محمد بن علی شوکانی ، شاه ولی الله دهلوی و سید محمد رشید رضا سه اندیشمند بزرگ از سه حوزه جغرافیایی مهم جهان اسلام می باشند که نمایندگی از سه گرایش پیشرو در درون
... ن جریان سلفیت نوین را در این حوزه های جغرافیایی یعنی سلفیه اعتدالی زیدیه یمن ، سلفیه تقریبی اخوان المسلمین مصر و سلفیه دیوبندی شبه قاره هند، برعهده دارند. بررسی اندیشه های این سه عالم، ضمن تایید گرایشهای سلفی و التزام ایشان به ظواهر ادله نقلی، نشان از تمایل به تبیین عقلانیت دینی مطابق اصولی که با سنت مخالف نباشد ، دارد و به تعبیر بهتر بیانگر رویکرد ضد تکفیری و وحدت گرایانه آنها علی رغم تاثیر پذیریشان از تفکرات بنیانگذار سلفیت نوین_ ابن تیمیه _است. اندیشه های تقریبی علمای سلفی را می توان در حوزه های مختلف اندیشه اسلامی همچون حوزه های کلامی ، تفسیری، فقهی و سیاسی اجتماعی مورد بررسی قرار داد. برآیند واکاوی اندیشه های شوکانی ، دهلوی و رشیدرضا در حوزه مبانی تفسیری بیانگر رویگردانی ایشان از ظاهرگرایی افراطی و پذیرش تاویل معقول بوده که بدین ترتیب با اندیشه های ابن تیمیه و سلفیت افراطی فاصله گرفته اند. در حوزه مبانی کلامی قرابت بیشتری نسبت به سایر حوزه ها با افکار ابن تیمیه داشته اند ولی در برخی موارد با ارائه تبیینی نسبتا متفاوت از مفاهیم کلیدی کفر،ایمان،توحید ، شرک ومساله بدعت و سنت ، حکم به اسلام اهل قبله داده و برخی از مواردی را که سلفیان تکفیری جزء اعمال مکفّر قلمداد نموده اند ، ایشان از مصادیق شرک اصغر دانسته و حکم به اسلام این افراد داده اند. در حوزه مبانی فقهی اندیشه های تقریبی، ضمن تاکید بر اجتهاد و نفی تقلید ، با عنایت ویژه به قواعد فقهیه و با طرح مساله فقه مقاصدی و تاکید بر اهداف شریعت سهل و سمحه اسلام وضرورت استفاده از ظرفیتهای این حوزه از فقه برای تنظیم تعاملات اجتماعی و سیاسی در عصر کنونی ، مبانی فقهی و اجتهادی خود را با تقریب و وحدت در جامعه اسلامی همسو نموده اند. تاکید براصل برادری و مواخات ، توجه به جایگاه وحدت بخش اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلم) ،احترام به مقدسات فریقین ، احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر مهمترین مبانی اجتماعی و سیاسی اندیشه های تقریبی این بزرگان بوده که در این پژوهش به شیوه تحلیلی و توصیفی و با بررسی آثار و تالیفات ایشان مورد واکاوی قرار گرفته است.
بیشتر