مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این دایره‌المعارف شامل اطلاعاتی در مورد مذاهب و ادیان مختلف از باستان تا دوران معاصر است که خواننده را با فرقه ها و گروه ها و مذاهب و ادیان مختلف آشنا می سازد. در این کتاب، از رمز و راز بین‌النهرین تا ذن‌بودیسم، به تمام ادیان بزرگ از سراسر جهان دست خواهید یافت. کشف نگرش‌ها، آرمان‌ها، هنر و معماری آیین هندو، سیک، بودیسم، یهودیت، مسیحیت و اسلام در این دایره‌المعارف میسر گردیده است. موسوعه المیسره، موسوعه‌ای است که در زمینه فرقه‌ها و مذاهب اسلامی تدوین شده است. این موسوعه، امکان پژوهش در زمینه فرقه‌ها و مذاهب اسلامی را برای محققان فراهم آورده است این موسوعه زیر نظر مانع بن حُماد الجهنی در دو مجلد قطع وزیری در 1227 صفحه به زبان عربی از سوی «دارالندوه العالمیه» در ریاض، چندین بار چاپ و منتشر شده است. از نظر شکلی و ساختار ظاهری، معمولاً در دائره‌المعارف‌ها پس از سدة هفدهم، از شیوة رایج الفبایی در تنظیم مطالب استفاده می‌شود، لیکن در این دائره‌المعارف نه تنها این شیوه رعایت نشده است، بلکه اساساً مشخص نیست که بر مبنای چه شیوه‌ای موضوع‌ها و مقاله‌ها ردیف شده‌اند. اگر تاریخ پیدایش هر فرقه در نظر بوده است که این مسئله نیز رعایت نشده است. اگر بر مبنای موضوعی و رشته‌‌ای، تنظیم شده است که این‌گونه هم نیست. بنابراین، ترتیب مقاله‌ها توجیه مشخصی ندارد. هرچند برخی درباره تفاوت میان دائره‌المعارف و موسوعه گفته‌اند: نظام تألیف در دائره‌المعارف بر حروف هجایی استوار است و از حرف الف شروع و به یا ختم می‌شود، ولی موسوعه، به این نظم الفبایی ملتزم نیست و مؤلف هر نظامی را که بخواهد بسته به ذوق و سلیقه‌اش برمی‌گزیند. از نظر ساختار شکلی، این موسوعه، از یک مقدمه و شش قسم و یک خاتمه تشکیل شده است که هر قسم شامل چند فصل است. هر فصل نیز یک مقدمه و چند زیرمجموعه دارد. در این دایره المعارف در پایان هر مقاله، بعضی از منابع معرفی شده است، افزون بر آن، نویسندة هر مقاله مشخص نیست و در هیچ جا نویسندگان معرفی نشده‌اند.

آتانازی یا مرگ ترحمی از پیچیده‌ترین مسائل در مباحث اخلاقی، شرعی و حقوقی جهان امروز است. در این میان نقش ادیان و مذاهب گیتی در جهت‌دهی به نگاه پژوهشگران این حوزه بر کسی پوشیده نیست. در این مقاله گزارش کوتاهی از نگاه ادیان مختلف جهان به مسألۀ آتانازی (چه به شکل فعال و چه منفعل) ارائه خواهیم داد و تاحد ممکن این نظرات را تحلیل خواهیم کرد. در ابتدا نظر سه دین توحیدی یعنی اسلام، مسیحیت و یهودیت را بررسی می‌کنیم. سپس به سراغ هندوئیسم و جینیسم می‌رویم و در نهایت از آیین‌های خاور دور نظر بودیسم، تائوئیسم، مکتب کنفسیوس و شینتو را دربارۀ آتانازی بیان خواهیم کرد.

در مقاله «نبوت در دین های یهود و مسیحیت» نویسندگان ادعا کرده اند که بر مبنای روش «پدیدارشناسی دین» مقاله را تدوین کرده اند، اما نگارنده این سطور این ادعا را نقد کرده، بر این باور است که این مقاله نوعی گردآوری داده های تاریخی جریان نبوت در یهودیت و مسیحیت است بدون اینکه با تفسیر پدیدارشناسانه همراه باشد. نگارنده ضرورت می داند مطالعه پدیدارشناختی موضوع مذکور را به اجمال نشان دهد:برای تبیین بهتر حیث التفاتی جریان نبوت در یهودیت، مسیحیت و اسلام، این دوره از تاریخ ادیان باید به عنوان یک حلقه فکری در فرآیند تفکر بشر در تاریخ بررسی شود. تاریخ ادیان از حیث مرکز معنا (مرکز و شکل ساختار قدسی) به سه دوره کلی ابتدایی، اعتدالی و افراطی سکولار تقسیم می شود:1. دوره ابتدایی: برای انسان های ابتدایی از یک طرف طبیعت به طور کلی مرموز و مقدس بود و در نتیجه تمام اجزا و پدیده های طبیعت نظیر آسمان، زمین، ماه، خورشید، سنگ، آب، آتش، رود و ... به عنوان مظهر نیروهای فوق انسانی و خدایان پرستش می شد. از طرف دیگر انسان ابتدایی از حیث اجتماعی قبیله محور بود و هنوز بشر با پدیده ای به نام «جامعه» آشنا نشده بود. به همین دلیل به کارگیری اصطلاح «جامعه ابتدایی» از حیث فلسفی درست به نظر نمی رسد و از طرف دیگر بشر از تاریخ و زمان به شدت هراس داشت و آن را فاقد حقیقت و معنا می پنداشت. از این رو انسان های ابتدایی دایما از طریق جشن ها و آیین های مذهبی به زمان قدسی که در اول تاریخ اتفاق افتاده بود باز می گشتند. بدین ترتیب تاریخ برای انسان های ابتدایی شکل دوری داشت و آنها از تاریخ خطی و تکاملی به شدت گریزان بودند.2. دوره اعتدالی: در این دوره مرکز معنای انسان (مرکز و شکل ساختار قدسی) عوض می شود. این تحول مرکز معنا و ترسیم ساختار قدسی جدید با جریانی به نام «نبوت» صورت پذیرفت. پیامبران از یک طرف مرز بین مقدس و نامقدس را در عرصه طبیعت تفکیک و مشخص کردند و مقدس را تحت عنوان خداوند منزه و متعالی از طبیعت مطرح کردند و در نتیجه طبیعت فقط در برخی موارد ابزار عمل خداوند قرار گرفت. این رویکرد جدید پیامبران در عرصه طبیعت سبب شد که تا حدودی ترس انسان از مرموزیت و هیبتناکی طبیعت زدوده شود و در نتیجه امکان و آزادی عمل و فعالیت در بستر طبیعت برای انسان با توجه به اوامر خداوند پدید آید. از طرف دیگر پیامبران در عین عدم نفی قبیله گرایی، انسان ها را به مرکز معنای جدیدی به نام «جامعه» دعوت کردند. در یهودیت موسی بنی اسراییل را از عرصه نامقدس و بردگی در مصر به سوی ایجاد یک جامعه قدرتمند دعوت کرد تا آنها بتوانند به عزت، معنا و کمال دست یابند، و همین طور پیامبران بعدی بر تشریح ابعاد این «جامعه» همت گماشتند. جامعه مورد نظر پیامبران در عین حال جامعه تاریخمند و تکاملی بود و بشر با ورود به عرصه جامعه با مفهوم تاریخ نیز آشنا می شد. در این میان ایده «معاد» نقش مهمی در پذیرش مفهوم تاریخ در نزد انسان ها بازی کرد؛ به طوری که انسان ها اطمینان یافتند که بهشتی که در دوره ابتدایی در اول تاریخ جست و جو می کردند، این بار پس از ورود آنها به تاریخ و کسب کمالات انسانی در آخر تاریخ حاصل خواهد شد. بدین ترتیب تاریخ چون دارای کاربردی معادی شد، برای بشر دوره دوم پذیرفتنی و قابل تحمل گردید. در یهودیت به اندازه ای که پیش گویی های پیامبران با وقوع حوادث ناگوار به واقعیت می پیوست، وقایع تاریخ مفهوم قدسی به خود می گرفتند و اندک اندک این باور برای بشر دوره دوم حاصل می شد که حوادث تاریخی و رنج ها و کیفرها از مشیت الهی صادر می گردند. به تعبیر دیگر برخلاف انسان دوره اول که اثری از خداوند در عرصه تاریخ نمی دید، انسان دوره دوم بر این باور شد که در تاریخ، خداوند به اعتبار افعال و صفات خود حضور و سریان دارد و آنها به اندازه پیروی از اوامر خداوند در متن جامعه و تاریخ به معنا، تقدس و کمال دست می یابند. برای یهودیان تاریخ صحنه عمل خداوند و عکس العمل یهودیان بود و «ارض موعود» تجلی صفت قدرت یهوه تلقی می گردید.

كتاب حاضر بخشي از تأليفات ابوزهره در زمينه علم كلام و مباحث مربوط به فرقه‌ هاي اسلامي و ادیان و تاریخ ادیان است. فصل اول کتاب درباره ادیان مصر قدیم است. در این فصل یکتاپرستی از ابتدای ورود به مصر بررسی شده است و سپس به زمان حضرت یوسف پرداخته شده است. در ادامه تقدس فرعون و حیوانات در میان مصریان بیان شده. در فصل دوم دین برهمایی در هند را نقد و بررسی کرده است و عقاید خاص و عام آن نیز بیان شده. همچنین تناسخ ارواح و خلود روح در دین برهمایی را تحلیل کرده است. در ادامه در این فصل نظام طبقاتی در ادیان هند و طبقه برهمایی ها را معرفی و طبقه الزراع، طبقه الخدم و الاسری و... آمده است. فصل سوم کتاب دین بودایی را در برگرفته که از ابتدای پیدایش این دین تا آراء و عقاید بوداییان، ریاضت نفس در میان بودایی ها، آداب و رسوم آنان و در پایان کتاب های بودایی مورد بازیابی قرار گرفته است. فصل چهارم کتاب الکونفوشیویه (کونفوشیوسیه) از ادیان قدیمی و باستانی چین است. در این فصل کلیه آنچه مربوط به این دین است از آغاز پیدایش تا آداب و رسوم و عقاید و مرام های این دین و پیروان آن بررسی شده است.

کتاب «مهدویت و مسائل کلامی جدید» تالیف رضا حاجی ابراهیم می باشد. در این کتاب، ابتدا به تفاوت «فلسفه دین» و «کلام جدید» اشاره می شود، سپس «تعریف دین از منظر دین پژوهی جدید» صورت می گیرد، پس از آن، تقسیم «دین» به «ادیان سنتی» و «ادیان دنیوی» و تقسیم «ادیان سنتی» به «وحیانی» و «غیر وحیانی» مطرح می شود. به دنبال تکیه ادیان وحیانی بر وحی در باب ماهیت وحی، به سه دیدگاه اشاره می شود، آن گاه دیدگاه گزاره ای به تفصیل خواهد آمد. مهدویت و مسائل کلامی جدید مشتمل بر بخشی از مسائل جدید الورود در حوزه کلام یا فلسفه دین است که لوازم و پیامد هایی در ارتباط با مهدویت (به روایت شیعی) دارند. به همین جهت، پس از بیان تعریفی کوتاه از کلام جدید و فلسفه دین و اشاره به تفاوت های این دو، با طرح مباحثی مثل دیدگاه تجربی در باب وحی، تکثر گرایی دینی، سکولاریزم و... نتایج حاصل از این آرا در باب مهدویت استخراج شده، مورد نقد و بررسی قرار می گیرد.