یکی از برجستهترین تفاسیر شیعه، تفسیر «تسنیم» نوشته آیت الله جوادی آملی و از تفاسیر طراز اوّل قرآن کریم در بین تفاسیر اهل سنت، «تفسیر القرآن الکریم» مشهور به ت
... تفسیر المنار تالیف محمد عبده و رشیدرضا میباشد. این دو تفسیر از دو خاستگاه فکری و اعتقادی متفاوت برآمدهاند اما نسبتا از شیوهها و اسلوبهای مشترکی مانند تفسیر قرآن به قرآن(تفسیر تصدیقی) برخوردارند، به همین دلیل المنار حضور قابل توجهی در تسنیم دارد و شاهد مواجهههای مختلف آیت الله جوادی آملی با آراء المنار هستیم، به طوری که با احصایی که در تفسیر تسنیم صورت گرفت حدود 1000 مورد از آرای تفسیری المنار سخن به میان آمده است که نزدیک به 200 مورد آن، نقدهای آیت الله جوادی بر المنار است. از آنجا که عنوان این رساله «تحلیل روشی نقدهای علامه جوادی آملی در تفسیر تسنیم بر آرای تفسیری رشیدرضا در تفسیر المنار» میباشد بنابراین در این پژوهش، محور نقدهای مؤلف تسنیم بر صاحب المنار مورد تحلیل قرار گرفته است؛ به این ترتیب که پس از نقل آراء تفسیری المنار، نقد یا نقدهای آیت الله جوادی مطرح سپس این نقدها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و میزان وارد و همچنین منصفانه بودن آنها مشخص شده است؛ در صورت وارد بودن یا وارد نبودن این نقدها، دلایل آنها ذکر شده و مورد تحلیل روشی قرار گرفته است و در نهایت اگر آیت الله جوادی در نقد خود نکتهای را متذکر نشده آن نکته ذکر و نقد ایشان تکمیل گردیده است. یافتههای پژوهش حکایت از آن دارند که علامه جوادی آملی معمولا با روشهایی مانند روش قرآن به قرآن، قرآن به عقل، قرآن به روایت و با استفاده از مقبولات و مسلّمات رشیدرضا، باز تعریف مفاهیم اساسی، منشأشناسی سخن المنار، ارجاع متشابهات به محکمات، استفاده از روش ردّ پیش فرضهای رشیدرضا و روش ردّ مبانی کلامی ناصحیح وی به نقد سخنان این مفسر مبادرت کرده است. به نظر میرسد غالب و روح نقدهای علامه جوادی آملی بر المنار، مستند و مستدلّ بوده و میتوان با اندکی تصحیح، این نقدها را تکمیل کرد و پذیرفت، چرا که بنمایه فکری آیت الله جوادی در تفسیر که متّکی به سرچشمه وحیانی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) است بسیار غنیتر از صاحب المنار بوده و این مطلب را میتوان در پختگی آراء ایشان به وضوح مشاهده کرد.
بیشتر