جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شیخیه طرفداران شیخ احمد احسائی‌اند که در موارد متعددی از اصول عقاید، متمایز از شیعه‌ی امامیه‌اند بزرگان شیخیه همواره کوشیده‌اند در ظاهر خود را شیعه‌ی امامی بخوانند، اما با مراجعه به منابعی که مآخذ این فرقه محسوب می‌شود، می‌توان به نادرست بودن این ادعای ایشان پی برد. از مهم‌ترین عقاید شیخیه که راهی به غیر از راه تشیع امامی در نبوت و امامت پیموده‌اند می‌توان به مواردی چند اشاره کرد، از جمله اینکه: شیخیه در مورد جایگاه رسول خدا و همچنین ائمه اطهار(ع) دچار غلو گشته و شأنیتی بالاتر از بندگی خدا برایشان قائل شده‌اند، و ایشان را علل چهارگانه‌ی خلقت نامیده‌اند. طرفداران شیخیه معتقدند خدای تعالی رسول خدا وائمه اطهار(علیهم‌السلام) را آفرید و خلقت دیگر خلایق را به ایشان واگذار کرد. آنان در این باره معتقدند علل اربعه‌ی آفرینش، وجود امامان شیعه‌اند. و طوری در این باب سخن می‌رانند که گویا ایشان در این امر خلقت، مستقل از اراده و مشیت الهی عمل می‌کنند. می‌توان گفت رایحه‌ی خداگونه سازی و بخشیدن صفات الهی به ائمه از عقاید آنان استشمام می‌شود. لذا می‌توان شیخیه را، شیعه‌ی امامی غالی بر شمرد. و نیز شیخیه با قائل شدن به معراجی غیر از معراج مشهور در نزد شیعه راهی دیگر پیموده‌اند و با سخن راندن دو پهلو در نهایت قائل به معراج با جسم خاص و ترقیق و لطیف شده و به اصطلاح، جسم هورقلیایی، شده‌اند. شیخیه به مسائل دیگری اعتقاد داشته است؛ از جمله: وجود امام زمان(عج) در عالم هورقلیا در دوران غیبت، نیابت خاصه در دوران غیبت کبری، اعتقاد به رکن رابع و... عقاید شیخیه سر منشأ بسیاری از گروه‌های سیاسی مثل بابیگری، بهائی‌گری و ازلی‌گری می‌باشد که بعد از شیخیه به لباس مذهب و فرقه در آمدند.

سیمای ارائه شده از افضل پیامبران حضرت مصطفی محمد(صلی الله علیه و آله) از منظر عقاید مسلمانان یکسان نیست. قرآن کریم به طور اجمال از ایشان سخن گفته است لذا لازم است سیمای پیامبر(صلی الله علیه و آله) به طور مفصل در کتاب های حدیثی اصول کافی که از معتبرترین کتاب های حدیث شیعه و نیزکتاب صحیح البخاری که از کتاب های حدیثی در میان اهل سنت است و اهل سنت آن را معتبرترین کتاب بعد از قرآن می دانند جستجو کرد .این پایانامه با عنوان" سیمای پیامبر (صلی الله علیه و آله) در اصول کافی و صحیح بخاری " به بررسیویژگی های پیامبر (صلی الله علیه و آله) در این دو کتابمی پردازد تا مشخص شود پیامبر خاتم از نظر شیعه چه مشخصات و ویژگی هایی دارد و در مقابل نیز اهل سنت پیامبر خاتم را با چه ویژگی هایی می شناسند.زیرا اهل سنت نسبت های ناروایی که خلاف عقل و قرآنکریم می باشند، به پیامبر(صلی الله علیه و آله) نسبت می دهند که در شان مقام ایشان نیست .با این هدف که روایات ناصحیح که در مورد ایشان گفته شده و در مستندسازی عقاید باطلشان به آن متمسک می شوند، شناسایی و نقد شوند تا پاک شدن آن ها را از کتاب های مسلمانان شاهد باشیم.ویژگی های اصلی پیامبر(صلی الله علیه و آله) شامل عصمت، علم غیب و معجزات می باشد.که این ویژگی ها در دو کتاب اصول کافی و صحیح بخاری با اختلاف عقیده همراه است در نتیجه با استفاده از قرآن کریم و روایات معتبر و نظر عالمان دین نقد و بررسی شده است.

در اخلاق دینی یکی از مسائل بسیار با اهمیت و تأثیرگذار در متخلق شدن به اخلاق الهی، که دین مدعی ارائه آن است مسئلهانگیزش و انگیزه های دینی است بدین صورتکه ارزش اعمال به نوع انگیزه های باورمندان به دین بستگی دارد و باید متذکر شد که انگیزش با توجه به تحلیل لغوی آن و بررسی چیستی آن، چنین تعریف می شود که«انگیزش در حقیقت علتیدرونی است که انسان را بر می انگیزد تا فعلی را انجام دهد» البته در سیر رساله مشخص می گردد که انگیزش همان علت غایی می باشد که علت فاعلیت فاعل محسوب می گردد؛ به همین جهت انگیزش جایگاه رفیعی را در نظام اخلاق دینی داراست ، و باید به دقت مورد کنکاش قرار گیردو دراین تلاش و کنکاش به این نتیجه منجر می شویمکه برخی از انگیزش ها اساسی و بنیادی هستند که نظام تربیتی اسلام بر آنها تأکید ویژه دارد و آنها سرمنزل مقصود در اعمال عبادی بندگان می باشد کهما آنها را بعنوان انگیزش های اصیل نام بردیم و اخلاق دینی درصدد آن است که در نظام تربیتی خود باورمندان به دین را بدانجا ارتقا دهد که آنان بواسطه چنین انگیزش های بنیادی ، خود را متخلق به اخلاق الهی نمایند که این انگیزش ها از قبیل «قرب الهی» ، «عشق و محبت الهی» و «شکر نعمتهای الهی»؛و برخی دیگر از آنان ، انگیزش هایی می باشد که اگر چه آنها نیز مورد تأکید نظام اخلاقی دین قرار دارند ولی به اهمیت انگیزش های دسته اول نیستند ولی اهمیت آنها بدان سبب است که این انگیزش ها آلی هستند و در مسیر تربیت الهی دین قرار می گیرند تا باورمندان به دین با گذشت از آنها به انگیزش های اصیل دست یابند این انگیزشهایآلی از قبیل « شوق به نعمتهای الهی» و «بیم از عذاب الهی» می باشند. البته نقدهایی هم بر انگیزش های دینی وارد شده است از آن جمله اینکهاین گونه انگیزش هارا مصلحت اندیشانه می دانند و کسانی را که براساس انگیزش های دینی عمل می نمایند را متهم می نمایند که اخلاقی عمل نمی کنندو بخاطر بیم از عذاب الهی یا شوق به بهشت چنین می کنند که از این ایرادپاسخ های متعددی می شود داد چه بصورت حلی و چه بصورتی نقضی که با استناد به آیات و روایات فراوانی که در دست است می توان به سهولت ثابت کرد که انگیزش های دینی چه انگیزش های اصیل آن و چه انگیزش های آلی ، بهترین انگیزشهایی است که دین ارائه است و به هیچ وجه مصلحت اندیشانه نیستند و دقیقاًنقد مصلحت اندیشانه بودن انگیزش ها بر خود منتقدین وارد است که انگیزش هایی را تصویر کرده اند که افعال انسان ها را از حالت اخلاقی در می آورد و مصلحت اندیشانه می کند و در عین حال که انگیزش هایی که اینان ارائه داده اند به هیچ وجه توانایی تربیت اخلاقی انسانها را ندارد و نمی تواند انسان هایی اخلاقی به جامعه ارائه دهد.

در این تحقیق ابتدا در ضمن بخش اول که تحت عنوان کلیات نگاشته شده است، به تبیین موضوع، ضرورت موضوع، سوالات تحقیق، اهداف پژوهش و روش تحقیق و پیشینه آن پرداخته شده است و نیز ضمن بررسی معانی لغوی و اصطلاحی واژه های کلیدی، به اهمیت اخلاق اشاره شده است. در این تحقیق، اخلاق به دو قسمت فردی و اجتماعی تقسیم شده است و در اخلاق فردی، جلوه های اخلاق فردی در قیام اباعبدالله الحسین (ع) مورد بحث قرار گرفته و مصادیق رفتاری و گفتاری حضرت در قیام عاشورا، تحلیل و ارزیابی شده است. و همچنین در بعد اجتماعی به نمونه هایی از اخلاق اجتماعی آن حضرت که در این نهضت بزرگ و بی مانند جلوه گری کرده است، پرداخته شده است. و در خاتمه با جمع بندی نتیجه گیری و فهرست منابع رساله خاتمه می یابد.

این رساله پژوهشی ، پیرامون رویکرد اخلاقی مسکویه است . او از اندیشمندان قرن چهارم و اوائل قرن پنجم است و جایگاه او در حکمت عملی به آن پایه است که او را معلم ثالث لقب داده اند، خواجه نصیر الدین طوسی کتاب اخلاق ناصری خویش را ترجمه کتاب تهذیب الاخلاق او می داند.مسکویه بارویکردی فلسفی به اخلاق پرداخته است و در بسط و سامان بخشی به آن بسیار کوشیده است. او با توجه به قوای نفس و قانون حد وسط ارسطویی به دنبال تعدیل قوا و غلب? قو? عاقله بر دیگر قوای نفس است. فضائل را عفت، شجاعت، حکمت، عدالت، می داند و اطراف آنها را به عنوان رذیلت معرفی می کند. از آنجا که او سالیان متمادی در صحنه های اجتماعی و سیاسی حضور داشته است و مشکلات اجتماعی را بیشتر احساس کرده است در نوشتارهای خویش بر عدالت و محبت تأکید نموده است و به عنوان فیلسوفی مسلمان دغدغ? خویش را نسبت به شریعت در آثارش نشان داده است و از آموزه های آن بهره برده است.او سعادت انسانی را در رسیدن به کمال عملی و علمی می داند و آن را در سایه تعاون و همکاری انسانها نسبت به یکدیگر می داند و گوشه گیری از جامعه را به شدت مذمت می کند و دستیابی به فضائل را در زهد و گوشه گیری از جامعه ادعایی واهی می داند. او با قبول اصل، امکان تغییر خلقیات در انسان، به بحث تربیت پرداخته است و روشها و عوامل موثر در تربیت را مطرح نموده است. و با بیان اهداف تربیت، والاترین هدف آن را تقرب به خداوند بیان می کند.قسمت دیگر این رساله تصحیح و مقابله نسخ خطی کتاب تهذیب الاخلاق مسکویه می باشد.

واژه «کتاب» یکی از مهمترین کلید واژگان قرآنی است که معانی متعددی را دارا می باشد. یکی از کاربردهای وسیع آن در حوزه وحی است که به پیامبران الهی اِسناد داده شده است. این کلمه از نظر لغوی به معنی «نوشته» یا «نوشتن» است که در متن عبری عهد قدیم و آیات قرآنی نیز فراوان به این معنی آمده است. در کنار این معنی ، معنی «ثبت و ضبط» نیز به عنوان معنی ضمنی قابل تصور است. اسناد مشتقات ماده «کتب» به خدای سبحان می تواند بر مبنای همین معنی ضمنی باشد. لذا این واژه در کاربردهای قرآنی بویژه در حوزه وحی لزوماً به معنای مادی و ملموس یا متنی مدون نیست. اِسناد برخی مفاهیم وحیانی توأم با کتاب به برخی انبیای الهی نشان از عدم ترادف آنها دارد. در مواردی نیز رابطه جزءواژگی یا عموم و خصوص میان آنها برقرار است. از طرفی، یکی انگاری همه عناصر وحیانیِ نازل شده بر پیامبران الهی نیز منتفی است. لذا مدلول هر یک از مفاهیم کتاب ، قرآن ، فرقان ، حکمت و ذکر در اِسناد به پیامبر اسلام (ص) متفاوت از دیگری است. این امر درباره دیگر پیامبران نیز صادق است. عمومیت اِسناد کتاب به پیامبران و خصوصیت اسناد دیگر مفاهیم وحیانی ـ همچون تورات و انجیل و قرآن ـ نسبت به برخی پیامبران، بیان از آن دارد که کتاب به عنوان یک اسم معنی و مفهومی کلی بر شاکله اصلی تعالیم هر پیامبر دلالت دارد که از آن تعبیر به «شریعت» می شود. استعمال مشتقات ماده «کتب» درباره خدا ـ که مفید معنی هایی چون ایجاب و حکم کردن است ـ تأییدی بر این سخن است. تفاوت مولفه های معنایی هر کتاب نیز حاکی از تفاوت کتابها و به عبارتی تفاوت در شریعت هاست. استعمال کتاب درباره پیامبر اسلام (ص) دلالتی بر مرحله نوشتاری بودن قرآن و تدوین آن ـ همانگونه که برخی از خاورشناسان چنین پنداشته اند ـ نیست ؛ بلکه هر کدام از این کلمات، معانی خاص خود را دارند. اقتباس تعالیم پیامبر اکرم (ص) از کتاب مقدس یهود و نصاری نیز منتفی است و آرای نویسندگان غیر مسلمان در این باره از استواری و منطق علمی برخوردار نیست.

شواهد روایی و گزارشات تاریخی مویَد این مطلب است که ائمه مقامی عالی‌تر از سایر صحابه داشته و وارثان حقیقی سنت مادی و معنوی رسول خدا می‌باشند. دانشمندان شیعه معتقدند که ائمه(ع) دارای درجه‌ای عالی از علم می‌باشند که فراتر از علم بشری است. ایشان علم خویش را از طریق منابعی کسب کرده‌اند که جنبه افاضی دارد. قرآن، سنت پیامبر(ص)، مصحف علی(ع)، مصحف فاطمه(س)، جفر، جامعه، الهام، تحدیث و روح القدس در شمار منابع علم امامان قرار دارند. برخی از این منابع مانند الهام و تحدیث و القاء روح القدس صرفاً جنبه ملکوتی داشته و بعضی دیگر مانند مصحف علی(ع) و فاطمه(س) و کتاب جفر و جامعه علاوه بر بعد ملکوتی به نحو ظاهری و مکتوب نیز وجود دارند. این رساله با استناد به روایات متعدّد شیعه و سنی به محتوا و ماهیت این منابع پرداخته و ویژگی‌ها و امتیازات هر یک را به تفصیل مورد بررسی قرار داده تا در نتیجه نقد مخالفان را نیز پاسخ گفته باشد. تبیین و تفصیل این منابع، زوایای علوم اهل بیت(ع) را از جهات مختلف آشکار ساخته و نشان می‌دهد که علوم ایشان در همه حال چه در زمان حضور در طبیعت و چه بعد از مرگ به مبدأ علم فیاض الهی دائماً اتصال داشته و مستقل از علم خداوند متعال نبوده است، لذا علومشان هرگز دچار خطا، کهنگی و زوال نمی‌شود. همچنین روشن می‌شود که علوم اهل بیت فرا بشری بوده و محدود به علوم شرعی نمی‌باشد.این رساله در هشت فصل تنظیم شده است. فصل اول شامل دو گفتار می‌باشد که کلید واژه‌ها، مبانی و پیش فرض‌های منابع علوم ائمه به عنوان اصول موضوعه در آن ذکر گردیده است. فصل دوم مراتب وجودی قرآن کریم و حیطه علوم و معارف آن را معرفی نموده و احاطه ائمه(ع) بر همه این مراتب و معارف را اثبات نموده است. در فصل سوم سنت پیامبر(ص) و حجیت آن بیان گردیده و ائمه(ع) به عنوان وارث حقیقی سنت ظاهری و باطنی معرفی‌ شده‌اند. در فصل چهارم مصحف امام علی(ع) و محتوای آن تبیین گردیده و تفاوت آن با قرآن موجود بررسی شده است. فصل پنجم به معرفی مصحف فاطمه(س) پرداخته و بر اساس احادیث معتبر شیعه اثبات شدهکه منظور از این صحیفه، قرآن کریم نبوده و محتوای کاملاً متفاوتی نسبت به قرآن دارد. در فصل ششم جفر و جامعه و محتوای آن‌ها بر اساس روایات معرفی شده و تفاوت ساختاری آن‌ها مشخص می‌شود. در فصل هفتم رابطه الهام و تحدیث و تفاوت‌ آن‌ها با پدیده وحی تشریعی مورد بررسی قرار گرفته و مصادیق القاء شده به واسطه آن‌ها معرفی شده است. در فصل هشتم بر اساس روایات پدیده روح القدس تبیین گردیده و نظرات حکمای الهی در باب این همانی روح القدس و قوه قدسیه بررسی شده و در سخن پایانی جمع‌بندی از مباحث مطروحه بیان گردیده است.

تعابیری که در منقولات تاریخی از امام علی(ع) به چشم می‌خورد برخی به توصیف زن می‌پردازد و برخی دیگر حاوی فرمان‌های ویژه‌ای است در باب تعامل مردان با زنان از قبیل پرهیز از مشورت با زنان، پرهیز از اطاعت زنان و غیره و دسته سوم حقوق زنان را تبیین می‌کند اینها و مانند آن از دوره‌های نخستین ذهن شارحان نهج‌البلاغه و متفکران را به خود مشغول داشته که با آن چه باید کرد؟ در یک نگاه کلی سه گروه به تبیین این سخنان پرداخته اند:1ـ گروهی این سخنان را مبنای زن‌شناسی و تعامل با زنان قرار داده و به تبیین و دفاع پرداخته‌اند.2ـ گروه دیگر این سخنان را ستمی بر زن و ظلمی در حق او تلقی کرده که البته شرایط تاریخی آن را باعث شده است اینان جنگ جمل را بیشتر سبب صدور این سخنان دانسته‌اند و گفته‌اند این رای شخص امام علی(ع) است که نمی‌تواند مبنای احکام شرعی زن قرار گیرد.3ـ گروه آخر به تاویل و توجیه این سخنان دست زده‌اند اینان از یک سو پذیرش ظاهر این سخنان و نسبت دادنش را به امام روا ندانسته و از دیگر سو آن حضرت را والاتر از آن می‌دانند که بر موجودی خواه زن یا مرد ستم روا دارد و ناعادلانه بر کسی بتازد. از این رو به بررسی و تاویل و توجیه این کلمات اقدام کرده‌اند.بعد از بیان این دیدگاهها ما معتقدیم که برای نشان دادن دیدگاه حضرت نسبت به زن توجه به سخنان آن حضرت آن هم فقط در نهج‌البلاغه صحیح نیست و نباید از سیره رفتاری ایشان غافل شد به این دلیل که ممکن است که سیره رفتاری ایشان بعضی از اقوال را نفی کند باید این دو بخش با هم در نظر گرفته و ما در این رساله بر آن هستیم که از طریق اقوال و سیره حضرت به بینش صحیحی از شخصیت زن برسیم.

این تحقیق، مجموعه ای است از شبهاتی که درباره اصل وحی الهی مطرح گردیده و علاوه بر ریشه یابی، سعی شده پاسخی مناسبی به آنها داده شود. این نگارش در چهار بخش با عنوان آشنایی، افسانه وحی، سرچشمه، شبه آفرینی تقدیم می گردد. در بخش آشنایی به نوع و شیوه نگرش شبهه آفرینان و دیدگاه آنان درباره شخصیت رسول اکرم پرداخته شده و شبهاتی نیز، به جهت آشنایی به همراه پاسخ، ضمیمه گردیده است. انواع شبهات وحی نفسی در بخش دوم به گنجایش هشت فصل تنظیم گردیده که با استفاده از شواهد تاریخی و آیات و روایات به آنها پاسخ داده شده و تا حد ممکن علاوه بر نگاه درونی دینی، با شیوه و روش بیرون دینی نیز مورد کاوش قرار گرفته است. بخش سوم به بررسی و تحلیل تاریخی و ریشه ای پیدایش وحی نفسی اشاره می کند و ظهور اندیشه وحی نفسی را مورد کند و کاش قرار می دهد. و در این راستا تحولات تاریخی دنیای غرب و جامعه مسیحیت را مطالعه می نماید و نیز سرود وحی از منظر و نگاه انسان غربی با دنیای شرق و جهان بینی آن مقایسه نموده و تحلیل آنان از وحی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. انواعی از شبهات که توسط شک آفرینان و شبهه سازان آرایش یافته و با سوء نیت در لوای اندیشه دین ستیزی در درون جامعه اسلامی انتشار یافته موضوع بخش چهارم این تحقیق می باشد هر چند ممکن است در میان مستشرقین انسانهایی پیدا شوند که بدون سوء نیت، تنها به خاطر برداشتهای شخصی به نظریه وحی نفسی اعتقاد پیدا کنند. اما عمده آنها در راستای تعلیمات اسلامی از خود صداقت نشان ندادند. در مجموع، حاصل این تحقیق پس از نفی و رد شبهات، این باور را تشریح می نماید که اساسا جایی برای بحث وحی نفسی در درون جامعه اسلامی وجود ندارد و بستر پهن آن تنها در دنیای غرب گسترده است.

این نگارش شامل یک مقدمه و سه فصل است.در فصل اول بعد از بیان معنای معاد و مواقف ، تعریف اصطلاحی از آنها آمده است در ادامه با بیان ادله ضرورت مواقف به کمک آیات و روایات، دیدگاههای دانشمندان در این زمینه نقد و تحلیل شده است. در فصل دوم آموزه های دینی مربوط به موضوع بررسی اجمالی شده است و مواقف قیامت و آنچه درباره کیفیت آنها در قرآن و احادیث معصومین آمده توضیح داده شده است.در فصل سوم به حکمت و فلسفه موافق قیامت اشاره رفته و اینکه چرا انسان مکلف است و باید پاسخگوی اعمال خود باشد.