جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مجموعه، در وهله اوّل، نگاهی اجمالی به تعاریف تصوّف، تاریخچه ظهور، علل پیدایش و فِرق متعدّد این مذهب در جهان اسلام دارد. سپس به دخل و تصرّفاتی که این گروه در آیین مقدّس اسلام نموده اند، پرداخته و از حوزه حدیثی، آنها را مورد نقد و تحلیل قرار داده است. موضوع و هدف اصلی این تحقیق، آشنایی با دیدگاه های صوفیان نسبت به احادیث معصومان علیهم السلام است تا روشن شود که آنان تا چه اندازه پایبند به احادیث منقول از پیامبر اکرم و ائمه اطهار بوده اند و تا چه مقدار از این احادیث را کنار گذاشته و نسبت به آنها بی توجّه بوده اند، و نیز چه مقدار از احادیث را خودشان جعل نموده و به یکی از بزرگان دین نسبت داده اند. دیگر هدف مدّ نظر در این تحقیق، پرداختن به این مسئله است که تصوّف تا چه اندازه با دین اسلام و مخصوصاً احادیث منقول از معصومان علیهم السلام هماهنگی و همبستگی دارد، و آیا اصلاً چنین دیدگاهی مورد تأیید ائمه معصوم علیهم السلام بوده است یا نه؟ و این که متصوّفه در مشروعیت بخشیدن به اعمال خود، دست به دامان چه نوع احادیثی شده اند. آیا دلیلی قانع کننده و مدرکی معتبر و غیرقابل خدشه در اثبات حقّانیت خود دارند یا بر عکس، به احادیثی جعلی یا ضعیف و یا متشابه متشبّث شده اند؟ و نهایت این که اگر متصوّفه دارای اصالت نیستند، با چه حربه هایی توانسته اند تا به حال به موجودیت خود ادامه دهند و در این راستا، چه افکار و عقاید و اعمالی را ابداع نموده و به نام دین به خورد مسلمانان داده ند؟ همچنین در این تحقیق، روشن شده است که متصوّفه در راه نیل به اهداف خود، چه مقدار از احادیث صحیح را با تأویل های غلط و افراطی، از معانی اصلی و حقیقی آنها تغییر داده و معانی دیگری بر خلاف دستورهای دین مقدّس اسلام تحمیل نموده اند. در بخشی از این پایان نامه، به پاره ای از عقاید و بدعت های متصوّفه پرداخته شده و به طور خیلی خلاصه توضیح داده شده که عدّه ای از صوفیان در هر چهار حوزه جعل، تأویل های افراطی، طرد احادیث صحیح السند و بدعتگذاری، از هیچ گونه اقدامی دریغ نورزیده اند و به همین جهت، مورد انتقاد و مذمّت شدید ائمه معصوم علیهم السلام و نیز علما و فقهای طراز اوّل اسلام، قرار گرفته اند، که به بعضی از آنها در بخش آخر تحقیق، اشاره شده است. ضمناً جهت اثبات عدم هماهنگی گفتار صوفیان با کردارشان، به بیان مواردی از تناقض گویی آنان، به کتاب های خودشان استناد شده، تا موضوع برای خوانندگان بیشتر روشن شود. این پایان نامه، از یک مقدّمه و پنج فصل تشکیل یافته که هر فصل نیز بخش های متعدّدی دارد. در مقدّمه، ضرورت و اهمّیت بحث، سابقه تاریخی بحث، هدف بحث و محدودیت های آن از نظر سیاست ها و موقعیت های روز، بررسی شده است. فصل اوّل، درباره صوفی و تصوّف، تاریخچه ظهور این فرقه، علل پیدایش آنان، مهم ترین فرقه های صوفیه و سلسله های آنان، و ذکر مشایخ و بزرگان صوفیه است. فصل دوم، احادیث جعلی توسط متصوّفه و نقد آنها آمده است. فصل سوم، در مورد توجیه و تأویلات نادرست احادیث از ناحیه این فرقه و ردّ و نقد این تأویلات از بیان بزرگان است. در فصل چهارم به ردّ احادیث صحیح توسط صوفیه و بعضی از عقاید باطل آنان، و پاره ای از بدعت ها و آداب خلاف شرع صوفیه پرداخته شده است. فصل پنجم نیز مربوط به سیمای صوفیه در حدیث و نمونه هایی از تناقض گویی آنان است.

. مسلمانان پس از رحلت جانگدار پیامبر (ص) دچار تشتت و افتراق شده و فرقه ها و نحله های مختلفی در حوزه اسلام پدیدار گردید که هر کدام از این گروهها در خصوص مباحث کلامی صاحب آرای گوناگون بودند. علت عمده این افتراق و گوناگونی بروز اختلافات سیاسی و به تبع آن دوری از کتاب خدا و عترت رسول (ص) بود. یکی از اولین گروهها "خوارج" بود که با برداشتهای انحرافی خود از تعالیم الهی، چهره ای خشن و نفرت آور از دین را به تصویر کشیدند. "عملگرایی افراطی" مشخصه بارز این فرقه منحرف بود. تکفیر و به دنبال آن حکم اعدام، تنها موضع آنها در قبال مخالفین خود و مرتکبین معاصی بود. در پی واکنش مسلمین در قبال این دیدگاه افراطی، گروهی دیگر پدید آمدند که "مرجئه" نام گرفتند. اساس اندیشه کلامی مرجئه را "به تاخیر انداختن عمل از ایمان" تشکیل می داد که براساس این تئوری ایمان جدای از عمل بوده و با وجود ایمان، گناه ضرری نخواهد داشت، همانطوری که با وجود کفر، طاعت، سودی ندارد. براساس این تئوری، قضاوت در مورد خوبی و بدی افراد را هم باید تا روز قیامت به تاخیر انداخت . این تئوری به خاطر ماهیت عافیت آور خود مورد استقبال عامه واقع شد و سواد اعظم مسلمین را به دنبال خود کشید و از طرفی به خاطر تامین مطامع حکام جور در پرتو این اندیشه، مورد استقبال امویان قرار گرفت و اصولا به عنوان مذهب امویان قلمداد می شد. این مقاله اساس تئوری را که عبادت از جدایی ایمان از عمل باشد، نشانه رفته و سعی کرده است با الهام از آیات الهی و بهره جستن از روایات اثبات کند که عمل، عنصری اساسی در کشب ایمان محسوب می شود. هدف از تخریب این اساس، برگشت به اندیشه افراطی خوارج نیست بلکه بیان طریق معتدل و به دور از افراط و تفریط است، همان راهی که ائمه معصومین (ص) پیروان خود را به آن راهنمایی کرده اند. همچنین سعی شده است که مرز بین امیدواری به بخشش الهی و عمل گریزی و لاابالیگری که از ناحیه اندیشه ارجا وارد جوامع مسلمین شده و صورتهای جدید در تمامی اعصار نمایان شده، مشخص شود

پژوهش حاضر به یکی از مهم ترین موضوعات علمی پرداخته است و آن«تئوری شناخت در پرتو قرآن کریم» است. که در سه بخش کلی و یک خاتمه تدوین شده است و عبارتند از: 1 بخش مقدماتی این بخش در دو فصل عنوان شده است. فصل اول آن به تعریف نظریة معرفت(تیوری شناخت)، موضوع آن و تاریخ پیدایش آن و نیز تفاوت نظریه معرفت با معرفت شناسی(epistemolgy) پرداخته است. همچنین در این فصل به جایگاه تئوری شناخت به طور عام در میان سایر علوم و به طور خاص رابطة آن با علم فلسفه اشاره شده است. در فصل دوم، از جایگاه علمی این بحث در قرآن کریم سخن گفته شده است. مهم ترین نتایج حاصله از این دو بخش عبارتند از: الف اثبات این موضوع که تفاوتی ما بین علم«تئوری شناخت و معرفت شناسی» وجود ندارد. ب تلاش به منظور اثبات پیشینة اسلامی در پیدایش نظریة معرفت و اینکه قبل از تأسیس این علم در متون اسلامی نیز موارد بحث و جایگاهی خاص داشته است. 2 بخش اول با عنوان«معرفت» در ابتدای بحث به توضیح و تعاریف اسلامی پژوهش پرداخته است که مهم ترین آن مباحث،«تعریف معرفت» و بررسی واژة معرفت از نظر لغت و اصطلاح و برخی از مباحث و مناقشات که پیرامون تعریف«معرفت» وجود دارد. و به طورگذرا به تفاوتی که از دیدگاه قرآن مابین دو واژة معرفت و علم وجود دارد پرداخته شده است به آن معنی که در قرآن کریم واژه معرفت فقط شامل جزییات است و به عبارت دیگر اخص از علم و در مقابل انکار است ولی واژه علم، عام است و شامل کلیات می شود و نقطه مقابل جهل است. 3 بخش دوم: دارای پنج فصل است که عبارتند از: فصل اول: معرفت را به طور عام مورد بحث و بررسی قرار داده است و در این فصل به این نکته مهم اشاره شده است که علیرغم سخن مشهور و صاحبان علم معرفت شناسی، پنج روش برای شناخت وجود دارد و سه روش نیست. و این مطلب را با ادله و براهینی که برای خواننده قابل توجه است در فصل آتی بیان شده است. و همچنین دلایلی را به صورت پژوهش میدانی از تاریخ معرفت در تفکر یونان باستان برای اثبات مطالب مذکور آورده ایم و در فصولی که برای ایجاد شناخت آمده بحث گردیده است و اینکه شناخت دارای مراحل متعددی است و هر دوره دارای خصوصیاتی است که مجهول بعدی را با توجه به این دوره ها نام گذاری نموده ایم بدین ترتیب فصل بندی شده است: فصل دوم: مرحلة وهم فصل سوم: مرحلة شک فصل چهارم: مرحلة یقین فصل پنجم: روش هایی که برای شناخت وجود دارد که در دو مرحله بحث شده است. دورة اول بی نظمی و آشفتگی رفتاگرایانه، دورة دوم شروع رفتارگرایانه. آنچه گفته شد به طور اختصار از مهم ترین مباحث بود که در فصول این پژوهش به آن پرداخته شده و نتایجی که از این پژوهش به دست آمده است و امیدواریم که مشتاقان به بحث مذکور با رجوع به فصول و مباحث آن از پژوهش حاضر بهرة کافی را برده و رضایت مندی آنان فراهم شود.

در این پایان نامه، پس از بیان اجمالیِ سیر تدوین حدیث در ادوار گذشته، مهم ترین محدّثان قرن های نهم و دهم هجری که دارای تألیفات حدیثی بوده اند، معرّفی شده اند و به بیان شرح حال، استادان، شاگردان و آثار آنان پرداخته شده است. با معرّفی محدّثان بزرگ این دو قرن و بررسی روش آنان در نقل و تدوین حدیث، میزان توجّه و اقبال عمومی به حدیث، نوع احادیث نقل شده در موضوعات مختلف، کیفیت نقل حدیث از جهت دقّت یا تسامح در متن، تقطیع، نقل به مضمون، و نیز دقّت در نقل سند و شرح و تفسیر احادیث و. . . روشن می گردد. ضمناً میزان توجّه به منابع روایی اهل سنّت، استفاده از منابع اصیل و کهن حدیث، و نیز اجازات حدیثی و. . . از دیگر نکته هایی است که از بررسی تاریخ محدّثان در کتاب های حدیثی به دست آمده است. پژوهش حاضر، دارای شش فصل است. فصل نخست به کلمات اختصاص یافته و در آن، تبیین موضوع، پیشینه تحقیق، سؤال های تحقیق و. . . به اختصار بیان شده است. فصل دوم با عنوان «نگاهی اجمالی به سیر تدوین حدیث در ادوار گذشته»، به طور گذرا به بررسی تدوین حدیث از عصر رسالت تا تألیف جوامع ثانویه پرداخته شده است. فصل سوم به معرّفی مهم ترین محدّثان قرن نهم هجری اختصاص داده شده و به معرّفی و بیان اساتید، شاگردان و آثار حدیثی و غیر حدیثی آنها پرداخته شده است. فصل چهارم با عنوان «مهم ترین محدّثان قرن دهم هجری» به معرّفی اساتید و شاگردان و آثار حدیثی آنها پرداخته است. در فصل پنجم، مهم ترین کتاب های حدیثی و قرن نهم و دهم هجری مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل ششم نیز از بحث نتیجه گیری شده و پیشنهادهایی ارائه شده است.

این پژوهش با عنوان «مبانی و منهج حدیثی شیخ مفید» به منظور بررسی مبنای شیخ مفید در زمینة حجیت اخبار و اصول و روش فهم و نقد حدیث از نظر وی در پنج فصل با این عناوین، سامان یافته است: کلیاتی درباره تحقیق، زندگی نامة علمی شیخ مفید، مبنای وی در حجیت و پذیرش اخبار، روش شناسی فقه الحدیثی شیخ مفید و اصول و معیارهای نقد حدیث از دیدگاه وی. حاصل این پژوهش آن است که شیخ مفید، برای پذیرش حدیث، علم به صحت و قطع به صدور آن را لازم می داند؛ از این رو وی تنها خبر متواتر، خبر مرسل مورد عمل امامیه و خبر واحد مقرون به قرینة علم آور را قابل پذیرش و استناد می شمرد و خبر واحد را به خودی خود، به دلیل ظنی بودن، فاقد اعتبار می داند. البته از نظر وی برخی از قرائن مرتبط با متن و سند، خبر واحد را از ظنی بودن خارج و آن را قابل استناد می سازد. او در فقه الحدیث دارای روش بوده و از اموری بهره گرفته که مهم ترین آن عبارت است از: اختلاف نقل ها و گزینش نقل صحیح، التزام به ظاهر، شناخت عام و خاص، نکات بلاغی و ادبی، توجه به ناهمگونی برخی روایات، تمییز احادیث ناسخ از منسوخ، تکیه به قراین پیوستة لفظی، مانند: سیاق و قراین پیوستة غیر لفظی، مثل معرفت های قطعی عقل، شرایط صدور حدیث و ویژگی های مخاطب و قراین ناپیوستة لفظی، نظیر آیات قرآن، احادیث و اشعار شاعران برجستة غرب. در نقد متن، وی مخالفت با کتاب خدا، سنت قطعی، برهان عقلی، اجماع، مسلمات تاریخی و امور حسی، نیز اضطراب و تناقض درون متنی، شذوذ و سستی مفاد را از اصول نقد و رد متن دانسته و در نقد سند نیز از معیارهایی مانند: ویژگی های راویان، زنجیره و مأخذ حدیث، بهره جسته است. در این تحقیق به مباحثی چون مبانی و منهج رجالی و درایه الحدیثی شیخ مفید پرداخته نشده است.

آنچه در این مجموعه آورده ایم گردآوری، ترجمه و تحقیق 35 آیه شریفه از کتاب امالی سیدمرتضی علم الهدی(ره) می باشد. که «در ضمن تفسیر این آیات سی و پنجگانه، تفسیر آیات مربوط بدان نیز، البته به صورت محدود، لحاظ شده است و» شامل تأویلات سیدمرتضی همراه با بیان آراء و نظریات تفسیری مفسران است. در این رساله علاوه بر گردآوری و ترجمه متن به مقایسه تفسیری آیات نیز دقت نظر شده است به طوری که تمام موارد تفسیری امالی با تفسیر مجمع البیان طبرسی، تبیان شیخ طوسی، نیز تفسیر«منسوب به» نعمانی، و نیز تفسیر المیزان علامه طباطبایی در کنار هم گذاشته شده و نتایج بسیار لطیفی به دست آمده است. ناگفته نماند در پی مقایسه تفسیری که بین آیات مورد بررسی در امالی با تفسیر«منسوب به» نعمانی انجام گرفته، این نتیجه به دست آمده که هیچ تشابه در بیان آراء و نظریات تفسیری بین آیات مورد بحث در تفسیر امالی و آیات مورد بررسی در تفسیر«منسوب به» نعمانی وجود ندارد و لذا به نظر این جانب فرضیه«هر دو تفسیر[نعمانی و امالی] متعلق به سیدمرتضی است.» صحیح به نظر نمی رسد. این مجموعه در برگیرنده مباحثی است که از جمله آنها؛ شرح حال سیدمرتضی و سیری در ویژگیهای کتابش، نوآوری های سیدمرتضی روش تفسیری سیدمرتضی، ترجمه و تحقیق آیات تفسیری، سیدمرتضی در آینه مطبوعات«که به بررسی مجموعه مجلات و مقالات که به صورت اصلی یا ضمنی به بحث پیرامون شخصیت سیدمرتضی و تألیفات او پرداخته است» و ..... می باشد. این نگاشته در صدد است تاضمن ترجمه رسا و روان آن هم مبتنی بر منابع شناخته شده دور از هر نوع اعمال نظر شخصی و یا غیره به ترجمه آن همت گمارد. سایر موارد تحقیق در این رساله عبارتند است از:«استخراج منابع و مآخذ و استدراک مطالب، توضیح الفاظ غامض و عبارات دشوار در متن و خصوصاً متن اشعار و فهرست تفصیلی مطالب و آیات استشهاد شده پژوهش، در پایان نیز ترجمه چکیده رساله به زبان انگلیسی خواهد آمد.

پایان نامه حاضر دارای یک مقدمه و شش بخش است و مقدمه شامل بیان مسئله و ضرورت و اهداف آن می باشد. در بخش اول به تعریف واژگانی چون مخالفان و پیشوایان پرداخته شده است. در بخش دوم علل مخالفت ها با پیشوایان دین بحث شده و هفت علت عمده ذکر گردیده است.. در بخش سوم، اصول و مبانی پیشوایان دین به تفصیل بیان گردیده و در باره پنج اصل که پیشوایان دین را مراعات می کردند، گفت و گو شده است. در بخش چهارم ، مخالفان به دو دسته مخالفان فکری و مخالفان سیاسی تقسیم شده و بعضی از ویژگیهای آنها بیان شده است.در بخش پنجم ، شیوه های پیشوایان دینی در برخورد با مخالفان بحث شده است. در بخش ششم ، تفاوت شیوه های ائمه (ع) در برخورد با مخالفان تحلیل گردیده است و برای متفاوت بودن شیوه های ائمه(ع) در برخورد با مخالفان ، هفت عامل که موجب تفاوت رفتارهای پیشوایان دین گردیده ذکر شده است.

عارف کامل،حضرت علامه میرزا محمد علی شاه آبادی (سلام‌الله و رضوانه علیه) که از نوادر دوران و نوابغ زمان است و حقیقتاً ایشان را باید مفسر جدی فطرتِ قرآنی دانست،با نظریه ی فطرت خود،مبنای وثیقی در تبیین ارتباط میان کتاب تکوین(انسان) و کتاب تدوین(قرآن) بنا نهادند؛که هم مبتنی بر آموزه‌های قرآنی است و هم از پشتوانه‌ی محکم فلسفی و عقلی برخوردار است،ضمن آن که از صبغه‌ی عرفانی نیز بی‌بهره نیست.این که تمام دین با همه‌ی اصول و فروعش و با فقه و اخلاق و اعتقادیاتش ریشه در فطرت بشری داشته باشد، تنها از نظریه‌ی فطرت علامه شاه آبادی(ره) قابل اصطیاد است. لذا این رساله به تبیین نظریه فطرت ایشان پرداخته و به دیدگاه سایر متفکران در این راستا نیز اشاره‌ای داشته است. در ادامه سعی کرده‌ایم که فطری بودن تمام ارکان و اجزاء دین (توحید، معاد، نبوت و امامت، اخلاق و احکام) را مبتنی بر نظریه فطرت آیت الله شاه آبادی(ره) مورد بحث و بررسی قرار داده و به اثبات برسانیم.همچنین به برخی از نتایج حاصل از این نظریه در حوزه‌های گوناگون دین و اخلاق،به خصوص عینیت دین و فطرت اشاره شده؛ و نگاه و روش خاص ایشان در سیر و سلوک عرفانی با توجه به داستان حضرت خضر(علیه السلام) و حضرت موسی(علیه السلام) مورد بررسی قرار گرفته است.در انتها می‌توان گفت، هدف این رساله آشنایی بیشتر محققین با جامعیت علمی این حکیم بزرگوار و نشان دادن گوشه‌ای از کارکردهای نظریه فطرت ایشان در موضوعات متنوع فلسفه دین و اخلاق بوده است.

در این رساله سخن از انسان است و مقام، تکریم، چگونگی محوریّت و حقوق وی در اسلام، تنها دین توحیدی (به معنای واقعی) در عصر حاضر. این معانی بلند را با عقاید سخیفی که مکاتب مادی در مورد انسان ارائه داده‌اند، مقایسه کرده‌ایم؛ عقایدی که با وجود شعارهای غلوآمیز در مورد انسان و محور دانستن میل او در همه‌ی امور، آدمی را از مقام بلندش به حقارت و فرودستی می‌کشاند. نشان داده‌ایم که دین توحیدی بالاترین مقام ممکن را برای انسان در نظر گرفته و وی را برای رسیدن بدان راهنمایی کرده است. به عبارت دیگر انسان در پرتو آموزه‌های توحیدی به محوریّت حقیقی در جهان و به کرامت واقعی دست می‌یابد و بالاترین حقوق برای وی در نظر گرفته می‌شود.در این رساله طیّ سه بخش به تبیین موضوع پرداخته‌ایم:بخش نخست: خلافت اللّهی انسان، بخش دوم: نشانه‌های محوریّت انسان در اسلام و بخش سوم: تفاوت محوریّت انسان در اسلام با انسان‌محوری غربی.در بخش نخست اصلی‌ترین مسأله و عامل کرامت انسان در نظام توحیدی و پیامدهای آن را بررسی می‌کنیم. در بخش دوّم شواهد دالّ بر محوریّت و تکریم انسان در این نظام بررسی می‌شود و در نهایت به بررسی اومانیسم و تفاوت آن با محوریّت انسان در دین می‌پردازیم و به چند شبهه در این زمینه پاسخ می‌دهیم و نتیجه می‌گیریم که محوریّت، کرامت و ارزش واقعی انسان تنها در پرتو آموزه‌های بلند اسلام و در گرو عمل به دستورات این دین مبین است.

سیمای ارائه شده از افضل پیامبران حضرت مصطفی محمد(صلی الله علیه و آله) از منظر عقاید مسلمانان یکسان نیست. قرآن کریم به طور اجمال از ایشان سخن گفته است لذا لازم است سیمای پیامبر(صلی الله علیه و آله) به طور مفصل در کتاب های حدیثی اصول کافی که از معتبرترین کتاب های حدیث شیعه و نیزکتاب صحیح البخاری که از کتاب های حدیثی در میان اهل سنت است و اهل سنت آن را معتبرترین کتاب بعد از قرآن می دانند جستجو کرد .این پایانامه با عنوان" سیمای پیامبر (صلی الله علیه و آله) در اصول کافی و صحیح بخاری " به بررسیویژگی های پیامبر (صلی الله علیه و آله) در این دو کتابمی پردازد تا مشخص شود پیامبر خاتم از نظر شیعه چه مشخصات و ویژگی هایی دارد و در مقابل نیز اهل سنت پیامبر خاتم را با چه ویژگی هایی می شناسند.زیرا اهل سنت نسبت های ناروایی که خلاف عقل و قرآنکریم می باشند، به پیامبر(صلی الله علیه و آله) نسبت می دهند که در شان مقام ایشان نیست .با این هدف که روایات ناصحیح که در مورد ایشان گفته شده و در مستندسازی عقاید باطلشان به آن متمسک می شوند، شناسایی و نقد شوند تا پاک شدن آن ها را از کتاب های مسلمانان شاهد باشیم.ویژگی های اصلی پیامبر(صلی الله علیه و آله) شامل عصمت، علم غیب و معجزات می باشد.که این ویژگی ها در دو کتاب اصول کافی و صحیح بخاری با اختلاف عقیده همراه است در نتیجه با استفاده از قرآن کریم و روایات معتبر و نظر عالمان دین نقد و بررسی شده است.