جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهشی است در تبیین معاد و تأثیر اعتقاد به آن در زندگی بشر با بهره گیری از آیات، روایات و منابع کلامی و فلسفی. این پژوهش در سه بخش و هشت فصل تدوین شده است. نویسنده در بخش اول پس از بررسی واژة معاد، جسمانی یا روحانی بودن معاد و آثار ایمان به معاد را مورد توجه قرار داده است. وی سپس حقیقت نفس، تجرد و جاودانگی و ادلة اثبات معاد و امکان آن را تبیین کرده و نمونه های عینی از معاد را آورده است. نویسنده در بخش دوم با عنوان «تأثیر اعتقاد به معاد در بینش ها» بر این باور است، اعتقاد به معاد، نگاه انسان را به دنیا تغییر داده و انسان دنیا را به عنوان هدف مستقل برای خود نمی داند، همچنین در این بخش به هدف آفرینش انسان و جاودانگی اعمال نیز اشاره شده است. نویسنده در بخش پایانی به طور مفصل «تأثیر اعتقاد به معاد در زندگی بشر» را بیان کرده و بر اساس حدیث نبوی مرگ انسان آغاز معاد و اولین مرحله قیامت دانسته شده و سپس سایر مراحل و منازل معاد و آثار فردی و اجتماعی معاد ذکر گردیده است.

عنوان این پایان نامه حدیث و حدیث شناسی در آثار شهید مطهری است . این تحقیق مشتمل بر شش فصل می باشد، فصل اول مربوط به واژه شناسی حدیث، شرط راوی حدیث و جرح راوی می باشد و همچنین در این فصل تعاریف شهید مطهری از چند اصطلاح حدیثی را نیز آورده ایم. در فصل دوم مطالبی پیرامون تاریخ حدیث، مهمترین کتب حدیثی سنی، شیعی، نقش ایرانیان در تاریخ حدیث، جعل حدیث و اخباریون از نظر استاد را نقل کرده ایم. فصل سوم در باره فقه الحدیث است و در آن نمونه هایی از احادیث بررسی شده توسط شهید مطهری را نیز ذکر کرده ایم. در فصل چهارم روشهای شرح حدیث توسط استاد را برشمرده ایم و نمونه هایی را برای این روشها از آثار ایشان ذکر کرده ایم. فصل پنجم مربوط به کاربرد حدیث توسط استاد در مباحث عقیدتی، فقهی، اخلاقی و تفسیر قرآن می باشد. در فصل ششم بیانات استاد در باره نقش حدیث در پیشرفت فلسفه، نظر اهل حدیث در باره مباحث فلسفی و عقلی، و پاسخ حکمای الهی به آنها آمده است، و پس از این مطالب سخنان استاد، پیرامون اندیشه های کلامی و فلسفی حضرت علی (ع) را آورده ایم و سپس نمونه هایی از حدیث در مباحث فلسفی ایشان را نیز ذکر کرده ایم./

در این پایان نامه پنج نسخه در حدیث و تفسیر به این شرح تصحیح و تحقیق شده است: السحاب المَطیر فی تفسیر آیة التطهیر، اثر قاضی نور الله شوشتری؛ منتخب الانوار فی تاریخ ائمة الاطهار(ع)، نوشته ابوعلی محمد بن ابی بکر همّام بن سُهیل کاتب اِسکافی؛ التحصین فی صفات العارفین، تألیف احمد بن فهد حلّی؛ التعازی، اثر ابوعبدالله محمد بن علی علوی؛ الفوائد المُهمّة فی احادیث الائمة(ع)، نوشته محمد باقر وحید بهبهانی. در خصوص هر یک از این نسخه ها نخست مقدمه ای در شرح حال مؤلف و معرفی نسخه ها و بیان روش تحقیق آمده، سپس توضیحاتی نظیر استدراک مآخذ و شرح اعلام در پاورقی آورده شده است.

رساله حاضر تحت عنوان تصحیح و تحقیق یک نسخه خطی تفسیری و حدیثی می باشد، که فهرست آن به شرح ذیل می باشد: مقدمه مصحّح مقدمه مؤلف باب اول در اسئله و اجوبة علم تفسیر باب دوم در اسئله و اجوبة علم حدیث شرح اعلام فهرست آیات فهرست احادیث فهرست اشعار و ضرب المثل ها نمایه نامها نمایه کتابها مآخذ چکیدة انگلیسی

آنچه در این مجموعه ارائه گردیده، بخش کوچکی از تصحیح یک نسخه خطی حدیثی و درازدامن به نام«نور الانوار فی شرح کلام خیر الأخیار» است که به خامه دانشمند و فقیه بزرگوار شیعه آیت الله سید نعمت الله جزایری(10501112ه)نگارش یافته و همراه با تحقیقی لازم و مقدماتی گذرا به فراخور یک پایان نامه کارشناسی ارشد تقدیم گردیده است. هدف از این تصحیح و تحقیق در گام نخست آموختن شیوه صحیح و شایسته احیاء میراث گران بهای قرآنی و حدیثی بر جای مانده ازرسول اسلام و اهل بیت طاهرین ایشان است و در گام بعد آماده سازی یکی از تألیفات قرآنی و حدیثی شیعه که تاکنون به زیور طبع آراسته نگشته جهت ارائه به علاقه مندان و مشتاقان این گونه آثار. البته از آن جا که این تألیف، پر برگ و بار(بیش از 500 صفحه وزیری بدون تحقیق) و بسیار فراتر از حجم لازم برای یک پایان نامه کارشناسی ارشد بوده است فقط بخشی از آن در این رساله ارایه گردیده است. همچنین لازم به ذکر است که در تصحیح این اثر سعی بلیغ شده از معتبرترین متد تصحیح متون دینی و در تحقیق آن از منابع و مصادر دست اول بهره گیری شود.

آنچه پیش رو دارید رساله ای است در زمینه تساهل و تسامح از دیدگاه قرآن و حدیث که در یک مقدمه و دو بخش و هشت فصل تنظیم و تدوین شده است. در مقدمه رساله به هفت مطلب پرداخته شده است که عبارتند از: معرفی موضوع، انگیزه انتخاب موضوع، اهداف تحقیق، فرضیات یا سؤالات تحقیق، روش تحقیق، ارکان پایان نامه و پیشینه تحقیق. بخش اول رساله مربوط است به کلیات پژوهش که به سه فصل تقسیم شده است که عبارتند از: توضیح واژگان و مفردات تحقیق، تساهل و تسامح در اصطلاح، خاستگاه تساهل و تسامح در اسلام و غرب، که در هر کدام از این فصول بحثهایی در ارتباط با موضوع تساهل و تسامح به طور مفصل مطرح شده است. بخش دوم این پژوهش مربوط است به جایگاه تساهل و تسامح در قرآن و حدیث که خود به پنج فصل تقسیم شده است. سعی نگارنده بر این بوده تا در این بخش علاوه بر ذکر مصادیق تساهل و تسامح در اسلام، نظر قرآن و حدیث را در پنج حوزة مهم دین نسبت به جایگاه تساهل و تسامح تبیین و تنقیح کند و درستی یا نادرستی نظرات متفکران را با میزان و ترازوی قرآن و حدیث در خصوص موضوع مذکور محک زند.

عنوان این پایان نامه تحلیل و بررسی روش ابن جوزی در نقد حدیث است. این پایان نامه در یک مقدمه است؛که در آن کلیات مباحث عنوان شده است و سه بخش ذیل تدوین شده است: بخش اول روش ابن جوزی در نقد حدیث با توجه به کتاب«الموضوعات» است بدین ترتیب که ابتدا تقسیمات شش گانه حدیث از نظر ابن جوزی مطرح شده است و سپس کلیة معیار های مورد استفاده ابن جوزی در نقد حدیث استخراج شده است تا مهمترین معیار از نظر وی نمایان شود. در این بخش معلوم می شود که تمام اهتمام ابن جوزی به جرح و قدح راوی معطوف شده است؛ وی با تضعیف سند، متن حدیث را از اعتبار ساقط نموده است. همچنین در این بخش پیروی ابن جوزی از جوزقانی و نتیجة آن را یادآور شده ایم. در بخش دوم، به طور کلی علامتهای جعل حدیث بررسی شده است تا سهم ابن جوزی در استفادة از هر یک از آنها معلوم شود و نیز با تحقیقی پیرامون اصول«جرح و تعدیل» اشتباهات ابن جوزی را در زمینه نقد حدیث بر شمرده ایم. به علاوه؛ تکیه گاههای نا مطمئن و قابل مناقشه، جرحهای غیر مفسّر، پیش فرضهای غلط، تعصّب و جانبداری و نیز تساهل و تسامح در نقل روایات و داستانهای جعلی خرافی که مؤید مذهب وی است، از دیگر اشتباهات ابن جوزی در نقد حدیث است. آنگاه نگارنده به جهت اهمیت دو معیار«مطابقت حدیث با قرآن» و مطابقت با عقل» را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. در بخش سوم نگارنده به دفاع از برخی احادیث پرداخته است که ابن جوزی بدون شاهد و دلیل تنها به اتهام راوی آنهارا تا مرتبه جعلی بودن تنزل داده است.

بی شک مسند احمد از بزرگترین کتب حدیثی اهل سنت به شمار می رود و برای پرداختن به آن ابتدا؛ مسند نویسی در تاریخ حدیث شیعه و اهل سنت؛ مورد ارزیابی قرار گرفته، تا تمایز بین آنها مشخص شود، و پس از روشن نمودن مطالبی درباره زندگی احمد، از جمله مسئله خلق قرآن، به مسند او پرداخته ایم. در تحلیل مسند سعی شده روش متعادلی در پیش بگیریم، و با بحثهایی چون: ناهمواریهای مسند، تنقیح مسند و ... . موضوع را بسط داده ایم. از مقایسه مسند احمد، با برخی مسانید دیگر، جایگاه این مجموعه در میان آنها مشخص شده است. و نیز مسئله میزان اعتبار مسند که همیشه نظرات گوناگونی را در پی داشته است با تقسیم این نظرات به سه قسمت طرح گردیده است، با پرداختن به برخی احادیث جعلی، مسئله تحریف در مسند را بعنوان بحثی قابل تأمل پیش کشیده ایم. از بحثهایی که برای آن اهمیت خاصی قائل شده ایم، فضایل اهل بیت و حقانیت آنها در مسند است، که در فصلی جداگانه بیان شده، تا فضایل اهل بیت به عنوان مسأله ای جدی از خود مسند به عنوان یکی از منابع حدیثی عامه به عنوان دلیل و حجیت علیه آنان بیان می شود.

رساله حاضر تحت عنوان کرامت انسان از دیدگاه قرآن و روایات می باشد، که در بخش اول که کلیات نام دارد. ابتدا به واژه شناسی پرداخته و سپس کرامت در اصطلاح تفسیر، تعریف کرامت در علوم اجتماعی، تعریف کرامت در علم فقه و حقوق، اقسام کرامت، رابطه اسلام و تقوی با کرامت را مورد بررسی قرار داده است. در بخش دوم تحت عنوان کرامت و مصداق یابی آن به مراحل تکوین انسان، حوزه های نگرش مثبت آیات در روایات به انسان، نشانه های عنایات الهی به انسان، کرامت انسان و احترام انسان، خلافت انسان، سجود بودن انسان، تفضیل انسان بر سایر موجود ات، هدف بودن انسان از خلقت سایر موجودات، حمل امانت و روح الهی در انسان تجلی صفات خدا در انسان پرداخته است. در بخش سوم تحت عنوان آثار و نتایج به مواردی چون، حرمت توهین و بی ادبی به انسان، تفاوت کار بد با افراد بد، حق حیات، حقوق کفار در جامعه اسلامی، حق آزادی اشاره شده است.

اهداف اصلی نگارنده از نگارش این پایان نامه، در چند امر خلاصه می شود: اختصاصی نمودن و به تعبیری جزئی نمودن تاریخ حدیث با قید دوره خاص، بیان علل ورود علمای جبل عامل به ایران و نقش آنها در پیشبرد حکومت صفویه و میزان موفقیت آنان، بررسی اهتماماتی که با تکیه بر نقش علمای جبل عامل در حدیث نگاری صورت گرفته ، توضیح زمینه های اجتماعی و سیاسی روآوردن به حدیث در این دوره، با تأکید بر نقش حاکمان صفوی ، ارائه اطّلاعات جزئی، دقیق و مستند از روند تکاملی فعّالیت های حدیثی در این دوره ، شناسایی محدّثان این دوره از روی کتب رجال و تراجم ، تبیین صوفیگری و اخباریگری و تأثیر آن در گسترش فعّالیت های حدیثی ، بیان انگیزه پیدایش تفکّر اخباریگری و تقسیم بندی آنها به دو دسته افراطی و معتدل. این پایان نامه، از یک پیش گفتار و چهار بخش کلّی و یک خاتمه تشکیل یافته است. هر بخش نیز به فصل های جزئی تری تقسیم شده، که هر فصل با یک نقد و نظر، پایان می پذیرد. نگارنده در پیش گفتار به تاریخچه پیدایش شیعه و رواج آن در عهد صفویه پرداخته و علّت اوج ترویج مسلک شیعه را از زبان و قلم اندیشمندان بیان نموده و در پایان، اهداف اصلی پایان نامه خود را در نُه مطلب عنوان داشته است. در بخش اوّل، درباره زمینه های پیدایش حکومت صفویه، دعوت از علمای جبل عامل و نقش آنها در تثبیت حکومت و توجّه پادشاهان صفوی به عالمان دینی در این دوره اشاره کرده است. این بخش از چهار فصل تشکیل شده است فصل اوّل، درباره اوضاع سیاسی، اجتماعی ایران در دوره صفویه است. فصل دوم، به بحث از حکومت صفویه و دعوت از علمای جبل عامل اختصاص یافته است. فصل سوم، توجّه پادشاهان صفوی به عالمان دینی مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل چهارم، تجلّیگاه گفتگوهای علمی بودن حکومت صفویه مورد بحث واقع شده است. در بخش دوم که از شش فصل تشکیل شده، بعد از شناخت کلّی از مفهوم و خاستگاه تصوّف، بحث بر این محور متمرکز است که چه شد تصوّف که یکی از مهره های اصلی تشکیل حکومت صفویه بود، مورد بی مهری آنان قرار گرفت و چه طور شد که علما در مقابل آنها ایستادند و با ارائه آثار علمی بر علیه تصوّف، زمینه های زوال آنها را در حکومت صفویه فراهم ساختند. در بخش سوم که بخش اصلی پایان نامه و دارای سیزده فصل است، گفته شده که هدف پایان نامه، تخصّصی نمودن تاریخ حدیث است و به همین لحاظ، بعد از اشاره به زمینه های اجتماعی و سیاسی روی آوری به حدیث در این دوره، بحث های جالب توجّهی در زمینه محتوای فعّالیت های حدیثی، پالایش منابع حدیثی این دوره از روایات مخالفان، فعّالیت های فقه الحدیثی، شناسایی پژوهش های حدیثی مختلف در محورهای تدوین، ترجمه، حاشیه نویسی، درایه، رجال و شرح نویسی پرداخته است. نگارنده، در این بخش با طلایی شمردن عصر حدیث در این دوره، اوّلین زمینه سازان و ناشران علم حدیث را معرّفی کرده و سپس، ترتیب تألیف کتبی را که در این زمینه نوشته شده، بیان کرده است. بخش چهارم، بحث درباره اخباریگری و رواج آن و علل و عوامل پیدایش این تفکّر در دوره صفویه، جریانات و برخوردهای فکری اصولی - اخباری و مناقشات آنان بر روی مسائل حدیثی است که در پنج فصل با تعریف اخباریگری و زمان پیدایش آن و معرّفی مشاهیر علمای اخباری و اصول و بیان وجوه اختلاف بین اصولیان و اخباریان آغاز و انجام می پذیرد. در خاتمه نیز تأثیر مکاتب اخباریگری و صوفیگری در حدیث شیعه در دوره صفویه و تأثیر بسزای این دو در گسترش فعّالیت های حدیثی شیعه در این عهد، برشمرده شده است.