علی حسینی میلانی، موضوع امامت را از ابعاد و زوایای کلامی و اعتقادی با بهره‎ گیری از منابع و متون معتبر شیعی مورد مطالعه و پژوهش قرار می ‎دهد. نگارنده در مقدمه بر ضرورت طرح مباحث امامت و آشنایی با آراء و نظریات مذاهب در این زمینه تاکید ورزیده و آنگاه قواعد و اصول بحث و مناظره در این موضوع را یک به یک شرح می ‎دهد که پرهیز از تعصبات و رعایت امانت در نقل قول‎ ها از آن جمله‎ اند. علم کلام از دیدگاه دو فرقه مهم اشاعره و معتزله مبحث دیگری است که نویسنده بدان پرداخته و ضمن طرح آراء و نظریات آن‎ ها تالیفات و تحقیقات آن ها را هم نام می ‎برد. مولف در جای دیگر کتب حدیثی اهل ‎سنت را معرفی کرده و مطالبی هم در مورد اصالت، حقانیت و سندیت روایت ‎های آن بیان می‎ کند. عالمان جرح و تعدیل در میان اهل ‎سنت فراوانند که نگارنده نمایندگان برجسته آن را در مبحث جداگانه ‎ای نام برده که در میان آن ‎ها ابن سعد، ابن حزم اندلسی، شمس ‎الدین ذهبی و جلال ‎الدین سیوطی به چشم می‎ خورد. مولف در پایان درباره ضوابط جرح و تعدیل، معرفی مفسران اهل ‎سنت و نیز منصب مهم امامت از نگاه منابع محکم و متقن شیعه بحث کرده و به شبهات طرح شده در موضوع امامت پاسخ می ‎گوید.

«الرد علی الفتاوی المتطرفة (فی خطبة الجمعة للشیخ صلاح البدیر فی المسجد النبوی الشریف لموسم الحج - ١۴٢٢)» به قلم على كورانى به زبان عربى مى‌ باشد. بسيارى از مبانى، اصول و فروع عمده دين در ميان مسلمانان تا قرن‌ ها پس از ظهور اسلام مورد اتفاق بوده كه يكى از آنها مساله زيارت است كه همه علماى اسلام به استحباب آن نظر داده‌ اند. با اين كه داراى مذاهب مختلف هستند تا اين كه در قرن هشتم ابن تيميّه ظهور كرد و در اين امر با عامّه مسلمين مخالفت نمود در كتاب «الرد على الاخنائى» او مى‌ آيد كه او احاديث مربوط به زيارت پيامبر (ص) را مجعول دانسته و گفته اگر كسى معتقد باشد كه وجود آن حضرت بعد از وفات مانند وجود او در زمان حيات است، غلط بزرگى مرتكب شده است. اين فكر تا مدت‌ ها هيچ گونه جايگاه مورد توجهى در ميان مسلمانان به خاطر برخورد و عكس‌ العمل جدى و قاطع مسلمانان به خود اختصاص نداد تا اين كه در دهه‌ هاى گذشته از دوباره اين انديشه و ديدگاه انحرافى توسط محمد بن عبدالوهاب مورد حمايت و گسترش قرار گرفت و با ايجاد مراكز و مدارس بزرگى در سراسر دنياى اسلام در ترويج اين عقايد مى‌ كوشيد. آل سعود هم براى تحكيم پايه‌ هاى امارت خود از او به حمايت برخاستند. و با طرح برداشت‌ هاى محمد بن عبدالوهاب به عنوان اسلام حقيقى و توحيد ناب، پيروان سنّى و شيعه را كه تن به آراى آنان نمى‌ دهند، متهم به شرك و كفر نمودند. ابراز و گسترش اين عقايد منحصر در كتاب‌ ها نشد و در موسم حج كه اجتماع بيش از يك ميليون مسلمان از كشورهاى مختلف اسلامى در گرداگرد كعبه و زيارت آن است كه بايد تامين‌ گر وحدت، همدلى و مهربانى آن ها باشد و خطيبان حرمين مسائل سازنده اسلامى را در اين گونه اجتماع ذكر نمايند. در حج سال 1422 ق خطيب مسجد نبوى شيخ صلاح بدير در نماز جمعه به سخنرانى مى‌ پردازد و مى‌ گويد زيارت قبر پيامبر (ص) مستحب نيست؛ ولى سفر براى زيارت قبور اولياء حرام و ممنوع، تكرار زيارت قبر پيامبر (ص) بعد از هر فريضه يا در هر روز حرام، توسل به نبى اكرم (ص) شرك به خدا است، دعا در كنار قبر پيامبر (ص) موجب شرك است، احترام و ادب و توجه به قبر نبى مكرم (ص) بدعت است، و تبرك جستن به منبر و ديگر اجزاء مسجد نبوى و بوسيدن درب و ديوار مسجد نبوى و تبرك به ضريح پيامبر (ص) حرام است و زيارت مساجد مدينه به غير از مسجد نبى و قبا حرام و مشروع نيست.

کتاب حاضر، از مجموعه «سلسله مباحث وهابیت‌ شناسی»‌ حاوی شرح و تفسیر تاریخ و عقاید وهابیان است. نگارنده در این نوشتار می‌ کوشد به یکی از مسائل مهم‌ اختلاف در کلام اسلامی؛ یعنی مسئله تجسیم و جسم‌ بودن خداوند بپردازد و با بهره‌ گیری از ادله موجود این شبهه وهابیت را رد کند. این عقیده را اهل حدیث، حشویه، و وهابیان به وجود آورده‌ اند. در حالی که دیگر علمای اسلامی بر جسمانی نبودن خداوند متعال اتفاق نظر دارند و بر آن ادله‌ ای از عقل، قرآن و حدیث آورده‌ اند.

«وهابیت بر سر دو راهى» نوشته حضرت آیت اللّه مکارم شیرازى به زبان فارسى درباره عوامل داخلى سقوط وهابیت و مقابله‌ هایى که از درون اهل سنت با آنها شده است. وهابیت بر سر دو راهى از یک مقدمه و دو فصل تشکیل شده است. فصل اول آن با یک سؤال شروع مى‌ شود. که آیا وهابیت به پایان عمر خود نزدیک مى‌ شود؟ ایشان پایان عمر آنها را به واسطه اصولى که در درون خود دارند مى‌ داند از جمله: 1- خشونت فوق العاده 2- تحمیل عقائد 3- تعصب شدید و افراطى 4- عدم آشنایى به ارزشهاى فرهنگى 5- جحود و مخالفت با هر پدیده نوین 6- ضعف منطق و برداشت نادرست از شش واژه قرآنى. فصل دوم این کتاب اشاره به کسانى دارد که از قلب وهابیت شجاعانه بر علیه تندروى‌ ها و شبهات و عقایدى که «محمد بن عبد الوهاب» از ابن تیمیه گرفتند به‌ طور عاقلانه و مؤدبانه مورد نقد و بررسى قرار داده‌ اند. این کتاب، وهابیت را به 2 شاخه سلفى و متعصب و وهابى معتدل تقسیم کرده و اشاره به این دارد که با ظهور روز به روز وهابیونى که معتدل هستند و اصولشان اصول منطق و گفتمان است و به افکار سایر اندیشمندان احترام مى‌ گذارند دیگر عمر وهابیون سلفى و متعصب به پایان رسیده.

كتاب «تاریخ الشیعة و عقیدتهم» اثر آيت الله جعفر سبحاني تبريزي مي باشد که به بررسی تاریخ شیعه و عقاید این فرقه می پردازد. مولف در فصول اولیه به بررسی مبدأ شیعه و اعصار گوناگون تاریخی همانند دوره اموی و عباسی که شیعه در آن زمان ها فعالیت داشته است می پردازد و مباحثی همانند بررسی شخصیت عبدالله بن سبا را از نظر می گذراند. وی در این فصول مختصری از زندگی ائمه اثنی عشری را بیان کرده و در زمینه بحث مهدویت و پاسخ به سوالات و شبهات مربوط به آن قلم می زند. در سایر فصول نیز به فرقه هایی که بین فرقه شیعه و سایر فرق اسلامی وجود دارد اشاره کرده و همچنین بحث های مفصلی حول محور اعتقادات شیعی بحث کرده و در پاسخ گویی به شبهاتی که در زمینه اصول و فروع بر این فرقه وارد شده است می کوشد.