جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارزش ســــنجی معرفتــــی باورهــــای دينــــی بــــراســــاس مبــــانی گونــــاگون معرفـت شـناختی، انجـام شـدنی اسـت. معرفـت شناسـی فضـيلت محـور، رويكـردی متــأخردر مباحــث فلســفی اســت كــه منــاط صــدق و ارزش معرفتــی بــاور را بــه كــاربــردن فضــايل عقلانــی و معرفتــی در موقعيــت متناســب بــا خــود مــی دانــد. لينــدا زگزبســكی، فيلســوف ديــن و اخــلاق معاصــر، بــا طــرح يگــانگی فضــايل اخلاقــی و عقلانــی، معتقــد اســت اگــر عامــل معرفتــی در هــرموقعيــت معرفتـی، فضـيلت عقلانـی متناسـب بـا آن را بـه كـار گيـرد، بـه سـبب سـاختار فضـايل كـه در كســب غايــت خــود مصــيب هســتند، بــه صــدق خواهــد رســيد. بــرای محــك زدن ارزش معرفتــی باورهــای دينــی در ايــن رويكــرد بايــد معيارهــای درونــی (فضـايل عقلانـی و حكمـت عملـی) و بيرونـی (تأسی بـه مرجـع معرفتـی وانسـان حكــيم) آن را بــراعتقــادات دينــی تطبيــق داد و ميــزان ســربلندی آنهــا را در ايــن آزمــون ســنجيد. فــارغ از ارزيــابی ايــن رويكــرد كــلان معرفــت شــناختی و بــا پــيش زمينــه دانســتن آن، بــا كــاوش در ســير تكــوين باورهــای دينــی و ســيره دينـداران در بـاورگزينی و سـلوك معرفتـی مـی تـوان معيارهـای پـيشگفتـه را بـر ايـن باورهـا منطبـق دانسـت. بـراين اسـاس بـرای ارزيـابی باورهـای دينـی نبايـد بـه دنبـال معيارهـای توجيـه گرايانـه وبـاورمحور بـود؛ بلكـه بايـد نگـاهی عامـل محـور و فراينــدی داشــت و ســير بــاورگزينی مؤمنــان را تحليــل كــرد كــه بــه نظــر ميرسد آنان در اعتقاد بنيادين به وجود خدا، در اين آزمون سربلند هستند.

بر مبنای «استدلال تقديرگرايی كلامی» اگر علم خداونـد بـه رويـدادهای آينـده قطعـی و خطاناپذير باشد، انسان قادر نيست كاری جز آنچه خداوند از پيش می داند، انجام دهـد؛ از اينرو اعمال انسان اختياری نيست. سازگارگرايان با قبول سازگاری علـم پيشـين الاهـی و اختيار انسان، از طريق رد يك يا چند مقدمه از مقدمات استدلال تقديرگرايی كلامـی، بـه رد آن می پردازند و ناسازگارگرايان، ضمن پذيرش درستی استدلال يادشده، از ميان علـم پيشـين الاهـی و اختيـارانسـان، يكـی را پذيرفتـه، ديگـری را انكـار مـی كننـد. ايـن مقالـه می كوشد ضـمن معرفـی دقيـق آرای يكی از سـازگارگرايان معاصـر، لینـدا زاگزبسـكی، برتری آرای او را بر ساير نظريات رقيب ثابت كند. مقاله نشان می دهـد كـه تفـاوت آرای زاگزبسكی ـ با وجود نقدهای وارد بر آن ـ با سازگارگرايان ديگراين است كـه او افـزون بر رد «استدلال تقديرگرايی كلامی» (روش سلبی)، الگوی ممكنی بـرای اثبـات هـم زمـان علم پيشين و اختيار ارائه می دهد (روش ايجابی).